Στην παγωμένη Ανταρκτική, υπό αντίξοες συνθήκες, θα περιπλανιέται σε περίπου ένα εξάμηνο, τόσο με μηχανοκίνητο έλκηθρο (snowmobile) όσο και με τα πόδια, ο έλληνας ορυκτολόγος-πετρολόγος Ιωάννης Μπαζιώτης, ο οποίος επιλέχθηκε να συμμετάσχει στη μοναδική οργανωμένη αποστολή της NASA για την επιστροφή μετεωριτών από την αφιλόξενη ήπειρο.
Πρόκειται για τον πρώτο έλληνας γεωλόγο που θα κάνει κάτι τέτοιο και, όπως δήλωσε σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, όχι μόνο ελπίζει να ανακαλύψει κάποιον μετεωρίτη, αλλά επίσης να προβάλει όσο μπορεί την Ελλάδα μέσα από τη συμμετοχή του στη συγκεκριμένη αποστολή.
Ο επίκουρος καθηγητής Ορυκτολογίας-Πετρολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, ο ένας από τους δύο μόνο επιστήμονες στη χώρα μας που ασχολείται συστηματικά με την επιστήμη των μετεωριτών, έγινε αποδεκτός στην «Αποστολή Αναζήτησης Μετεωριτών στην Ανταρκτική» (AntarcticSearch for Meteorites -ANSMET). Αφού περάσει με επιτυχία και τις ιατρικές εξετάσεις, θα ταξιδέψει στην Ανταρκτική από το τέλος Νοεμβρίου 2017 έως το τέλος Ιανουαρίου 2018.
Όπως ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, όραμά του είναι να δημιουργηθεί μια Πλανητική Εταιρεία στην Ελλάδα και να προωθηθεί η εγχώρια επιστημονική έρευνα για τους μετεωρίτες. Σε αυτό το πλαίσιο, κάνει προσπάθειες να φέρει για πρώτη φορά στη χώρα μας έναν από αυτούς, τον διάσημο μετεωρίτη SERES που βρίσκεται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης, προκειμένου να εκτεθεί το 2018 δημοσίως για λίγες μέρες.
Στο εργαστήριο του κ. Μπαζιώτη πριν ένα μήνα εγκαταστάθηκε -με βοήθεια από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος- ένα βασικό όργανο για τη μελέτη των μετεωριτών, ένας ηλεκτρονικός μικραναλυτής που είναι το μόνο του είδους του στην Ελλάδα.
Στόχος του έλληνα ορυκτολόγου-πετρολόγου, όπως λέει, είναι η ανάπτυξη ανταγωνιστικής έρευνας σε διεθνές επίπεδο και, στο πλαίσιο αυτό, προσδοκά ότι το προωθούμενο Ελληνικό Κέντρο Διαστημικών Εφαρμογών θα συμπεριλάβει, εκτός από την εφαρμοσμένη έρευνα, και την ενίσχυση της βασικής έρευνας, όπως την μελέτη των μετεωριτών.
Όσον αφορά τη σχεδιαζόμενη διεθνώς εξορυκτική-μεταλλευτική δραστηριότητα στο διάστημα, όπως για παράδειγμα στη Σελήνη ή σε αστεροειδείς, εκτιμά ότι «ρεαλιστικά μιλώντας, θα πρέπει να περιμένουμε τουλάχιστον μέχρι το 2030 για να υπάρξει πιθανώς μία τέτοια προσπάθεια». Ο ίδιος πάντως υπογραμμίζει ότι «τα οφέλη μπορεί να είναι τεράστια, καθώς υπάρχουν αστεροειδείς που είναι πλούσιοι σε πολύτιμα μέταλλα, σε περιεκτικότητες που ξεπερνούν τα μεγαλύτερα κοιτάσματα της Γης».
Ο Ι. Μπαζιώτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980, αποφοίτησε από το Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών το 2002, πήρε το διδακτορικό του από τη Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων και Μεταλλουργών του ΕΜΠ το 2008 και από το 2014 διδάσκει στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη που παραχώρησε στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων:
ΕΡ: Τι θα κάνετε στην Ανταρκτική και τι περιμένετε να βρείτε εκεί; Θα τριγυρνάτε στους πάγους σε αναζήτηση μετεωριτών;
ΑΠ: Η αποστολή ANSMET (Antarctic Search for Meteorites) είναι η μόνο οργανωμένη Αποστολή της NASA για επιστροφή μετεωριτών από την αφιλόξενη «έρημο» της Ανταρκτικής. Αναμένουμε, λοιπόν, να βρούμε πετρώματα -μετεωρίτες- που θα μας δώσουν απαντήσεις για τον σχηματισμό πλανητών όπως ο Άρης, δορυφόρων όπως η Σελήνη, άλλων αστεροειδών και γενικότερα για την αποκρυπτογράφηση της δημιουργίας του ηλιακού μας συστήματος.
Η περιπλάνηση στα παγωμένα πεδία της Ανταρκτικής θα γίνει με τη χρήσηsnowmobile και φυσικά με πεζοπορία. Ο εντοπισμός των μετεωριτών είναι δύσκολη υπόθεση, καθώς η πλειονότητα των πετρωμάτων στην Ανταρκτική είναι γήινης προέλευσης. Απαιτείται ιδιαίτερη εκπαίδευση και εξοικείωση με τα χαρακτηριστικά αναγνώρισης ενός μετεωρίτη, τη στιγμή κατά την οποία θα μετακινούμαστε γρήγορα με τα snowmobiles πάνω στον πάγο. Η εκπαίδευσή μας θα πραγματοποιηθεί στο Κλίβελαντ το τελευταίο τριήμερο του Οκτώβρη.
ΕΡ: Γιατί η NASA χρηματοδοτεί τέτοιες αποστολές και τι προσδοκά να προκύψει από αυτές;
ΑΠ: Η NASA χρηματοδοτεί, από κοινού με το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών της Αμερικής, την αποστολή αυτή από το 1976. Σε σύνολο 56.000 μετεωριτών που έχουν βρεθεί στη Γη, οι περίπου 22.000 προέρχονται από την Ανταρκτική.
Ποιο είναι όμως το όφελος; Φανταστείτε ότι για να μεταφερθεί ένα κιλό υλικού στο διάστημα, το κόστος μπορεί να αγγίξει και τα 20.000 δολάρια. Αν, λοιπόν, σχεδιαζόταν μία αποστολή επιστροφής πετρωμάτων από ένα άλλο ουράνιο σώμα όπως ο Άρης ή η Σελήνη, το κόστος θα ήταν εξωπραγματικό, αν συγκριθεί με τα χρήματα που δαπανώνται στην αποστολή ANSMET, που έχει επιστρέψει ένα τόσο μεγάλο αριθμό «εξωγήινων» πετρωμάτων.
Επομένως, μόνο όφελος μπορεί να έχει η NASA και η επιστημονική κοινότητα από αυτή την Αποστολή, αφού με σχεδόν μηδενικό κόστος δίνεται η δυνατότητα μελέτης των βασικών δομικών λίθων που συνθέτουν το ηλιακό μας σύστημα και των διεργασιών που απαιτούνται για τη δημιουργία και εξέλιξή του.
ΕΡ: Πόσο δύσκολες θα είναι οι καθημερινές συνθήκες διαβίωσης και έρευνας στην Ανταρκτική; Πώς θα φθάσετε εκεί, πού θα μένετε και με ποιούς θα συνεργάζεσθε;
ΑΠ: Οι συνθήκες διαβίωσης δεν είναι εύκολες. Η μέση θερμοκρασία στη διάρκεια του «καλοκαιριού» της Ανταρκτικής -μη ξεχνάτε ότι βρισκόμαστε στο Νότιο Ημισφαίριο- είναι -18 έως -28 βαθμοί Κελσίου. Παράλληλα, οι αρκετά ισχυροί καταβατικοί άνεμοι, που μπορούν να ξεπεράσουν μερικές φορές τη ταχύτητα των 100 χλμ/ώρα, δυσχεραίνουν αρκετά το περιβάλλον και τις συνθήκες παραμονής.
Η μετάβαση στην περιοχή αποτελεί από μόνη της μία όμορφη Οδύσσεια. Θα πρέπει να φθάσω στο Λος Άντζελες μέσω κάποιας ευρωπαϊκής χώρας και ακολούθως θα πετάξουμε διαδοχικά στην Αυστραλία, στη Νέα Ζηλανδία και τελικά στη βάση McMurdo στην Ανταρκτική. Η μετάβαση στην Ανταρκτική θα γίνει με αεροπλάνα του αμερικανικού στρατού. Από τη βάση McMurdo, θα μεταβούμε στη βάση Shackleton με άλλο στρατιωτικό αεροπλάνο.
Εκεί, προβλέπεται να χωριστούν τα συνολικά οκτώ μέλη της ατόμων αποστολής σε δύο ομάδες των τεσσάρων. Η ομάδα Α θα μεταβεί στα βουνά Cecily/Raymond, όπου θα παραμείνει για περίπου έξι εβδομάδες. Ενώ η ομάδα Β θα κινηθεί νότια της Shackleton και θα επισκεφθεί τρεις διαφορετικές θέσεις παραμένοντας δύο εβδομάδες στην κάθε θέση.
Θα μείνουμε σε σκηνές τύπου Σκοτ των δύο ατόμων με διπλά μονωμένα τοιχώματα και φυσικά θα κοιμόμαστε σε υπνόσακο. Τα υπόλοιπα μέλη της Αποστολής δεν έχουν γίνει ακόμα γνωστά, ωστόσο πάντα επιλέγονται επιστήμονες που ασχολούνται ενεργά με την Πλανητολογία και τους μετεωρίτες.
ΕΡ: Έχετε κάποιες ιδέες για το πώς θα μπορούσε να προβληθεί η Ελλάδα κατά τη διάρκεια της συμμετοχής σας στην αποστολή και μετά την ολοκλήρωσή της;
ΑΠ: Καταρχάς, το γεγονός συμμετοχής στο πρόγραμμα ANSMET είναι τεράστια προβολή για την Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια της Αποστολής νομίζω ότι η καλύτερη προβολή της Ελλάδος θα είναι μέσω της σκληρής δουλειάς και του ζήλου που θα δείξω στο πεδίο. Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω σκεφθεί ακόμα τι θα μπορούσε να γίνει, ενόσω είμαστε στο πεδίο. Ακόμα είναι νωρίς, αφού απομένουν περίπου έξι μήνες για την Αποστολή. Υπάρχει αρκετός χρόνος να το σκεφθώ. Να είστε πάντως σίγουροι ότι θα κάνω το καλύτερο για την Ελλάδα.
Μετά την ολοκλήρωση της Αποστολής, θα μεταβούμε στο Χιούστον του Τέξας τον Μάρτιο του 2018 για να παρουσιάσουμε τα αποτελέσματά της. Εκεί θα ακουστεί η Ελλάδα στο μέγιστο βαθμό. Επίσης, θα προσπαθήσω να κινητοποιήσω ανθρώπους και φορείς για τη δημιουργία μιας Πλανητικής Εταιρείας (PlanetarySociety) στην Ελλάδα. Έχω ακόμη τη σκέψη -και τη θετική γνώμη από τον διευθυντή του Ινστιτούτου SSERVI (Solar System Exploration Research VirtualInstitute) της NASA- το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών να αναπτύξει συνεργασία ως affiliated partner.
Θα ήθελα επίσης να τονίσω ότι στο Εργαστήριό μας στο Γεωπονικό, μόλις πριν ένα μήνα, εγκαταστάθηκε ένα βασικό όργανο για τη μελέτη των μετεωριτών. Ονομάζεται ηλεκτρονικός μικραναλυτής και είναι το μόνο του είδους του στην Ελλάδα. Ευτυχώς το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος μάς βοήθησε σε αυτή την προσπάθεια και το ευχαριστώ ιδιαίτερα. Το όραμά μου είναι η συνέχιση ανάπτυξης του εργαστηρίου μας, μέχρις ότου γίνει ανταγωνιστικό σε διεθνές επίπεδο.
ΕΡ: Υπάρχει εγχώρια έρευνα για τους μετεωρίτες στην Ελλάδα και πώς θα μπορούσε να τονωθεί το σχετικό ενδιαφέρον;
ΑΠ: Φυσικά υπάρχει, αλλά ακόμη η Επιστήμη αυτή δεν αντιπροσωπεύεται από κάποια κρίσιμη μάζα ανθρώπων, που να αποτελέσει κοινότητα. Με βάση τις γνώσεις μου, είμαστε μόνο δύο επιστήμονες που μελετούμε μετεωρίτες. Το δικό μου επιστημονικό ενδιαφέρον εστιάζει στη μελέτη της διερεύνησης των συνθηκών κατά τη σύγκρουση αστεροειδών στο διάστημα, της πετρολογικής-γεωχημικής εξέλιξης πλανητών όπως ο Άρης, καθώς και στην ανακάλυψη περιοχών στη Γη που έχουν παρόμοιες ορυκτολογικές-πετρολογικές ιδιότητες με τον πλανήτη Άρη όπως η Σαντορίνη.
Διατηρώ εξαιρετική συνεργασία με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης, που διαθέτει μία από τις μεγαλύτερες συλλογές μετεωριτών στον κόσμο. Ήδη στο πρόσφατο συνέδριο της NASA φέτος τον Μάρτιο, ανακοινώσαμε την ύπαρξη κάποιων πολύ σημαντικών ορυκτών -που όμοια τους μπορούμε να βρούμε μόνο σε βάθη 600 χιλιομέτρων στο εσωτερικό της Γης- από τον μετεωρίτη Chateau-Renard, τον οποίο έχω δανειστεί από το Μουσείο της Βιέννης.
Μελετώ τα τελευταία χρόνια τον μετεωρίτη SERES, τον μόνο επιβεβαιωμένο μετεωρίτη-υπόλειμμα των πρώτων σταδίων δημιουργίας του ηλιακού μας συστήματος. Προσδοκώ να δημοσιεύσω τα αποτελέσματα της έρευνας μέσα στο ερχόμενο έτος, αλλά επιπλέον να ζητήσω από το Μουσείο της Βιέννης, όπου βρίσκεται ο μετεωρίτης, να τον δανειστούμε για μία-δύο μέρες, ώστε να εκτεθεί στην Ελλάδα τον Ιούνιο του 2018. Τότε συμπληρώνονται 200 χρόνια από την πτώση του. Έχω ξεκινήσει αυτή τη προσπάθεια και ελπίζω να έχει θετική κατάληξη.
ΕΡ: Πώς αξιολογείτε την προωθούμενη υλοποίηση του Ελληνικού Κέντρου Διαστημικών Εφαρμογών; Θα μπορούσε να βοηθήσει στην έρευνά σας;
ΑΠ: Πραγματικά είναι μία εξαιρετικά θετική προσπάθεια από την Ελληνική Πολιτεία. Αν το πιστέψουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, δουλέψουν σκληρά και ομαδικά και με μοναδικό όραμα την υλοποίηση αυτού του Κέντρου, τότε θα πετύχει. Ελπίζω να υπάρξει μέριμνα για την προσθήκη και της βασικής έρευνας στο Κέντρο αυτό, μέσω της μελέτης των μετεωριτών. Στο αρχικό πλάνο δεν υπήρχε. Προσπάθησα να κάνω μία μικρή παρέμβαση, αλλά δεν γνωρίζω τα αποτελέσματα.
ΕΡ: Σταδιακά αυξάνει διεθνώς το ενδιαφέρον για την αξιοποίηση των ορυκτών πόρων του διαστήματος: στη Σελήνη, σε αστεροειδείς και ίσως ακόμη πιο μακριά. Πότε εκτιμάτε ότι θα μπορούσε ρεαλιστικά να ξεκινήσει κάτι τέτοιο και πώς αξιολογείτε το ισοζύγιο ωφελειών-κινδύνων από μια τέτοια εξορυκτική-μεταλλευτική δραστηριότητα;
ΑΠ: Αυτή είναι μία πραγματικά δύσκολη ερώτηση. Δεν είμαστε κοντά στην εξόρυξη, αλλά είμαστε κοντά σε διάφορες τεχνολογίες που μπορούν να δοκιμαστούν προς αυτή τη κατεύθυνση. Ρεαλιστικά μιλώντας, θα πρέπει να περιμένουμε τουλάχιστον μέχρι το 2030 για να υπάρξει πιθανώς μία τέτοια προσπάθεια.
Τα οφέλη μπορεί να είναι τεράστια, καθώς η εξόρυξη από συγκεκριμένους αστεροειδείς για συγκεκριμένα μέταλλα μπορεί να αποφέρει αρκετά εκατομμύρια δολάρια. Υπάρχουν αστεροειδείς που είναι πλούσιοι σε πολύτιμα μέταλλα, σε περιεκτικότητες που ξεπερνούν τα μεγαλύτερα κοιτάσματα της Γης. Οπότε, από αυτή και μόνο τη σκοπιά, μόνο όφελος μπορεί να έχει η Κοινότητα στη Γη.
12°
