Πολιτισμος

Cycladic Identity, τι είναι η νέα πρωτοβουλία του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης

Μια πλατφόρμα για την χρηματοδότηση δράσεων που αναδεικνύουν την πολιτιστική και φυσική κληρονομιά των Κυκλάδων

Ιωάννα Γκομούζα
5’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Cycladic Identity από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης: τα προγράμματα που υποστηρίζει σε Αμοργό, Άνδρο, Δονούσα, Ίο, Κέα, Μύκονο, Πάρο και Σίκινο

Τα παρεϊστικα βράδια με ψημένη ρακή στην Αμοργό, οι πεζοπορίες στα μονοπάτια της Σικίνου αλλά και στην υδρούσα Άνδρο πλάι σε πηγές και ρέματα, τα γλεντζέδικα πανηγύρια με παραδοσιακούς οργανοπαίκτες στην Τζια, θα μας φέρνουν πάντα με λαχτάρα στις Κυκλάδες. Αρχιπέλαγος-θησαυρός, που «έδεσε» τα πολύτιμα πετράδια του (24 νησιά κι εκατοντάδες βραχονησίδες) καταμεσής του Αιγαίου, έγινε το πεδίο για ν’ ανθίσει κατά την 3η χιλιετία π.Χ. ένας από τους σπουδαιότερους προϊστορικούς πολιτισμούς κι «αγκαλιάζει» ένα εντυπωσιακό εύρος βιοτόπων με περισσότερα από 2.000 είδη φυτών, εκ των οποίων τουλάχιστον 200 ενδημικά.

Αυτή την απτή και άυλη κληρονομιά –τα μνημεία και τις μακραίωνες παραδόσεις– όπως και την ξεχωριστή βιοποικιλότητα –σε μια μικρή έκταση γης όπου αυξάνεται εκθετικά η δόμηση και ο πληθυσμός κατά την καλοκαιρινή περίοδο– δηλώνει ως στόχο του να προστατεύσει και να αναδείξει το Cycladic Identity, η νέα πρωτοβουλία του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.

Παραδοσιακή κουζίνα σε κυκλαδικό πανηγύρι

«Σε μια εποχή που οι τοπικές κοινωνίες στέκονται ευάλωτες και ιδιαίτερα εκτεθειμένες σε φαινόμενα της σύγχρονης καθημερινότητας όπως ο αυξημένος τουρισμός, η εγκατάλειψη των παραδοσιακών πρακτικών, η κλιματική αλλαγή, το Cycladic Identity επιδιώκει να παρέχει τα μέσα αλλά και το κίνητρο στα νησιά να συμμετέχουν ενεργά στη διατήρηση της κληρονομιάς τους, στοιχεία της οποίας έφεραν τις τοπικές κοινωνίες από το χθες στο σήμερα και διαθέτουν τη δύναμη να τις οδηγήσουν βιώσιμα και στο μέλλον» σημείωσε κατά τη σχετική παρουσίαση η πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Μουσείου, Σάντρα Μαρινοπούλου.

Πρακτικά πρόκειται για μια πλατφόρμα προσέλκυσης και κατανομής πόρων σε προγράμματα τα οποία υλοποιούνται από οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στις Κυκλάδες. Στην αρχή του χρόνου η ομάδα της εγχειρήματος προσκάλεσε 34 φορείς και δέχτηκε 24 αιτήσεις που κάλυπταν γεωγραφικά 14 νησιά. Μετά από αξιολόγηση στις 31 Μαρτίου προκρίθηκαν εννέα πρoγράμματα σε οκτώ κυκλαδονήσια. Καθένα θα απολαμβάνει οικονομικής στήριξης για περίπου ένα χρόνο ενώ πρόθεση είναι να ανοίγει κάλεσμα για νέες υποψήφιες προτάσεις δύο φορές ετησίως. 

Αγγειοπλάστης στη Σίφνο © Anemon Productions / Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Cycladic Identity: προγράμματα σε 8 κυκλαδίτικα νησιά

Ψηφιακές ξεναγήσεις επικεντρωμένες σε παραδοσιακές πρακτικές, ντοκιμαντέρ, podcasts και ιστοσελίδες που θα κρατήσουν στη μνήμη τα βιώματα και τις διαδρομές στον χώρο αλλοτινών κοινωνιών, αλλά και μελέτες για την προστασία σημαντικών αρχαίων μνημείων αναμένονται από την πρώτη «σοδειά».

Στην Αμοργό γηραιότεροι κάτοικοι μοιράζονται αυτή την περίοδο την εμπειρία τους για το χτίσιμο της πέτρας, την καλαθοπλαστική, τις άνυδρες καλλιέργειες, την απόσταξη της ψημένης ρακής, αλλά και για τα πανηγύρια, τα παραδοσιακά όργανα, το νοικοκυριό και την κοινωνική ζωή ώστε το οπτικοακουστικό υλικό που θα προκύψει να ενταχθεί στον χώρο του Λαογραφικού Μουσείου στη Χώρα.

Ναυτικό Πρακτορείο-Καφενείο Πρέκας στην Αμοργό © Anemon Productions / Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Το Ερευνητικό Κέντρο Άνδρου μελετά την εθιμική διαχείριση των επιφανειακών υδάτων του νησιού, με στόχο να καταγραφούν όλες οι κεντρικές πηγές, να συλλεχθούν μαρτυρίες από τους λεγόμενους ποτιστάδες και να δημιουργηθεί μια ψηφιακή ξενάγηση για τον υδατικό πλούτο της Άνδρου. Τα στοιχεία αυτά θα αξιοποιηθούν προκειμένου να συνταχθεί και φάκελος για την εγγραφή αυτής της πατροπαράδοτης πρακτικής στον Εθνικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Έναν ιστότοπο-κιβωτό, με ηχογραφημένες αφηγήσεις, κείμενα και φωτογραφικό υλικό, που θα διαφυλάξει ό,τι συνθέτει την τοπική ταυτότητα δρομολογεί ο Πολιτιστικός Περιβαλλοντικός Σύλλογος Δονούσας Ποσειδών. Από το 2007, σε συνεργασία με τη δημιουργική ομάδα Media Dell Arte, καταγράφουν συνεντεύξεις ηλικιωμένων, ενώ παράλληλα θα παρουσιάσουν και τα γενεαλογικά δέντρα των ντόπιων, από τους πρώτους κατοίκους του μέχρι σήμερα.

Παραδοσιακό πανηγύρι στη Σίφνο © Anemon Productions / Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Στην Ίο «παιχνίδι» θα κάνουν οι έφηβοι που έχουν κληθεί από τη Cinemathesis να αποκαλύψουν την αθέατη πλευρά του τόπου τους, γυρίζοντας ένα video art μονόλεπτο μονοπλάνο ο καθένας.

Δύο προγράμματα (από την Κοινωφελή Επιχείρηση Δήμου Κέας και το Κέντρο Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών) τρέχουν στη Τζιά. Το πρώτο εστιάζει στη δημιουργία δέκα ολιγόλεπτων ντοκιμαντέρ μέσα από τα οποία οι εναπομείναντες οργανοπαίχτες του νησιού θα μοιράζονται την δεξιοτεχνία τους και ιστορίες από γιορτές και πανηγύρια. Στο δεύτερο μνημεία της φύσης και της τοπικής αρχιτεκτονικής συναντούν τους μύθους και τα παραμύθια μέσα από την τέχνη της αφήγησης σε 20 podcasts.

Στη Μύκονο το έργο της Κοινωφελούς Δημοτικής Επιχείρησης Περιβάλλοντος, Παιδείας και Ανάπτυξης αφορά στην καταγραφή της τέχνης της ξερολιθιάς, σ’ έναν τόπο όπου οι περίφημες πεζούλες διατηρούνται σε μέτρια κατάσταση καθώς δεν χρησιμοποιούνται πλέον συχνά. Τη σχετική ιστοσελίδα θα τροφοδοτήσουν φωτογραφίες, αρχεία, σκίτσα, βιντεοσκοπημένες και μαγνητοφωνημένες μαρτυρίες μαστόρων, ενώ σχεδιάζεται και η διοργάνωση ενός πιλοτικού «σχολείου ξερολιθιάς» με τη συμμετοχή παραδοσιακών μαστόρων και νέων τεχνητών.

Τέχνη της ξερολιθιάς © Anemon Productions / Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Στα αρχαία λατομεία Νυμφών και Πανός, όπου από τον 7ο π.Χ. αιώνα και μετά εξορυσσόταν η περίφημη Παρία Λίθος, επικεντρώνεται η δράση του Πάρκου Αρχαίων Λατομείων Μαρμάρου Πάρου. Προκειμένου να αναδειχθούν και να γίνουν ξανά προσβάσιμα στο κοινό, η χρηματοδότηση του Cycladic Identity στηρίζει την υλοποίηση του πρώτου σταδίου σειράς μελετών και παρεμβάσεων στις υπόγειες στοές.

Αφιερωμένη σε όσους αγαπούν την πεζοπορία η δράση στη Σίκινο. Για τη διευκόλυνσή τους, η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού δημιουργεί τη δίγλωσση και δωρεάν εφαρμογή Sikinos paths στις πεζοπορικές διαδρομές που έχουν σηματοδοτηθεί και διατρέχουν από το 2011 σημαντικά σημεία ενδιαφέροντος.

Επισκοπή Σικίνου © Anemon Productions / Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Cycladic Identity: η ομάδα του πρωτοβουλίας

Τις προτάσεις που υποβάλλονται αξιολογεί επιστημονική επιτροπή που συγκροτούν τέσσερις επιστήμονες που δραστηριοποιούνται στις Κυκλάδες, ενώ στην τελική επιλογή συμμετέχει η συμβουλευτική επιτροπή της πρωτοβουλίας. Την πρώτη απαρτίζουν ο δρ Δημήτρης Αθανασούλης, διευθυντής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, ο δρ Μάικλ Μπόιντ, συνδιευθυντής στην ανασκαφή της Κέρου, ο Δημήτρης Καραβέλλας, γενικός διευθυντής WWF Ελλάς και η δρ Αγγελική Κοσμοπούλου, αρχαιολόγος και εκτελεστική διευθύντρια του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης.

Cycladic Identity: τα μέλη της επιστημονικής επιτροπής με τη Σάντρα Μαρινοπούλου