Πόσες ορεινές λίμνες υπάρχουν στην Ελλάδα; Στην μνημειώδη τρίτομη "Γεωγραφική Εγκυκλοπαίδειά" του (τόμος 1), ο Νίκος Νέζης αναφέρει, ότι υπάρχουν 12 ορεινές λίμνες.(1) Στο χαμηλότερο υψόμετρο, των 700 μέτρων, βρίσκονται οι Λίμνες Τσιβλού του Χελμού και Στεφανιάδα των Αγράφων. Ορεινότερη όλων είναι η Λίμνη Γκιστόβα του Γράμμου, σε υψόμετρο 2.360 μέτρων !
Η ύπαρξη μόνιμης φυσικής λίμνης σε τόσο μεγάλο υψόμετρο στην Ελλάδα είναι ήδη ένα φαινόμενο πολύ συναρπαστικό. Θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ως μια γοητευτική πρόκληση - πρόσκληση για κάθε πεζοπόρο και ορειβάτη. Πόσο εύκολο όμως είναι ν' ανεβούμε στα υψίπεδα της Γκιστόβας; Και, κατ' επέκταση, γιατί αξίζει να ταξιδέψουμε ως τις βόρειες εσχατιές της Ελλάδας, στα σύνορα με την Αλβανία ; Θα επιχειρήσουμε, σε τούτα τα ερωτήματα, να δώσουμε μιαν απάντηση.
Η παλιά Γράμμουστα ξαναζεί
Το Νεστόριο είναι μια γραφική ορεινή κωμόπολη στα ΝΔ της Καστοριάς. Έγινε διεθνώς διάσημο, όταν το καλοκαίρι του 1978 ακούστηκαν οι πρώτες νότες ζωντανής μουσικής πλάι στις όχθες του Αλιάκμονα. Ήταν το - μετέπειτα - θρυλικό "River Party", η πρώτη του είδους της υπαίθρια, πολυήμερη μουσική εκδήλωση στην Ελλάδα.
Ενώ όμως χιλιάδες είναι κάθε χρόνο οι επισκέπτες του Νεστόριου, ελάχιστοι είναι εκείνοι, που έχουν επιχειρήσει μια απαράμιλλου φυσικού κάλλους διαδρομή, 35 περίπου χιλιομέτρων στα δυτικά. Εκεί, στους ανατολικούς πρόποδες του Γράμμου και σε υψόμετρο 1380 μέτρων, φωλιάζει ένας από τους πιο ορεινούς ελληνικούς οικισμούς : ο Γράμμος. Είναι η πάλαι ποτέ ακμάζουσα Γράμμουστα, με την μισοερειπωμένη, μεγαλόπρεπη εκκλησία της Παναγίας, ενθύμημα της παλιάς αίγλης του τόπου.
Όταν, 10 χρόνια πριν, επισκεφτήκαμε για τελευταία φορά το χωριό, δεν υπήρχε ούτε ψυχή. Οι πρόσφατες πληροφορίες, ωστόσο, λένε πως στον απόμακρο οικισμό έχει και πάλι επιστρέψει η ζωή.
Ορεινός ξενώνας - καταφύγιο «Γράμμος»
Για πολλά χρόνια η καστοριανή οικογένεια του Δημήτρη Σπύρου ασχολήθηκε με την γούνα. Κάποτε αποφάσισε να επιστρέψει στην παλιά, μεγάλη της αγάπη: το βουνό. Καρπός αυτής της αγάπης υπήρξε ο κατασκευασμένος από ντόπια πέτρα και πεύκο ξενώνας "Γράμμος", στο κέντρο του ομώνυμου χωριού.
Στην ευρύχωρη αίθουσα εστίασης με την εξαίσια περιμετρική θέα και το τζάκι γευόμαστε τις πίτες, τις σπιτικές γεύσεις και τα κρεατικά ελευθέρας βοσκής της περιοχής. Ρεμβάζουμε για ώρα μπροστά στις φλόγες του τζακιού. Έξω, στην ψυχρή νύχτα, το θερμόμετρο δείχνει μονοψήφιους αριθμούς. Αργά το βράδυ αποσυρόμαστε στον δεύτερο όροφο. Εκεί μας περιμένει το τρίκλινο δωματιάκι μας με την κουκέτα, για έναν ύπνο ήρεμο και βαθύ.
Αλπική λίμνη Γκιστόβα
Στα μέσα Αυγούστου, το καλοκαίρι στην πεδινή και νησιωτική Ελλάδα καλά κρατεί. Ωστόσο, στο υψόμετρο των 1380 μέτρων, υποδεχόμαστε το χάραμα με το τζάκι αναμμένο. Καπνίζουν και μερικές ακόμη καμινάδες. Προέρχονται από τα ωραία πετρόχτιστα σπίτια, καινούργια ή αναπλασμένα παλιά, που ορθώνονται στη θέση των αλλοτινών ερειπίων του Γράμμου.
Η γυναίκα του Δημήτρη Σπύρου, η Χάιδω κι οι δύο γιοι τους, ο Γιώργος και ο Αλέξης, είναι όρθιοι από ώρα. Μαζί με το πρωινό, μάς ετοιμάζουν ευωδιαστό τσάι και σαλέπι του Γράμμου.
- Θ' ανέβει και το κοριτσάκι στην Γκιστόβα; ρωτάει ο Αλέξης, κοιτάζοντας με δυσπιστία την 11χρονη Αθηνά.
-Μην ανησυχείς, έχει ήδη ανέβει και σε ψηλότερα βουνά.
Αγναντεύουμε απ΄τη βεράντα την μεγάλη κοιλάδα που αποτελεί την λεκάνη απορροής του Αλιάκμονα. Ύστερα ξεκινάμε με 4Χ4 τον τραχύ χωματόδρομο με κατεύθυνση ΝΔ. Πολύ γρήγορα περνάμε πάνω από το πρώτο ρυάκι του Αλκιάκμονα. Εδώ το πλάτος του δεν ξεπερνάει τα 50 εκατοστά.
Σε απόσταση 7 χλμ. απ' τον ξενώνα συναντάμε στ' αριστερά του δρόμου υπολείμματα τσίγκινης καλυβούλας. 200 μέτρα μετά, αντί για άλλο σημάδι, βρίσκουμε μικρό λιθοσωρό, που σηματοδοτεί την αρχή της διαδρομής μας προς την Γκιστόβα.
Ξεκινάμε από υψόμετρο 2.000 μέτρων. Δεν υπάρχει σήμανση ή διανοιγμένο μονοπάτι. Απλά ακολουθούμε ένα στενό αυλάκι ανάμεσα στα χόρτα, με κατεύθυνση Δ. Ως σημείο προσανατολισμού έχουμε ψηλότερα τη μύτη μιας απότομης κορυφής, πίσω από την οποία κρύβεται η λίμνη.
Ανήφορος, ήπιος αρχικά και στη συνέχεια τραχύς. Διάφορα καιρικά φαινόμενα μάς ακολουθούν στη διαδρομή. Πρώτα ένα δροσερό, ευχάριστο αεράκι με ελαφριά συννεφιά. Καθώς φτάνουμε στα 2.200 μέτρα τα σύννεφα πυκνώνουν, το αεράκι μεταβάλλεται σε ψυχρό, δυνατό βοριά, που μας στέλνει τις πρώτες σταγόνες της βροχής. Μιας βροχής που όλο και δυναμώνει. Κι ενώ πια προβληματιζόμαστε, αν πρέπει να συνεχίσουμε ή να επιστρέψουμε, ακούμε δίπλα μας την απρόσμενα αποφασιστική δήλωση της μικρής Αθηνάς: - Εγώ προτείνω να συνεχίσουμε για τη λίμνη.
1 ώρα και 10 λεπτά μετά την αναχώρησή μας φτάνουμε στην μυτερή κορυφή, στα 2.400 περίπου μέτρα. Λίγο χαμηλότερα εμφανίζεται για πρώτη φορά η Γκιστόβα, ανταριασμένη και σκοτεινή σαν τον ουρανό. Καθόλου δεν θυμίζει την ειδυλλιακή, σμαραγδένια επιφάνεια της λιμνούλας, που έχουμε δει σε φωτογραφίες κατά καιρούς. Ακόμα κι έτσι, ωστόσο, η Γκιστόβα διατηρεί την ξεχωριστή γοητεία της πιο ορεινής, της πιο απόμακρης λίμνης της Ελλάδας.
Στο Λίκνο του Αλιάκμονα
-Πριν επιστρέψουμε, ελάτε να γνωρίσετε τον τόπο όπου γεννιέται ο Αλιάκμονας, λέει ο Αλέξης.
Συνεχίζουμε σε πολύ κακοτράχαλο χωματόδρομο, περνάμε πάνω από μικρορρέματα και ρυάκια. Να κι ένα φαρδύτερο ρέμα, με μικρά καταρρακτάκια, πλάκες και κροκάλες.
-Αυτό είναι το κεντρικό ρεύμα του Αλιάκμονα, εξηγεί ο Αλέξης. Στην πορεία του εμπλουτίζεται διαρκώς με μικρότερα ρέματα και ρυάκια.
Νερό παγωμένο, αμόλυντο και αγνό κατηφορίζει με κρυστάλλινη διαύγεια από τα υψίπεδα του Γράμμου. Είμαστε στην τοποθεσία "Λιβάδια", 2 χλμ. μακρυά από την τσίγκινη καλυβούλα. Ψηλά στα Δ. ορθώνεται η 2.520, η θρυλική κορυφή του Γράμμου. Γύρω μας είναι καλυμμένος από πλούσια χλόη ο τόπος, ήπιος και ειρηνικός. Καθόλου δεν φέρνει στη μνήμη τα άγρια χρόνια του εμφυλίου σπαραγμού.
Σκύβουμε πάνω απ΄την κελαρυστή ροή του ρυακιού, πίνουμε το νεράκι του Αλιάκμονα στην πιο πρωτογενή, την πιο αυθεντική του μορφή.
Τα πολλά και διαφορετικά κομμάτια της δένουν μεταξύ τους με φροντίδα και αγάπη, την οποία αγάπη καταθέτουν στην ιδιαίτερη πατρίδα τους οι κάτοικοί της…
13°
