Πείτε το ανέκδοτο, πείτε το αυτοεκπληρούμενη προφητεία, πείτε το αστικό μύθο, αλλά την ημέρα που η κυρία Κατρίν Βελισσάρη, διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, ανακοίνωνε όλα τα σχετικά για την 8η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, τόνοι βροχής έλουζαν το Βελλίδειο Συνεδριακό Κέντρο, μποφόρ αέρα προσπαθούσαν να το μεταμορφώσουν σε καρυδότσουφλο και παγερό κρύο του προσέδιδε εσάνς Αλάσκας. Οι σοφοί ταρίφες είχαν εξήγηση: «Κάθε φορά που το βιβλίο έρχεται στην πόλη, ανοίγουν τα ουράνια και ξαναπιάνει βαρύς χειμώνας, κι ας είναι Μάης». Προσθέστε και το λαό του Ηρακλή, που αλυχτούσε στους δρόμους κατά πάντων περί της σωτηρίας του, κι έχετε όλα τα συστατικά μιας εν δυνάμει αποτυχίας. Μια international book fair, που εκτός από τους συνήθεις υπόπτους, Έλληνες και ξένους εκδότες, τους καλεσμένους από τη Μέση Ανατολή, που με τον κωδικό «Όταν οι ιδέες εξεγείρονται» θα συνέρεαν για να μιλήσουν και να αναλύσουν μπιζ μπιζέ και μερικούς «γραφικούς» βιβλιόφιλους που στην εποχή του kindle και της ηλεκτρονικής ανάγνωσης επιμένουν στο χαρτί, δεν θα αφορούσε κανέναν! Πριτς!
Κυριακή μεσημέρι στην πλατεία Αριστοτέλους, ο Σύριος guest Σούμπχι Χαντίντι μού εξομολογείται περιχαρής πάνω από τους εσπρέσο που πίνουμε παρέα: «Γυρίζω παγκοσμίως σε αντίστοιχες εκθέσεις βιβλίων, όμως αυτή την κοσμοσυρροή τόσων χιλιάδων ανθρώπων που συνάντησα εδώ δεν την έχω ξαναδεί». Το statement του Χαντίντι, μεταφραστή και μύστη του έργου του Έντουαρντ Σαΐντ, συνυπογράφουν, επίσης με εσπρέσο και χαμόγελα, η Τυνήσια Σοφί Μπεσί, ιστορικός, δημοσιογράφος, συγγραφέας και καθηγήτρια στη Σορβόννη, και η εν Παρισίοις διαβιούσα Λιβανέζα Χόντα Μπαράκατ.
Τι έγινε αυτές τις τέσσερις μέρες που κράτησε η 8η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου;
Πώς τα προγνωστικά ανατράπηκαν, η βροχή και το κρύο ηττήθηκαν κατά κράτος από πρώιμους θαλερούς ανοιξοκαλοκαιριάτικους ήλιους και όλη σχεδόν η ανήσυχη Θεσσαλονίκη των γραμμάτων, των τεχνών, της urban culture –όταν λέμε όλη, εννοούμε όλη– συνέρευσε, τίμησε, συζήτησε, αντάλλαξε, παρακολούθησε και αναμείχθηκε με Έλληνες και ξένους συγγραφείς, αποδεικνύοντας πως μια ιδιόμορφη πολιτιστική, ειρηνική, βορειοελλαδίτικη επανάσταση συντελείται στα πέριξ; Θαύμα! Υπέροχα! Μοναδικά! Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου κατάφερε να συνενώσει την πόλη και να αναδείξει ένα άλλο πρόσωπο πέρα από το ευδαιμονικό «χαλαρά» που μας κατατρέχει ή τα αθλητικά πρωτοσέλιδα του ντόπιου Τύπου που παράγουν το καθημερινό talk of the town.
Και είμαι διπλά χαρούμενος που αυτή η εφημερίδα που διαβάζετε αλλά και το περιοδικό SOUL, που έχω την τιμή να διευθύνω, συνέβαλε τα μάλα για να αποδομηθεί το προφίλ της μόνο γλεντικουλέ Θεσσαλονίκης και να αναδυθεί το πρόσωπο μιας πόλης που εκτός από τις ταβέρνες και τα καφέ επιτέλους γλεντάει και με τις λέξεις, κουνάει μεσούλα στο ρυθμό και τα ντέφια των ιδεών, τα δίνει όλα και ανταποδίδει τέτοια καλέσματα σε πνευματικές βεγγέρες.
Πέμπτη βράδυ στο προαύλιο του Δημαρχείου, στο μεγάλο πάρτι εγκαινίων, μια χιλιάδα κόσμου περιπλανήθηκε στην έκθεση φωτογραφίας “theSOULoniki loves to read”. Στα μανταλάκια ήταν κρεμασμένες γιγάντιες εικόνες του Χωμενίδη και της Χίσλοπ, της Λένας Διβάνη, του Σκαμπαρδώνη, του Χειμωνά, του Νίαλ Γκρίφιθς και άλλων 40 συγγραφέων. Στα ηχεία, όταν κατενθουσιασμένος ο Γιάννης Μπουτάρης έσυρε τους χορούς, βαρούσε σε new jazz ρεμίξ o DJ Twister το «Get Ur Twist On». Τις επόμενες μέρες τα περίπτερα 13 και 15 μεταμορφώθηκαν σε εργοστάσιο παραγωγής ιδεών. Βιβλιοshopping, βιβλιοσυζητήσεις, βιβλιοgatherings, βιβλιόφιλοι, βιβλιολόγοι, βιβλικές εικόνες. Ο Βούγιας παρουσίασε την επανέκδοση των ποιημάτων του Θασίτη, ο Κοροβίνης πήρε όλο το χειροκρότημα κατά την παρουσίαση του τελευταίου του «Ο γύρος του θανάτου», η Αμάντα Μιχαλοπούλου, ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης κι ο Κώστας Ακρίβος κάθε άλλο παρά «ξένοι» ένιωσαν, όταν παρουσίασαν επί στρογγυλής τράπεζας το θέμα «Ξένοι στην Ελλάδα, Έλληνες στην ξενιτιά».
Η ολοκάθαρη ματιά επομένως του Σούμπχι Χαντίντι, που στα συριακά σημαίνει «άνθρωπος από σίδερο», περί της πόλης και της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου αποκρυσταλλώνει την αλήθεια. Η Θεσσαλονίκη έζησε με πρωτόγνωρο τρόπο αυτή τη γιορτή. Να κρατούσε κι άλλες μέρες, να μας έφερνε άλλους τόσους. Για να αποδειχτεί το αυτονόητο: πως ο κόσμος μέσα στα βιβλία κάτι ψάχνει και κάτι επιζητεί καταμεσής αυτής της κρίσης, που εκτός από τους οικονομικούς δείκτες γκρεμίζει και σαθρές σχέσεις, ψεύτικες αξίες και τζούφιες ιδέες. Ο κόσμος ψάχνει από κάπου να κρατηθεί και κάποιοι να τον φωτίσουν ξανά με ιδέες και λέξεις που θα συστήσουν το ελληνικό, το παγκόσμιο και το δικό του προσωπικό σύμπαν από την αρχή.
Δίπλα από τα περίπτερα 13 και 15 διεξαγόταν και η Ανθοέκθεση. Ο ήλιος και η ζέστη αφράτευαν τις λεβαντίνες, φιλούσαν τις μαστιχιές και προέτρεπαν τις ναντίνες, τα μπλε έλατα και τις φυλλοβόλες μανόλιες να ανθίσουν στις γλάστρες, καθώς γοητευτικές γηραιές κυρίες και τρελαμένοι με τα φυτά νεαροί περιδιάβαιναν ανάμεσά τους ονειρευόμενοι πράσινα μπαλκόνια, βεράντες ή εσωτερικούς χώρους. Περιπλανιόμουν μαγεμένος. Βιβλία και λουλούδια, άνοιξη και ιδέες, φωτίνια, πυξάρια, σαλβίες και Ντέιβιντ Γκρόσμαν, γκαζάνια, υπερικά, Άρης Σφακιανάκης, Αλέξης Σταμάτης και κεφαλοταξοί.
Αποχωρώντας μεθυσμένος σχεδόν από γύρη αλλά και γύρες, χαιρέτησα όλη την πλάση, ανθρωπένια και φυτική, μελάνια, εξώφυλλα, βασιλικούς αλλά και Βασίλη Βασιλικό, που με το κομψό του καβουράκι περιφερόταν εξίσου μαγεμένος. Αυτή είναι η πόλη μου και κάθε μέρα που περνάει επιτέλους μαθαίνει πώς να με κάνει ευτυχισμένο και να μου χαρίζει τα ωραιότερα. Και του χρόνου! Ή, καλύτερα, πάντα τέτοια, Νόπη μου, πάντα τέτοια.
