Η γλώσσα είναι ο άνθρωπος; Αν ο Φρόυντ έδωσε σημαίνουσα υπόσταση στο υποσυνείδητο, ο εμβληματικότερος φροϋδιστής Ζακ Λακάν ανέδειξε τη γλώσσα ως τον τέλειο καθρέφτη του απόκρυφου υποσυνείδητου. Ακόμη και αφήνοντας για λίγο την βαριά ψυχανάλυση στην άκρη, δεν μπορείς παρά να παραδεχτείς πως η ανάλυση της δημόσιας ζωής και της πολιτικής συμπεριφοράς δεν φτάνει ποτέ σε ασφαλή συμπεράσματα, χωρίς το συνυπολογισμό της ψυχαναλυτικής ιδιομορφίας των προσώπων.
Ο δήμαρχος Μπουτάρης δεν είναι ο άνθρωπος που παίζει στα δάχτυλα το ρητορικό παιχνίδισμα, ούτε εξωτερικεύει με βασικό εργαλείο τη γλώσσα. Το γλωσσικό εκκρεμές του αιωρείται συνήθως σε ένα φάσμα, από την περιγραφική μετάδοση της πλούσιας αστικής εμπειρίας του έως τη λεγόμενη σκληρή αθυροστομία, όπως αρέσκεται να παραδέχεται κι ο ίδιος. Η αθυροστομία του δεν έχει τα χαρακτηριστικά της εριστικής αλλά πνευματώδους αναίδειας του Πάγκαλου, γέρνει περισσότερο στο λαϊκότερο στιλ του αιφνίδιου προκλητικού αφοπλισμού του αντιπάλου. Λειτουργεί με τη σφοδρότητα και το ακαριαίο της ρουκέτας, και αφήνει άναυδους αυτόπτες και αυτήκοους.
Τέτοιου είδους αφοπλισμοί τον προστάτευσαν σε δύσκολες δημόσιες συζητήσεις καθώς, σε συνδυασμό με τη σεβασμιότητα της εικόνας, της όψιμης υψηλής αποδοχής και της ιδιότητας, δεν προκαλούν εύκολα άμεσο αντίλογο. Σε μία των περιπτώσεων, αυτή του Άνθιμου, ο περίφημος αφορισμός «μουτζαχεντίν» πιθανώς κατέστη θρυαλλίδα στην τελική συσπείρωση του αντί-συντηρητικού κινήματος του 2010 και οδήγησε τον ίδιο στη δημαρχία της Θεσσαλονίκης.
Όμως γιατί ένας φιλελεύθερος αστός προσφεύγει στην υβριστική απαξίωση και προσβολή των πολιτικών αντιπάλων του; Γιατί μάλλον εκτός από αστός είναι και αθεράπευτα μποέμ. Ο Μπουτάρης είναι σαφές ότι γοητεύεται στη ζωή περισσότερο από ένα είδος υπερβατικής μυθιστορηματικής συμπεριφοράς. Έχοντας ζήσει έντονα και πολυκύμαντα, γνωρίζει και τις δύο όψεις του φεγγαριού. Η κεντρική πολιτική του εμπλοκή φαίνεται να είναι ένας αναπάντεχος εξαιρετισμός, παρά η αναμενόμενη εξέλιξη της ζωής του. Μέσα στο φορμαλισμό της καθημερινότητας του δημάρχου Θεσσαλονίκης, στην πραγματικότητα πνίγεται. Δεν αντέχει το ρόλο στην ολότητά του. Ξεσπάει με τις ανθρώπινες ατέλειές του, με την μποέμ πλευρά του, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις. Πολιτεύεται απελευθερωμένα, αλλά δεν έχει δίκιο. Οι προσβολές προς τον Γκιουλέκα και άλλους πολιτικούς αντιπάλους, που αγγίζουν τα όρια του αγοραίου, είναι ακραία εκτροπή στον υποχρεωτικό πολιτισμό του δημόσιου διαλόγου.
Αν υποθέσουμε πως η αθυροστομία, όπως και η ποίηση, διέπονται από τη διασταλτικότητα της αδείας τους, ο δήμαρχος Μπουτάρης καλύπτονταν μέχρι πρόσφατα από αυτήν. Κάθε σοβαρός, μη ηθικοπλαστικός σημειολόγος αναλυτής, θα τοποθετουσε τις λεκτικές εξάρσεις μέσα στο δικαίωμα της εκκεντρικής και επιτρεπόμενης ιδιομορφίας, ενός ανθρώπου με εντυπωσιακό και θυελλώδη βίο. Οι τελευταίες, όμως, διαδοχικές φραστικές εκτροπές κινδυνεύουν να τον εκθέσουν επικίνδυνα.
Αν στο κάτω-κάτω αντιμετωπίσουμε με ψυχραιμία το θέμα, η αθυροστομία δεν είναι καμία ανίατη ασθένεια, είναι περισσότερο μια κακή συνήθεια ψυχολογικής ευκολίας. Οπότε η προσπάθεια απενοχοποίησης με συνειδητή αυτο-αποδοχή του συμπτώματος ίσως είναι εξαγνιστική στην ιδιωτική ζωή, δεν είναι αρκετή, όμως, όταν μιλούμε για δημόσια σφαίρα, για δημόσιο λόγο.
16°
