Το Λας Βέγκας δείχνει τον δρόμο στην αρχιτεκτονική, στη χωροταξία και στην ίδια τη φυσιογνωμία του αμερικανικού καπιταλισμού
Το Λας Βέγκας συντίθεται από πολλά στοιχεία που προκαλούν κριντζάρισμα, αλλά μια γυμνή μαριονέτα ύψους 13,10 μέτρων που απεικονίζει τον Ντόναλντ Τραμπ, νομίζω ότι ξεπέρασε το σύνηθες επίπεδο του κιτς στην Πόλη της Αμαρτίας. Φτιαγμένος από αφρό, ο γιγαντιαίος Τραμπ ζυγίζει πάνω από 2,7 τόνους και ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες ως μέρος της περιοδείας «Crooked and Obscene Tour», με πρώτο σταθμό το Βέγκας. Στη συνέχεια, η μαριονέτα στήθηκε στο Φοίνιξ της Αριζόνα, στο Μάντισον του Γουισκόνσιν και στο Ντιτρόιτ. Αλλά πουθενά δεν ταίριαζε περισσότερο από όσο στο Λας Βέγκας. Σύμφωνα με τους διοργανωτές της περιοδείας, η απεικόνιση του γυμνού Τραμπ «είναι μια τολμηρή δήλωση για τη διαφάνεια, την ευαλωτότητα και τη δημόσια εικόνα των πολιτικών προσώπων». Εμένα πάντως μου φαίνεται πως η αισθητική του Λας Βέγκας έχει διαχυθεί πλέον σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες: η πρωτεύουσα του τζόγου δείχνει τον δρόμο στην αρχιτεκτονική, στη χωροταξία και στην ίδια τη φυσιογνωμία του αμερικανικού καπιταλισμού.
Το Λας Βέγκας είναι μια τεχνητή πόλη με βραχύ παρελθόν, στη μέση της ερήμου: πολεοδομικό πείραμα, πρόταση τρόπου ζωής, fun city – fun υπό τον όρο να μην είσαι από τους χαμένους των τυχερών παιχνιδιών. Κάθε χρόνο, προστίθεται στην πόλη μια καινούργια κατασκευή, μια καινούργια επιχείρηση που δεν θα μπορούσε να υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο. Πού αλλού θα ευδοκιμούσε ένα Μουσείο της Μαφίας; Ένα Μουσείο του Liberace; Ένα Μουσείο του Φωτισμού Νέον, όπου παλιές φωτεινές επιγραφές κατατάσσονται στο «Νεκροταφείο του Νέον»; Πού αλλού θα μπορούσε να χτιστούν καζίνα σαν το Caesar’s Palace ή σαν το Aladdin; Πού αλλού θα διενεργούνταν «Εξωτικά καλλιστεία» (whatever that means); Στο Βέγκας υπάρχει κι ένα μουσείο του Ερωτισμού, αλλά ίσως αυτό να μπορούσε να χτιστεί και αλλού.
To Λας Βέγκας είναι επίσης η πόλη των εμπρησμών: το 1980 κάηκε το ξενοδοχείο MGM· το 1981 κάηκε το Hilton· το 2019 το Alpine Motel· φταίνε οι καύσωνες αλλά και η απροσεξία των προσωρινών κατοίκων. Οι προσωρινοί, οι περαστικοί, οι νομάδες –40 εκατομμύρια ετησίως– είναι πολύ περισσότεροι από τους μόνιμους κατοίκους της πόλης, ο πληθυσμός της οποίας υπολογίζεται γύρω στις 640.000: το 40% είναι μη ισπανόφωνοι λευκοί, το 33% είναι ισπανόφωνοι, το 13% είναι Μαύροι, το 8% Ασιάτες – μέσα σε δέκα χρόνια ο λευκός πληθυσμός, που το 1970 αντιπροσώπευε μια συντριπτική πλειοψηφία (87,6%), έγινε μειονότητα. Ακριβώς εξαιτίας της προσωρινότητας –εδώ έρχονται άνθρωποι για ένα συνέδριο, για ένα πάρτι εργένηδων, για να ξεφαντώσουν μετά από ένα διαζύγιο, για τα 21α γενέθλια «της ενηλικίωσης» ή για να παντρευτούν μισο-αστεία μισο-σοβαρά–, το Βέγκας ενθαρρύνει τη χαοτική συμπεριφορά και τις κακές αποφάσεις. Και παρότι τα δημογραφικά δεδομένα αλλάζουν δημιουργώντας ή τροποποιώντας τους φυλετικούς και γλωσσικούς θύλακες –όπως το Chinatown ή τη μαύρη γειτονιά Historic Westside–, η φυσιογνωμία της παιχνιδούπολης παραμένει αμετάβλητη στο πέρασμα του χρόνου.
Όπως είπα, ξεφυτρώνουν καινούργιες κατασκευές –για παράδειγμα η πρόσφατη Sphere, ένας συναυλιακός χώρος που κόστισε 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια και που δεσπόζει από το 2023 ανάμεσα στους αστραφτερούς πύργους των καζίνο–, αλλά εντάσσονται όλες στην ίδια αισθητική του γιγαντισμού και της απομίμησης, του κιτς, του pastiche. Eξαιρείται το τρένο υψηλής ταχύτητας Brightline West που ετοιμάζεται (σιγά σιγά…) για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2028 και προορίζεται να αντικαταστήσει τα αεροπορικά και τα οδικά ταξίδια μεταξύ της Νότιας Καλιφόρνιας και της Νεβάντας.
Η γραμμή ακολουθεί τον διαπολιτειακό 15, τον οποίο διανύουν πάνω από 40 εκατομμύρια άνθρωποι ετησίως: το ταξίδι με ΙΧ αυτοκίνητο από το Λος Άντζελες στο Λας Βέγκας διαρκεί πάνω από τέσσερις ώρες, ενώ τα λεωφορεία καλύπτουν τη διαδρομή σε πέντε έως επτά ώρες, ανάλογα με την κίνηση που πυκνώνει και γίνεται ιδιαίτερα προβληματική τα Σαββατοκύριακα. Μερικές φορές την Κυριακή, οι οδηγοί που επιστρέφουν στο Λος Άντζελες παγιδεύονται σε μποτιλιαρίσματα μήκους έως και 30 χιλιομέτρων. Εξάλλου, αν και υπάρχουν απευθείας πτήσεις, οι διαδικασίες στο αεροδρόμιο προσθέτουν τόσο χρόνο στη διαδρομή ώστε καταντούν μεγάλη ταλαιπωρία.
Το Λας Βέγκας έχασε την υπηρεσία επιβατικού τρένου το 1997, όταν η Amtrak ακύρωσε το Desert Wind, ένα σχετικά αργό τρένο: τώρα, το Brightline, που θα χρησιμοποιεί τεχνολογία Siemens Velaro, υπόσχεται ταχύτητα μέχρι 290 χιλιόμετρα την ώρα, πράγμα που σημαίνει ότι σε δυο ωρίτσες οι Λος Αντζελένος θα βρίσκονται καταμεσής στο Strip. Θα υπάρχουν δρομολόγια κάθε 45 λεπτά. Aν επιτύχει η Brightline, ίσως αλλάξει ολόκληρη την αμερικανική νοοτροπία για τις μεταφορές και γίνει αφορμή για την ανανέωση και τον εκσυγχρονισμό του σιδηροδρομικού δικτύου. Επίσης, θα ευνοήσει ακόμα περισσότερο τον τουρισμό στο Λας Βέγκας, το οποίο τα τελευταία χρόνια προσπαθεί να αποκτήσει επισκέπτες με ενδιαφέροντα πέραν του τζόγου. Μία εξ αυτών των προσπαθειών αφορά τον αθλητισμό –η πόλη φιλοξενεί μπάσκετ, μπέιζμπολ και ένα Grand Prix της Formula 1–, μολονότι ο αθλητισμός εμπίπτει επίσης στον τζόγο: τα αθλητικά στοιχήματα έχουν γίνει το επίσημο τοπικό χόμπι.
Οι συγγραφείς του «Learning from Las Vegas», του βιβλίου που το 1972 απενοχοποίησε την αρχιτεκτονική της πόλης, ασκώντας κριτική στον μνημειώδη, βουβό και άχαρο μοντερνισμό, θα εκπλαγούν απ’ όσα μάθαμε από το Λας Βέγκας κι απ’ όσα έχουν συζητηθεί τα τελευταία πενήντα χρόνια. Για πολλούς το Λας Βέγκας αντιπροσωπεύει τον εκμεταλλευτικό καπιταλισμό στην πιο γκροτέσκα του μορφή: ένα ιδιωτικοποιημένο κράτος επιτήρησης, το οποίο χρησιμοποιεί χειραγωγητικές και εθιστικές τεχνολογίες για να θηρεύει πελάτες· ένας τόπος όπου τα κατώτερα στρώματα εργάζονται σκληρά μέρα νύχτα, για να προσφέρουν ανούσια ψυχαγωγία στους ολοένα και πιο πλούσιους, καταστρέφοντας τους πόρους του κόσμου, καθώς ο πλανήτης περιστρέφεται προς την αναπόφευκτη καταστροφή του. Από την άλλη πλευρά, ή από την ίδια πλευρά, η ιστορία του Λας Βέγκας αποκαλύπτει κάθε πτυχή της ψηφιακής ζωής: είναι ένας ξεκάθαρος φακός για να δούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες· ό,τι αλλού είναι κρυμμένο, εδώ υπάρχει σε καθημερινή ορατότητα· ό,τι καλύπτεται από υψηλή κουλτούρα, εδώ είναι ξεγυμνωμένο. Follow the money. Όπως φαίνεται κι από τη γυμνή μαριονέτα του Ντόναλντ Τραμπ, δεν υπάρχει φίλτρο ευπρέπειας.
Έτσι, τρεις μέρες είναι το μέγιστο που μπορεί να περάσει κάποιος στο Λας Βέγκας χωρίς να τρελαθεί. Mόνο ο θόρυβος από τους κερματοδέκτες –φρουτάκια, κουλοχέρηδες– και τα φώτα που αναβοσβήνουν όλο το εικοσιτετράωρο αρκούν για να χάσεις τη θέληση για ζωή ή για να παλαβώσεις. Προστίθεται η αποπνικτική ζέστη, που επιδεινώνεται όπως παντού, η σκόνη της ερήμου, οι ουρές ανθρώπων και οχημάτων, τα αχανή πάρκινγκ, τα παρεκκλήσια για γάμους αστραπή, τα καταστήματα που πουλάνε ετερόκλητα αντικείμενα: αντίκες, βιβλία, αλκοολούχα ποτά, παιχνίδια, όλα σε αισχρή αφθονία. Μια πινακίδα που γράφει «Μέθυσε και κάνε ψώνια» είναι η ουσία του Λας Βέγκας. Και παρ’ όλ’ αυτά, οι αυτόχθονες ισχυρίζονται πως η πόλη διαθέτει πλούσια καλλιτεχνική σκηνή, ένα στρώμα διανόησης που συγκεντρώνεται γύρω από το πανεπιστήμιο της Νεβάντα, το Θέατρο Μπαλέτου, τη Φιλαρμονική του Λας Βέγκας, το Κέντρο Σμιθ για τις Παραστατικές Τέχνες, μια μεγάλη ποικιλία καλλιτεχνών του δρόμου. Εγώ πάντως δεν έχω καταφέρει να ανακαλύψω τίποτα απ’ όλα τούτα· δεν ξέρω καν μουσικές μπάντες από το Λας Βέγκας· ξέρω μόνο ένα μυθιστόρημα, το «Fear and Loathing in Las Vegas» του Hunter S. Thompson, που δεν μου αρέσει καθόλου· αλλά, πράγματι, όσες ταινίες τοποθετούνται σ’ αυτή την πόλη κερδίζουν από τη φαντασμαγορία – αναπόφευκτα. Το ίδιο πάνω κάτω ισχύει για τη Νέα Ορλεάνη, πλην όμως η Νέα Ορλεάνη έχει ιστορία, είναι «τόπος», δεν έχει χτιστεί για ανθρώπους που έρχονται από αλλού, ούτε αποτελείται από μια φαινομενικά ατέλειωτη σειρά εμπορικών κέντρων και εγκαταστάσεων αμφιβόλου γούστου, τύπου Damien Hirst ή «Crooked and Obscene Tour». Ασχήμια, αρχιτεκτονική και παραστατική, υπάρχει σε όλες τις αμερικανικές πολιτείες: κτίρια σοβιετικού μπρουταλισμού, φουτουριστικές κατασκευές που προκαλούν πόνο στα μάτια· αλλά το Λας Βέγκας διαθέτει μια δική του, εξωφρενική κακογουστιά. Η πύργοι Veer παραείναι μουσταρδί· ο πολυώροφος κερματοδέκτης Slotzilla είναι ένας εφιάλτης –ίσως οι άνθρωποι που τον σχεδίασαν να έπρεπε να συλληφθούν– κι όσο για τις τοιχογραφίες της Art District, πατάς τέρμα το γκάζι για να απομακρυνθείς όσο γρηγορότερα μπορείς.
«Το σημαντικότερο είναι να παραμένουμε πιστοί σε μια αρχιτεκτονική που βελτιώνει την καθημερινότητα και αφήνει θετικό αποτύπωμα στο περιβάλλον», τονίζει ο Πάνος Ευστρατίου.
Παλιά βιομηχανικά συγκροτήματα στην Αθήνα και τον Πειραιά μεταμορφώνονται σε σύγχρονες κατοικίες, γραφεία και πολιτιστικούς χώρους, συνθέτοντας τη νέα αφήγηση της πόλης
15°
