Νίκος Χρυσόγελος: Το σχέδιο του Δήμου Αθηναίων για τις πλημμύρες και τον καύσωνα
«Αλλάζουμε ριζικά τον τρόπο που βλέπουμε την πόλη», λέει ο αντιδήμαρχος Αθηναίων για την Κλιματική Διακυβέρνηση και την Κοινωνική Οικονομία, Νίκος Χρυσόγελος, εξηγώντας τις δράσεις απέναντι στις πλημμύρες, τον καύσωνα και τον κίνδυνο πυρκαγιών μέσα στην πόλη. «Τα βασικά προβλήματα της Αθήνας είναι ότι πλημμυρίζουμε και υπάρχει ο κίνδυνος πυρκαγιάς, ενώ έχουμε όλο και περισσότερο υψηλές θερμοκρασίες», κι αυτά «δεν είναι μεταφυσικά προβλήματα».
Ο αντιδήμαρχος στέκεται δίπλα από ένα μεγάλο τραπέζι σκεπασμένο με χάρτες: το ανάγλυφο της Αθήνας, οι θερμοκηλίδες της, οι ζώνες πλημμυρικού κινδύνου, τα τοπόσημα που απειλούνται. Πάνω σ’ αυτούς τους χάρτες έγινε η συζήτησή μας.
Συναντήσαμε το Νίκο Χρυσόγελο στο γραφείο του στον Δήμο Αθηναίων – ένα γραφείο που μαρτυρά την προσωπική του φιλοσοφία για την πόλη. Στη μια γωνία ένα ποδήλατο, μέσο καθημερινής μετακίνησης για τον ίδιο, αλλά και σύμβολο βιώσιμης αστικής ζωής.
Πλημμύρες - Πόλη χωρίς αντίσταση στο νερό Μία από τις πρώτες ενέργειές του ήταν να προχωρήσει σε χαρτογράφηση των προβλημάτων. Έτσι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν περισσότερα από 200 σημεία στα οποία παρατηρούνται επαναλαμβανόμενες πλημμύρες. Τα περισσότερα από αυτά συμπίπτουν με παλαιά ρέματα, που πλέον έχουν καλυφθεί ή εξαφανιστεί.
Νίκος Χρυσόγελος: Η Αθήνα στην εποχή της κλιματικής αντίστασης
«Τα σημεία στα οποία σήμερα πλημμυρίζουμε ήταν παλιά ρέματα που εκτόνωναν το νερό. Σήμερα το νερό της βροχής ακολουθεί τους ασφάλτινους δρόμους και καταλήγει στα σημεία πλημμύρας όπου κάποτε υπήρχαν ρέματα», επισημαίνει. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που φέρνει είναι η οδός Αχαΐας στους Αμπελόκηπους: «Πλημμύρισε γιατί είναι πάνω στους παραποτάμους που κατέβαιναν από τα Τουρκοβούνια και κατέληγαν στον Ιλισό ποταμό».
«Δεν πλημμυρίζουμε επειδή βρέχει. Πλημμυρίζουμε γιατί έχουμε κάνει λάθη στην ανάπτυξη της πόλης». Το 90% της επιφάνειας της Αθήνας, όπως εξηγεί, είναι σφραγισμένο με άσφαλτο και τσιμέντο. «Το χώμα δεν υπάρχει, άρα οι δρόμοι γίνονται τα ποτάμια που κάποτε υπήρχαν. Και δεν απορροφάται το νερό απ’ το υπέδαφος».
Με βάση αυτά τα δεδομένα, ο Δήμος προχώρησε στη συγκέντρωση πληροφορίας, δημιουργώντας ένα νέο εργαλείο καταγραφής: «Αυτό που κάποτε υπήρχε ως ένα Excel με τα σημεία πλημμύρας, εμείς ζητήσαμε και το φτιάξαμε πιο αναλυτικά, ώστε να έχουμε την εικόνα σ’ έναν χάρτη. Βλέπουμε πλέον καθαρά ποια είναι τα σημεία που συχνά πλημμυρίζουν».
Η υποδομή που καλείται να διαχειριστεί τις απορροές είναι ανεπαρκής. Τα περίπου 20.000 φρεάτια που διαθέτει η Αθήνα δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες. Ο αντιδήμαρχος ξεκαθαρίζει πως ο καθαρισμός τους γίνεται κανονικά κάθε χρόνο με εργολαβία. «Δεν είναι ότι είναι βουλωμένα τα φρεάτια – είναι ότι δεν επαρκούν για να πάρουν όλον αυτόν τον όγκο νερού». Και ο όγκος αυτός, υποστηρίζει, δεν είναι υπερβολικός: «Δεν μιλάμε για τις βροχοπτώσεις της Θεσσαλίας ή της Βαλένθια. Πρόκειται για 30 με 32 χιλιοστά. Δεν είναι 150 ή 800. Προς το παρόν έχουμε γλιτώσει από μεγάλες πλημμύρες».
Με βάση το υλικό της χαρτογράφησης, η διοίκηση του Δήμου περνά στην επόμενη φάση. «Γίνονται κάποια κλασικού τύπου έργα, όπως είναι οι αγωγοί ομβρίων σε κάποια σημεία, τα οποία πρέπει να συμπληρωθούν», επισημαίνει, τονίζοντας όμως ότι αυτές οι υποδομές καλύπτουν μόλις το 20% της πόλης. «Πρέπει να φτάσουμε γύρω στο 40%», αλλά επισημαίνει και την ανάγκη για ριζική αλλαγή προσέγγισης: «Αντί να στέλνουμε γρήγορα τα νερά σε δίκτυα ομβρίων, πρέπει να δημιουργήσουμε συνθήκες ώστε το νερό να απορροφάται, στους δρόμους και στα πάρκα».
Αθήνα, κλιματική πρωτεύουσα: Η μάχη με το νερό και τη θερμότητα
Η πόλη-σφουγγάρι Η στρατηγική αυτή βασίζεται στο μοντέλο της «πόλης-σφουγγάρι» και υλοποιείται μέσα από έργα που αξιοποιούν φυσικές λύσεις. «Υπάρχουν πάρκα βροχής, υπάρχουν γραμμικά», λέει, αναφέροντας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα τη διπλή ανάπλαση στον Βοτανικό: «Δεν είναι μόνο το γήπεδο· δημιουργούνται έξι πάρκα βροχής, ώστε να απορροφούν τη βροχή σε μια περιοχή που έχει πρόβλημα και από άποψη υποδομών και από άποψη υπερθέρμανσης».
Αντίστοιχες παρεμβάσεις σχεδιάζονται και για τους Αμπελόκηπους, τα Άνω Πατήσια, την Κυψέλη, τον Άγιο Νικόλαο και τον Νέο Κόσμο, μέσω του ευρωπαϊκού προγράμματος Cooling Havens. Εκεί ο στόχος είναι διπλός: να απορροφάται το νερό και να δροσίζεται η πόλη. Ένα καινοτόμο στοιχείο των παρεμβάσεων είναι η αξιοποίηση των υπόγειων νερών που αντλούνται σήμερα από πολυκατοικίες και καταλήγουν στους δρόμους. «Θέλουμε τα νερά αυτά να τα επαναχρησιμοποιήσουμε και να υποκαταστήσουμε το νερό της ΕΥΔΑΠ, χρησιμοποιώντας το και ως στοιχείο δροσισμού της περιοχής».
Ο Νίκος Χρυσόγελος έκανε ειδική αναφορά και στην περιοχή από τον Λόφο του Προφήτη Ηλία μέχρι τον Ποδονίφτη, χαρακτηρίζοντάς την «πάρα πολύ κρίσιμη», καθώς από εκεί ξεκινούν τα νερά που πλημμυρίζουν περιοχές όπως τα Άνω Πατήσια και ο Προμπονάς. Για τον λόγο αυτό, εκτός από δενδροφυτεύσεις και παρεμβάσεις απορρόφησης, δίνεται έμφαση και στον συντονισμό με άλλους Δήμους και φορείς, με στόχο τη συνολική διαχείριση. «Έχουμε κάνει μια σειρά από συναντήσεις», σημειώνει, αναγνωρίζοντας πως η αντιμετώπιση των πλημμυρικών φαινομένων απαιτεί διαδημοτική συνεργασία και διαχείριση σε επίπεδο λεκάνης απορροής.
Ο γερασμένος Λυκαβηττός Ειδική αναφορά έκανε και στις ανάγκες των λόφων της πόλης: «Πλημμυρίζουμε και από τον Λυκαβηττό, γιατί έχει γεράσει το ριζικό σύστημα των δέντρων και υπάρχει διάβρωση». Ο Δήμος Αθηναίων προχωρά σε ένα νέο σχέδιο αποκατάστασης του πράσινου στον λόφο, με διττή στόχευση: την αναζωογόνηση της χλωρίδας, καθώς έχουν ξεραθεί έως και 1.000 δέντρα, και την αντιμετώπιση της διάβρωσης, που προκαλεί μεταφορά χώματος και νερού προς τα κάτω, με κίνδυνο πλημμυρών.
Όπως εξηγεί, έχει ήδη υποβληθεί σχετική μελέτη στο Πράσινο Ταμείο, με την ελπίδα ότι θα εγκριθεί για χρηματοδότηση. «Το ίδιο πρέπει να γίνει και σε άλλους λόφους, όπως στου Στρέφη», ενώ αντίστοιχες ανάγκες αποκατάστασης εντοπίζονται και στον λόφο του Φιλοπάππου, όπου υπάρχει συνεργασία του Δήμου, της Διεύθυνσης Κήπων και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, καθώς «έχουν γεράσει πολλά είδη, χάνεται το χώμα και υπάρχει και εδώ κίνδυνος πλημμύρας». Παρ’ όλα αυτά, υπογραμμίζει: «Λύσεις υπάρχουν, αρκεί να υπάρξει συνοχή. Εμείς δουλεύουμε και σε στρατηγικό επίπεδο και στην υλοποίηση έργων».
Νίκος Χρυσόγελος: Νερό, ζέστη και φωτιά στο κέντρο της Αθήνας
Ο κίνδυνος της λειψυδρίας Με τέτοιο περίσσευμα νερού, διερωτώμαι πώς είναι δυνατόν να αντιμετωπίζουμε το φάσμα της λειψυδρίας. Ο Νίκος Χρυσόγελος εντοπίζει την αιτία σε χρόνια απουσία ολοκληρωμένης στρατηγικής: «Υπάρχει η συζήτηση να φέρουμε νερό από μακριά – αυτό είναι θέμα της ΕΥΔΑΠ. Εμείς αναπτύσσουμε στρατηγική για να δούμε το νερό μέσα στην πόλη».
Στόχος είναι η καταγραφή και αξιοποίηση όλων των πηγών: «Έχουμε υπόγεια νερά κάτω από πολυκατοικίες, γεωτρήσεις του δήμου που δεν λειτουργούσαν, νερά της βροχής που πρέπει να συγκεντρώνονται και λύματα που δεν αξιοποιούνται. Για το πλύσιμο κάδων ή απορριμματοφόρων, για παράδειγμα, δεν χρειάζεται πόσιμο νερό. Είναι σπατάλη».
Ο δροσισμός της πόλης Η πρόκληση δεν είναι μόνο η αποκατάσταση του πρασίνου, αλλά και η προσαρμογή της Αθήνας στην κλιματική κρίση, τονίζει ο Νίκος Χρυσόγελος. «Η πόλη δεν ζεσταίνεται παντού το ίδιο. Η αύξηση της θερμοκρασίας είναι πιο έντονη λόγω της αστικής θερμικής νησίδας». Μεγάλες επιφάνειες από άσφαλτο και τσιμέντο λειτουργούν ως «θερμοσυσσωρευτές», φτάνοντας τους 60°C στην επιφάνεια, ενώ «εκεί που δεν υπάρχουν πάρκα και δέντρα, έχουμε πολύ υψηλότερες θερμοκρασίες».
«Δεν πρέπει να βασιζόμαστε μόνο στην εμπειρία, αλλά να τη συνδυάζουμε με την επιστημονική γνώση» σημειώνει, υπογραμμίζοντας τη σημασία της ανανέωσης του αέρα στην πόλη και της δημιουργίας συνθηκών σκίασης. «Χτίζαμε γύρω γύρω και περιορίζαμε την πόλη σαν ένα νησί, χωρίς επίδραση των ανέμων από θάλασσα και βουνά». Τι προτείνει; Την επιστροφή στη «λογική των σκιάσεων», με σκίαστρα, δέντρα, σιντριβάνια, πράσινους διαδρόμους που ενοποιούνται και δημιουργούν «συνέχεια δροσιάς».
Ιδιαίτερη έμφαση δίνει στα σχολεία. «Σε 52 σχολικά συγκροτήματα κάναμε μια συνολική έρευνα για σκίαση, φύτευση, φωτισμό, ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις, θέρμανση και δροσισμό», λέει, με το πόρισμα να είναι σαφές: «Τα σχολεία χρειάζονται σκίαση και δροσισμό». Μέσω του Youth Climate Action Fund, μαθητές από το 4ο ΓΕΛ «Μανώλης Γλέζος» και το 2ο Πρότυπο Γυμνάσιο-Λύκειο σχεδίασαν και υλοποίησαν τις δικές τους παρεμβάσεις με σκίαστρα και φύτευση.
«Αναπτύσσουμε ένα σύστημα με drones για real time εικόνα σε περιοχές υψηλής επικινδυνότητας όπως ο Λυκαβηττός, του Φιλοπάππου και άλλες», εξηγεί, προσθέτοντας ότι η επιτήρηση συμπληρώνεται με εξοπλισμό εδάφους και τη Δημοτική Αστυνομία. Το δίκτυο θα συνδεθεί με νέο Επιχειρησιακό Κέντρο Πολιτικής Προστασίας, που βρίσκεται υπό κατασκευή.
Παράλληλα, ο Δήμος συνεργάζεται με το Εθνικό Αστεροσκοπείο για την ανάπτυξη ενός συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης, ενώ επεκτείνεται και η εγκατάσταση αισθητήρων θερμοκρασίας, ρύπων και υγρασίας. «Στόχος είναι μια πόλη μηδενικής ρύπανσης», καθώς «η ρύπανση σε συνδυασμό με τη ζέστη δημιουργεί ασφυκτικές συνθήκες».
14°
