Ένα κύμα συμπάθειας για την ΕΡΤ αναπτύχθηκε στην ηπειρωτική Ευρώπη, ιδίως στη μη προτεσταντική και υπό γαλλική πολιτισμική επιρροή Ευρώπη, το πρώτο διάστημα μετά το κλείσιμό της και εκδηλώθηκε μια εύλογη ανησυχία και δημοκρατική ευαισθησία. Αίφνης, η Ευρώπη απέκτησε κύρος μεταξύ των πολεμίων της στην Ελλάδα που, ενὠ μέχρι χθες την κατηγορούσαν σχεδόν για τα πάντα, άρχισαν να την επικαλούνται ως ισχυρό σημείο έγκυρης αναφοράς.
Οι αιτίες του ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, όσον αφορά τα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης και την κοινή γνώμη, είναι:
(α) Ο Έλληνας Πρωθυπουργός, λειτουργώντας σπασμωδικά και χωρίς προετοιμασία, δεν επικοινώνησε σωστά και έγκαιρα προς τον εκτός της Ελλάδος κόσμο το διάβημά του και δεν φαναταζόταν ότι εκείνοι που τον πίεζαν για δημοσιονομική προσαρμογή τώρα θα ενέδιδαν έτσι εύκολα. Παρέβλεψε ότι τα βάζει με διαμορφωτές κοινής γνώμης (μεγάλο συνάφι) και όχι με ανθρακωρύχους, ότι το μικρότερο συνάφι (δημοσιογράφοι ΕΡΤ) όπως κι οι ανθρακωρύχοι βρίσκονται στον επιθανάτιο ρόγχο δίκην επελαύνουσας τεχνολογίας, ελευθερίας και παγκοσμιοποίησης και ότι η Θάτσερ προετοίμαζε επιμελώς και επί μακρόν τη ρήξη.
(β) Η EBU βρίσκεται, σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη λίγο-πολύ, ενώπιον του φάσματος της συρρίκνωσης της δημόσιας ρ/δ ούτως ή άλλως λόγω των σύγχρονων εξελίξεων, λόγω της κρίσης και της άρνησης όλο και πιο πολύ κόσμου να πληρώνει κάτι που μπορεί να έχει δωρεάν, υφίσταται μεγάλες πιέσεις σε Αυστρία, Ολλανδία, Γαλλία κ.ά., οπότε η πτώση της ΕΡΤ θα χρησιμοποιηθεί ως προηγούμενο κι από άλλες κυβερνήσεις, άρα δίνεται μια πανευρωπαϊκή μάχη οπισθοφυλακής σε πρόσφορο έδαφος – αφού η Ελλάδα είναι μια χώρα με ισχυρή παράδοση αντιστάσεων στην αλλαγή και χαοτικής ανομίας
(γ) Η δημοσιογραφική συντεχνία διαθέτει εξ ορισμού υψηλή επικοινωνιακή δυνατότητα και διεθνή δικτύωση, ώστε να μπορεί να πολλαπλασιάζει την απήχησή της, δεν κρατά στα χέρια της τους διακόπτες του ηλεκτρικού ρεύματος όπως άλλοι, αλλά γνωρίζει άριστα, ειδικώς οι επαγγελματίες της κρατικής χειραγώγησης, πώς να καθοδηγεί την κοινή γνώμη, να διαστρεβλώνει γεγονότα, να παρουσιάζει μονομερώς αν και δήθεν αντικειμενικώς το θέμα, μετριάζοντας ή αναδεικνύοντας αναλόγως, και να διαπλάθει συνειδήσεις.
(δ)Η πολιτικο-κοινωνικά ενοποιούμενη Ευρώπη έχει οριζοντίως, υπερεθνικώς δηλαδή, ισχυρά σοσιαλ-κρατικιστικά αντανακλαστικά που ενεργοποιήθηκαν, όπως είναι φυσικό, με το θέμα της ΕΡΤ, ωστόσο η άνοδος της φιλελεύθερης, μη κρατικιστικής, δημιουργικής και παραγωγικής Ευρώπης ενώπιον του αδιεξόδου που γενικώς περιέρχεται λόγω του διεθνούς ανταγωνισμού, δεν είναι καθόλου αμελητέα. Ο δυναμισμός μέρους των Ευρωπαίων είναι παρών, το τίμημα ωστόσο είναι η άνοδος του λαϊκισμού και των πολιτικών άκρων, των εχθρών της ελευθερίας, δηλαδή των φασιστών (του βιολογικού και κοινωνικού ντετερμινισμού), των κομμουνιστών (εκείνων που οδεύουν προς την κόλαση αν και εν μέσω τριαντάφυλλων) και γενικώς των καταλοίπων μεσαιωνικής βαρβαρότητας που εν ελλείψει παιδείας αναβλύζουν υπό περιστάσεις κρίσης. Ο λαϊκιστής κι ο ανασφαλής αγωνίζονται να κρατήσουν το χτες, ο δυναμικός θέλει να ’χει έτοιμο το καινούργιο σχέδιο χτες.
(ε) Τέλος η συντεχνία της ΕΡΤ πέτυχε μέχρις ενός σημείου να συνδέσει το κλείσιμο της ΕΡΤ με την προσβολή της ελευθερίας της έκφρασης και την (κρατικοδίαιτη) δημοκρατία, διαστρέφοντας έξυπνα την πραγματικότητα και επηρεάζοντας κάπως την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, τουλάχιστον σ' ένα αρχικό στάδιο.
(στ) Φυσικά ο αιφνιδιασμός, η απουσία προηγούμενης διαβούλευσης, η έκτακτη νομοθετική μέθοδος, η κοινωνική διάσταση της απώλειας εργασίας 2.700 ανθρώπων, αλλά και το μη εκσυγχρονιστικό και ιδιαίτερα εθνοκεντρικό βιογραφικό και ιστορική εικόνα του Πρωθυπουργού, ενέτειναν την αρνητική διάθεση.
Όπως τα νοσοκομεία υπάρχουν για τους ασθενείς ή, έστω, πρώτα για τους ασθενείς και μετά για τους εργαζόμενους σε αυτά, αντιστοίχως τα σχολεία δημιουργήθηκαν για τους μαθητές και μετά για τους εκπαιδευτικούς κ.ο.κ., έτσι και για ένα μεγάλο μέρος δημοσίων υπαλλήλων των κρατών της ηπειρωτικής Ευρώπης, η απειλούμενη και αναπόφευκτη εξέλιξη, η αποκατάσταση των πραγμάτων με την αντιστροφή των προτεραιοτήτων, σε βάρος της εργασιακής τους βεβαιότητας και υπέρ του σκοπού της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης και του συμφέροντος των πολιτών που τους πληρώνουν διά της φορολογίας, η υπόθεση της ΕΡΤ επέδρασε σημαντικά.
Η υπόθεση της ΕΡΤ ξεμπροστιάζει το λαϊκισμό και τις απλουστεύσεις, την υποκρισία και τις αντιφάσεις, όπως έγινε και με τη διαχείριση του προβλήματος της κυπριακής απειλής χρεοκοπίας. Στο καλάθι δεν χωράμ,ε στο κοφίνι περισσεύουμε. Εκείνοι που μέχρι τούδε ζητούσαν να πληρώσουν οι Τράπεζες για την κρίση αντί να μειώνονται οι μισθοί και οι συντάξεις στην Ελλάδα, όταν αυτό έγινε στη Κύπρο πάλι εξανέστησαν. Ομοίως, αρκετοί απ’ όσους αντί μειώσεων σε μισθούς και συντάξεις ζητούσαν μεταρρυθμίσεις, απολύσεις και εξορθολογισμό στο δημόσιο και κατηγορούσαν την κυβέρνηση για ατολμία κι ενδοτικότητα στο πολιτικό κόστος και την πελατειακή της προέλευση, συγκρότηση και προθέσεις, δεν βρήκαν ένα λόγο στήριξης αυτού που μέχρι χθες υπερασπιζόντουσαν.
Τελικώς, η μεγαλύτερη δυσκολία σε μια δημοκρατία είναι να τα βάλεις με τα μικρά συμφέροντα των πολλών. Για τον λαϊκιστή είναι απλό, είναι πάντοτε από την πλευρά αυτών των μικρών συμφερόντων των πολλών, όσο ασύμβατα με αρχές, συνέπεια ή με τη γενική και μακροπρόθεσμη πρόοδο κι αν είναι, εξάλλου συνήθως δεν αναρριχάται στη εξουσία, αλλά απολαμβάνει άκοπα και άνευ ευθυνών τις θεσμικές απολαυές του αντιπολιτευτικού ρόλου που η δημοκρατία και η ελευθερία του προσφέρουν για να τις πολεμήσει. Άμα αναρριχηθεί στην εξουσία, έχουμε τον 20ό αιώνα, τον πλέον αιματηρό, τον αιώνα των ολοκληρωτισμών. Ας πούμε, φαντασθείτε τον Καλφαγιάννη, να έχει όλο το κράτος στα χέρια του χάριν ενός πανηγυρικού 50% του ελληνικού λαού, για να μαντέψουμε τι μπορεί να είναι τελικώς ο φασισμός.
Για τον μεταρρυθμιστή, όμως, είναι ο φόβος που αισθάνεται, η προσωπική αντοχή του να γίνει αντιδημοφιλής που δοκιμάζεται, ο υπολογισμός του να βγάλουν τελικώς οι άλλοι το φίδι από την τρύπα και να περιμένει να τον καλέσουν στο τέλος, όπως τον Ερυθρό Σταυρό για να τους σώσει. Αυτή είναι η τρομακτική σιωπή των καλών ανθρώπων, όπως το αποκάλεσε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ: «στο τέλος-τέλος δεν θα θυμόμαστε τα λόγια των εχθρών μας, αλλά τη σιωπή των φίλων μας». Ή όπως το διατύπωσε ο δικός μας Θουκυδίδης, «το κακό δεν βαραίνει μόνον εκείνον που το κάνει, αλλά και εκείνον που μπορεί να το εμποδίσει και δεν το κάνει». Γιατί οι ευφυείς άνθρωποι, στο μη προτεσταντικό τόξο του δυτικού κόσμου, εμφορούνται από το μακιαβελισμό να αντιλαμβάνονται καλά πως δεν υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο απ’ το να προσπαθείς να αλλάξεις μια τάξη πραγμάτων και πως «για να είναι αγαπητός ο Ηγέτης πρέπει να κάνει μόνο ό,τι του προσδίδει γόητρο και αναγνώριση και να αναθέτει τα δυσάρεστα σε άλλους».
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η άποψη που εκφράζεται, όταν αυτή κοστίζει σ’ αυτόν που τη λέει. Αν αυτός δεν καταβάλλει το τίμημά της τρόπον τινά, τότε συνήθως είναι κοινοτοπία, δεν εξερευνά νέους δρόμους και ίσως να είναι καλύτερο αυτός αντί να μιλά να συγκεντρώνεται στην εργασία. Οι προτεστάντες και οι βορειοευρωπαίοι, όπου γεννήθηκε ο συντεταγμένος και βαθύς ολοκληρωτισμός, παρέμειναν περισσότερο ψύχραιμοι και λιγότερο ομιλητικοί στο θέμα της ΕΡΤ. Τα τραύματα, αν δεν σε σκοτώσουν, σε οδηγούν να κρίνεις τον εαυτό σου αντί να κρίνεις τους άλλους.
*Ο Νίκος Γιαννής εργάζεται στις Βρυξέλλες στον τομέα της Διαχείρισης Γνώσης στο πλαίσιο της Αναπτυξιακής Βοήθειας. Είναι εκ των ιδρυτών της οργάνωσης Ευρωπαϊκός Δήμος.
22°
