Παρότι το καλοκαίρι ανήκει πλέον στο παρελθόν, η κοινή γνώμη μοιάζει να διατηρεί στοιχεία του ανάλαφρου και αισιόδοξου κλίματος που το χαρακτηρίζουν.
Βλέπουμε για παράδειγμα ότι σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΟΒΕ, ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος βρέθηκε το Σεπτέμβριο στα υψηλότερα επίπεδα διετίας, ενώ την ίδια στιγμή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταγράφει σημαντική ανάκαμψη των Δεικτών Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης, (ESI).
Ενδεικτική της αλλαγής αυτής είναι και η μέτρηση του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, που καταγράφει το Σεπτέμβριο σαφή μεταβολή του αρνητικού κλίματος που χαρακτήριζε την ελληνική κοινωνία τα προηγούμενα χρόνια, διαπιστώνοντας σταθερή αύξηση της Αισιοδοξίας των Ελληνικών Νοικοκυριών για την Οικονομική τους Κατάσταση στο Μέλλον.
Η ανερχόμενη συναισθηματική ευημερία
Επιπλέον, όλων αυτών, παρατηρούμε την εμφάνιση μιας εντυπωσιακής ανάκαμψης στη δηλούμενη συναισθηματική ευημερία / ευτυχία, της ελληνικής κοινωνίας, (“subjective well-being”). Βλέπουμε έτσι τα άτομα να αισθάνονται πλέον πολύ καλύτερα με τον εαυτό τους και τη ζωή τους και να βρίσκονται σε καλύτερη ισορροπία με τους γύρω τους, φθάνοντας μάλιστα στα επίπεδα εκείνα που βρίσκονταν πριν την κρίση, το 2009, (Ερευνητικό πρόγραμμα Ελλάδα 2.0 / qed).
Τι είναι αυτό όμως που οδήγησε στην αλλαγή του κλίματος; Κάποιοι αναλυτές συνδέουν το φαινόμενο με το κλείσιμο της αξιολόγησης ή ακόμα και με τη χαλαρή διάθεση που αφήνει πίσω του το ελληνικό καλοκαίρι. Κάποιοι άλλοι μιλούν για κλίμα ημερών του 2014, αναφερόμενοι στο «success story» που προβάλλει τελευταία η κυβέρνηση, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον δημόσιο ισχυρισμό του πρωθυπουργού ότι «αφήνουμε τον πιο δύσκολο κάβο πίσω μας».
Μια άλλη ερμηνεία αυτού του φαινομένου θα μπορούσε να συνδεθεί με μια προσπάθεια προσαρμογής στην νέα αυτή πραγματικότητα που διαμορφώνεται. Η μακρόχρονη διαδικασία «πένθους» και η φυσική κόπωση που προκάλεσε, οδηγούν σε μια αντανακλαστική αντίδραση απομάκρυνσης από τη συλλογική κατάθλιψη και στην αναζήτηση ατομικών τρόπων εξόδου από τη μιζέρια. Έχει άλλωστε παρατηρηθεί ότι άτομα και κοινωνίες, τείνουν να αποζητούν μια κατάσταση ισορροπίας σε ότι αφορά τη συναισθηματική τους ευημερία, ακόμα και κάτω από μακρόχρονη διαβίωση σε αντίξοες συνθήκες, (“hedonic adaptation”).
Παρατηρούμε έτσι ουσιαστικά ένα φαινόμενο προσαρμογής, με τους πολίτες να απομακρύνονται από τον «έκτακτο» χαρακτήρα της κρίσης και να αρχίζουν να τη βιώνουν ως κανονικότητα. Η νέα αυτή πραγματικότητα στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην παραδοχή ότι «τα χειρότερα βρίσκονται πλέον πίσω μας» και αποτελεί τη βάση για την αναζήτηση μοναχικών τρόπων βελτίωσης της καθημερινότητας. Οι όποιες λύσεις προκρίνονται είναι συνήθως περιορισμένου βεληνεκούς και καλύπτουν αποκλειστικά το άτομο και τους ανθρώπους του άμεσου περιβάλλοντος του.
Η αντίδραση αυτή λαμβάνει παράλληλα ένα χαρακτήρα απομάκρυνσης από το παραδοσιακό στερεότυπο, που μας θέλει όλους να «βράζουμε στο ίδιο καζάνι» και φαίνεται να δρομολογεί τη μετάβαση σε μια εγωκεντρική κατάσταση, καθώς το άτομο δεν βλέπει μια πρόταση συλλογικής λύσης. Σε αυτό το σημείο το κρίσιμο ερώτημα που προκύπτει είναι αν θα αναπτυχθεί σε πολιτικό επίπεδο ένα νέο αφήγημα, που θα συνθέτει την κάθε αυτή ατομική επιθυμία για έξοδο από τη θέση αδυναμίας, σε μια συλλογική, εμπνευστική πρόταση, που θα μπορέσει να κινητοποιήσει το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας να κινηθεί συντεταγμένο προς τα εμπρός.
23°
