Oδοιπορικό σε γνωστά και κρυφά μονοπάτια του νομού Χανίων

Οι ηλιόλουστες Κυριακές του χειμώνα είναι ιδανικές για να εξερευνήσεις την περιοχή του Αποκόρωνα στα Χανιά. Αυτό σκέφτομαι πίνοντας ελληνικό καφέ στο συνεργατικό καφενείο «Μύρτο» στον Βάμο. Ο ήλιος φωτίζει το όμορφο ενετικό κτίριο με την χαρακτηριστική παχιά επίστρωση σοβά, ενώ οι αρκετοί μόνιμοι κάτοικοι του χωριού διασχίζουν τα πέτρινα καλντερίμια για να συναντήσουν φίλους για καφέ ή για να επισκεφτούν την υπαίθρια κυριακάτικη αγορά. Ακολουθώντας τους, βρίσκομαι στην ειδυλλιακή αυλή ανάμεσα σε δύο κτίρια εποχής όπου απλώνουν τους πάγκους τους παραγωγοί και δημιουργοί από τα γύρω χωριά. Η ποικιλία των αγαθών θυμίζει όμορφη υπαίθρια αγορά του εξωτερικού. Μπορείς να προμηθευτείς από φρεσκοψημένο ζυμωτό ψωμί μέχρι αιθέρια έλαια και από μπισκότα με αβοκάντο μέχρι τσάντες πλεγμένες στο χέρι, φρέσκα βιολογικά λαχανικά και σπιτική λεμονάδα.

Οι μαγευτικές διαδρομές του Νομού Χανίων

Μόλις χαίρομαι ένα αρωματικό passion fruit που ευδοκιμεί στο ήπιο κλίμα της περιοχής, συναντώ τον Δημήτρη Μιχελογιάννη, ειδικό σύμβουλο της Περιφέρειας Κρήτης και δικηγόρο. Ο Δημήτρης, καταγόμενος ο ίδιος από τη γειτονική Ραμνή, αφιέρωσε μαζί με μία ομάδα ανθρώπων αρκετά χρόνια προσπάθειας προκειμένου να αναπτυχθεί ένα δίκτυο πεζοπορικών διαδρομών που διασυνδέουν μεταξύ τους γνωστούς και κρυφούς θησαυρούς του νομού Χανίων. Σκοπός του δικτύου Chania Trails, μέρος του οποίου αποτελούν τα μονοπάτια του Αποκόρωνα, είναι αφενός να προσελκύσει πεζοπόρους από την Ελλάδα και το εξωτερικό και, αφετέρου, να παρακινήσει τους ντόπιους να εξερευνήσουν τη φύση και τα μνημεία της περιοχής τους. Μάλιστα, τα Χανιά φιλοξένησαν πρόσφατα την 7^η Πανελλήνια Συνάντηση Μονοπατιών στην οποία συμμετείχαν πρωτοβουλίες από αρκετές περιοχές της Ελλάδας, με κοινό στόχο τη βιώσιμη τοπική ανάπτυξη μέσα από δίκτυα πεζοπορικών διαδρομών.

Όπως εξηγεί ο Δημήτρης για την περίπτωση των Χανίων, πολλά από τα μονοπάτια του νομού υπήρχαν εδώ και αιώνες, εξυπηρετώντας τις καθημερινές ανάγκες των χωριανών. Τα περισσότερα ξεχάστηκαν όταν επικράτησε το αυτοκίνητο ως μέσο μεταφοράς και πολλές διαδρομές έσβησαν -κυριολεκτικά- κάτω από την άσφαλτο. Τα σημεία που παραμένουν ζωντανά επιστρέφουν ωστόσο στην χρήση και επιφυλάσσουν και κάποιες μικρές εκπλήξεις. Όπως, για παράδειγμα, ο οθωμανικός πύργος Αληδάκη που συναντάμε στον Εμπρόσνερο, ή το ασυνήθιστο ενετικό καμπαναριό της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στον Κουρνά. Ξεφυλλίζοντας την καλαίσθητη έκδοση που φτιάχτηκε για τα μονοπάτια του Αποκόρωνα, ξεχωρίζω τουλάχιστον τέσσερις διαδρομές που θα ήθελα να περπατήσω και πολλά σημεία κατά μήκος τους που θα ήθελα να επισκεφτώ.

Το παραμυθένιο πέρασμα προς τα Ντουλιανά

Η πρώτη διαδρομή που περπατώ συνδέει -ή, μάλλον, επανασυνδέει- τον Βάμο με το Γαβαλοχώρι και τα Ντουλιανά. Όπως εξηγεί ο Δημήτρης, βασικό μέλημα του Φοίβου Τσαραβόπουλου, του επικεφαλής της Paths of Greece που μελέτησε τις διαδρομές αυτές, ήταν να «πατήσει» όσο το δυνατόν περισσότερο σε κομμάτια των παλιών μονοπατιών. Αυτό σημαίνει ότι για ένα μεγάλο διάστημα μπαινοβγαίνουμε σε μικρά τμήματα ενός παλιού πέτρινου καλντεριμιού που κόβει κάθετα τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο καθώς αυτός φιδογυρίζει στην κατηφόρα. Η κονταρίδα αυτή, όπως αποκαλούν οι Κρητικοί τα shortcuts, σε κάνει να αντιληφθείς ότι η αληθινή απόσταση μεταξύ των χωριών είναι συχνά πολύ μικρότερη από το μήκος του αμαξωτού που τα συνδέει. Το δε τελευταίο χιλιόμετρο πριν μπεις στα Ντουλιανά είναι ένα ονειρικό μονοπάτι μέσα στο μικρό φαράγγι, κάτω από πανύψηλα δένδρα και πυκνή, καταπράσινη βλάστηση. Το ξωκκλήσι του Αη Γιάννη ξεπροβάλει κάτω από έναν γκρίζο βράχο και μετά το μονοπάτι ανηφορίζει κάτω από τις χαρουπιές που αφθονούν στον Αποκόρωνα. Θυμάμαι το εξαιρετικό πρόβειο παγωτό με χαρούπι του τοπικού τυροκομείου «Γιαννούλης» που δοκίμασα σε προηγούμενη επίσκεψη. Αφού βγω από το μονοπάτι, περπατώ προς το συνεργατικό καφέ «Εσμιγιά». Στα ράφια του, ανακαλύπτω και άλλους μικρούς παραγωγούς που φτιάχνουν τα δικά τους προϊόντα οικοτεχνίας.

Το «μαγεμένο» αζιλακόδασος

Το επόμενο μονοπάτι από το οποίο παίρνω μία γεύση είναι αυτό που συνδέει τον Κουρνά με τον Κάστελλο. Τα δύο αυτά χωριά βρίσκονται στις παρυφές των Λευκών Ορέων και ανάμεσά τους απλώνεται ένα πυκνό και εντυπωσιακό δάσος από αζίλακες, ένα είδος αειθαλούς βελανιδιάς. Οι κορμοί των δέντρων είναι πανύψηλοι και το μαύρο τους περίγραμμα, όπως διαγράφεται κάτω από την πυκνή σκιά των κλαδιών τους, δημιουργεί την ψευδαίσθηση χορευτικής κίνησης. Στην παρέα μας προστίθεται ο Danny Touw, ένας από τους μετοίκους της διεθνούς κοινότητας του Γαβαλοχωρίου. Ο Danny είναι ζωγράφος και μοιράζει τον χρόνο του ανάμεσα στην Ελβετία και την Κρήτη. Πρόσφατα μάλιστα κυκλοφόρησε και το βιβλίο του «Crete: Creating Impressions» το οποίο απαρτίζεται από τις εικαστικές του αποτυπώσεις καρτποσταλικών και μη στιγμιότυπων της φύσης και της ζωής στην Κρήτη. Όσο περπατάμε με τον Δημήτρη προς την ξερή κοίτη όπου θα έπρεπε κανονικά να κυλά ένα ρυάκι, ο Danny επιλέγει ένα σημείο για να σκιτσάρει τη θέα του «μαγεμένου» δάσους. Κρυφοκοιτώντας στο τετράδιό του, βλέπω τα δέντρα να ζωντανεύουν τόσο στο χαρτί, όσο και στις πλαγιές γύρω μας.

Η βόλτα μας συνεχίζεται στον Κάστελλο, το μικρό χωριό στο οποίο βρίσκεται και η μικρή ταβέρνα «Μαρία». Όλα τα πιάτα φτιάχνονται από τη Μαρία με πρώτες ύλες από το μποστάνι που φροντίζουν με τον σύζυγό της, Ανδρέα. Το κρέας προέρχεται από ζώα δικής τους εκτροφής, ο μαρουβάς και η τσικουδιά είναι παραγωγής τους. Το χωριό μπορεί να στέκει σιωπηλό και ασάλευτο, αλλά οι δύο τους κινούνται σε γοργούς ρυθμούς για να προλάβουν τις υποχρεώσεις της απαιτητικής αγροτικής καθημερινότητας. Αφού ευχαριστηθούμε βελούδινη φάβα, κουνουπίδι κοκκινιστό, κουνέλι με τηγανητές πατάτες και καπνιστή μπριζόλα, η Μαρία μας κερνά σπιτικό γαλακτομπούρεκο. Και ρωτά αν θα μπορούσαμε να τη βοηθήσουμε να γράψει μια επιγραφή στα Αγγλικά, που να λέει ότι τον χειμώνα το μαγαζί είναι ανοικτό μόνο τις Κυριακές. ΟDanny αναλαμβάνει πρόθυμα να αναλάβει το έργο και να προσθέσει μια καλλιτεχνική πινελιά.

Αυτό το μονοπάτι οδηγεί στην τέχνη

Αν κάτι μπορεί να συναγωνιστεί τη δύναμη της φύσης να μας αποφορτίζει, αυτό είναι πιθανότατα η τέχνη. Την επίδραση της τέχνης στην υγεία γνωρίζει καλά η Πηνελόπη Ορφανουδάκη, art therapist και ιδρύτρια των Artful Retreats . Τα retreats που διοργανώνει εδώ και οκτώ χρόνια στο Γαβαλοχώρι, προσελκύουν συμμετέχοντες από χώρες της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας. Το νέο βήμα της Πηνελόπης είναι η δημιουργία ενός στούντιο για art therapy στην Κερά, όπου έχουν τη δυνατότητα να εκφράζονται μέσω της τέχνης άνθρωποι όλων των ηλικιών από την ευρύτερη περιοχή των Χανίων. Συνεργάτιδές της στο εγχείρημα αυτό είναι οι art therapists Frances Bryant-Scott και Αναστασία Φίλων.

Συμμετέχοντας σε μία συνεδρία art therapy εντυπωσιάζομαι με το πόσο εύκολα απελευθερώνεται από τα «πρέπει» η ζωγραφική μου. Πειραματίζομαι με πολλά διαφορετικά μέσα: από παστέλ και τέμπερες μέχρι δακτυλομπογιές και μολύβι. Νιώθω την ανάγκη να ζωγραφίσω «λαίμαργα», να «γαζώσω» με χρώματα, να απλωθώ σε μεγάλες επιφάνειες, χωρίς να με απασχολεί αν το αποτέλεσμα θα φανεί όμορφο στα μάτια των άλλων. Παίζει οπωσδήποτε τον ρόλο της η διακριτική καθοδήγηση που παρέχει η Πηνελόπη, όπως επίσης και οι εύστοχες ερωτήσεις της όταν έρθει ή ώρα να μου ζητήσει να κάνω ένα βήμα πίσω, να ξαναδώ το έργο μου με φρέσκια ματιά και να σκεφτώ τι ακριβώς σημαίνει για μένα αυτό που έφτιαξα. Εστιάζοντας σε όλες τις καίριες λεπτομέρειες, με τρόπο που μου επιτρέπει να βρω απαντήσεις σε ερωτήματα που δεν τολμούσα να θέσω.

Στον χώρο επικρατεί μία διαφορετική αίσθηση του χρόνου την οποία υπαγορεύει τόσο η Πηνελόπη όσο και η ρυθμικότητα του κύματος που σκάει με δύναμη στην ακτή. Η διαδικασία που βιώνω με βοηθά να βρω τον χρόνο για να αφομοιώσω την πληθώρα των ερεθισμάτων του ταξιδιού αλλά και να βάλω σε μία σχετική τάξη τα άλλα μου ζητήματα, αυτά που τρέχουν στο πίσω μέρος του μυαλού. Αυτού του είδους η θεραπεία αποτελεί τον ιδανικό επίλογο μιας εξερεύνησης που ξεκινά από τα πολύχρωμα χωριά και μονοπάτια του Αποκόρωνα, διασχίζει πυκνά δάση και καταλήγει στο καθαρό, δυνατό φως του Κρητικού Πελάγους. 

Πρακτικές συμβουλές

Οι χάρτες των μονοπατιών του Αποκόρωνα είναι ελεύθερα διαθέσιμοι στην εφαρμογή Avenza Maps και μέσα από την ιστοσελίδα chaniatrails.gr, ενώ τους βρίσκουμε και σε φυσική μορφή στα καφενεία του Αποκόρωνα. Υπάρχουν εύκολες και δύσκολες διαδρομές, μήκους από 3 έως 15χλμ. Ανάλογα με το επίπεδο δυσκολίας και εξοικείωσης, συνιστάται η εξερεύνηση των μονοπατιών με συνοδό βουνού. Οι καλύτερες εποχές για την πεζοπορία στα μονοπάτια των Χανίων είναι η άνοιξη, το φθινόπωρο και -τα τελευταία χρόνια- ο χειμώνας. Το έργο της ανάδειξης των μονοπατιών της περιοχής έγινε σε συνεργασία του Δήμου Αποκορώνου και της Περιφέρειας Κρήτης.

Τα μονοπάτια του Αποκόρωνα έρχονται στην Αθήνα

Από 17 Φεβρουαρίου έως 8 Μαρτίου θα παρουσιαστεί στο καφέ του Γαλλικού Ινστιτούτου στην Αθήνα έκθεση φωτογραφίας, σκίτσων και χαρτών για τα μονοπάτια του Αποκόρωνα. Οι έντυποι χάρτες και ο καλαίσθητος οδηγός «Τα Μονοπάτια μου στην Κρήτη: Αποκόρωνας» θα είναι ελεύθερα διαθέσιμα στους επισκέπτες, ενώ η έκθεση θα εγκαινιαστεί με τη συναυλία «Οι Μουσικές των Μονοπατιών της Κρήτης» με τους Δημήτρη Σιδερή, (Λαγούτο/Electronics), Γιώργο Ζαχαριουδάκη (Πνευστά) και Γιάννη Παπατζανή (Κρουστά).