Τεχνητή Νοημοσύνη και Περιβάλλον, τελικά μπορούν να συνδυαστούν;

Δεν μπορούμε να διαχειριστούμε αυτό που δεν μετράμε (we can’t manage what we don’t measure), λέει το παλιό –και διαχρονικό– επιχειρηματικό ρητό. Κάτι που ισχύει στην εποχή μας περισσότερο από ποτέ, καθώς αντιμετωπίζουμε μια τριπλή πλανητική κρίση που αφορά την κλιματική αλλαγή και την απώλεια της βιοποικιλότητας, τη ρύπανση και τα απόβλητα. Σήμερα, υπάρχουν πάρα πολλά δεδομένα αναφορικά με το κλίμα, ωστόσο για τη διαχείριση των παραπάνω κρίσεων, ουσιαστική σημασία έχει ο τρόπος με τον οποίο αυτά είναι προσβάσιμα, ερμηνεύονται και αξιοποιούνται. Μια σύγχρονη τεχνολογία που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε αυτό είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI).

Η τεχνητή νοημοσύνη αναφέρεται στη δυνατότητα συστημάτων ή μηχανών που εκτελούν εργασίες οι οποίες απαιτούν ανθρώπινη νοημοσύνη, όπως η λήψη αποφάσεων και επίλυση προβλημάτων, με βάση τις πληροφορίες που συλλέγουν. Για αυτόν τον λόγο, δύναται να αξιοποιηθεί σε ένα ευρύ φάσμα οικονομικών τομέων και καταστάσεων συμβάλλοντας στη διαχείριση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και της κλιματικής αλλαγής (σ.σ. η AI κάνει πολλά περισσότερα από το να παίζει η Siri το αγαπημένο μας τραγούδι). 

Ο David Jensen, συντονιστής του υποπρογράμματος ψηφιακού μετασχηματισμού του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), επισημαίνει διάφορους τομείς στους οποίους η τεχνητή νοημοσύνη παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προκλήσεων, από τον σχεδιασμό πιο ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων έως την παρακολούθηση της αποψίλωσης των δασών και τη βελτιστοποίηση της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. «Η ΑΙ μπορεί να  εφαρμοστεί σε μεγάλη κλίμακα, όπως η δορυφορική παρακολούθηση των παγκόσμιων εκπομπών, ή σε πολύ μικρότερη, όπως ένα έξυπνο σπίτι που σβήνει αυτόματα τα φώτα ή τη θέρμανση μετά από ορισμένο χρόνο» προσθέτει.

Τεχνητή νοημοσύνη και περιβάλλον: Μερικά παραδείγματα που 

Ενημερωτική ανάλυση σε πραγματικό χρόνο

Το World Environment Situation Room (WESR) του UNEP, που ξεκίνησε το 2022, είναι μια παγκόσμια ψηφιακή πλατφόρμα που αξιοποιεί τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης για την ανάλυση σύνθετων, πολύπλευρων συνόλων δεδομένων. Το WESR επιμελείται, συγκεντρώνει και οπτικοποιεί τα καλύτερα διαθέσιμα δεδομένα παρατήρησης της γης και αισθητήρων σε σχεδόν πραγματικό χρόνο με αποτέλεσμα να κάνει μελλοντικές προβλέψεις σχετικά με πολλαπλούς παράγοντες, όπως η ατμοσφαιρική συγκέντρωση CO2, οι αλλαγές στη μάζα των παγετώνων, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας κ.ά. Όπως ευελπιστούν οι ειδικοί, με την πάροδο του χρόνου στόχος είναι η πλατφόρμα να αποτελέσει ένα κέντρο ελέγχου αποστολών για τον πλανήτη Γη, όπου όλοι οι ζωτικοί περιβαλλοντικοί δείκτες θα παρακολουθούνται απρόσκοπτα και θα καθοδηγούν αντίστοιχες δράσεις.

Παρακολούθηση των εκπομπών μεθανίου

Μία από τις πρωτοβουλίες υπό την ηγεσία του UNEP στο πλαίσιο του ψηφιακού οικοσυστήματος WESR είναι το Διεθνές Παρατηρητήριο Εκπομπών Μεθανίου (IMEO). Κάνοντας χρήση του AI, το IMEO μάς επιτρέπει να συλλέγουμε και να ενσωματώνουμε διαφορετικές ροές δεδομένων για τις εκπομπές μεθανίου, ώστε να δημιουργήσουμε ένα παγκόσμιο δημόσιο αρχείο εμπειρικά επαληθευμένων εκπομπών μεθανίου σε πρωτοφανές επίπεδο ακρίβειας και λεπτομέρειας. Σημαντικό να σημειωθεί ότι η μείωση των εκπομπών μεθανίου του ενεργειακού τομέα είναι ένας από τους ταχύτερους, πιο εφικτούς και οικονομικά αποδοτικούς τρόπους για τον περιορισμό των επιπτώσεων της υπερθέρμανσης του κλίματος. Έτσι, το IMEO θα συμβάλει κατά πολύ στην επίτευξη αυτών των μειώσεων. 

Παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα

Μια επιπλέουσα περιβαλλοντική πρωτοβουλία την οποία συνίδρυσε το UNEP σε συνεργασία με την IQAir, είναι η πλατφόρμα παρακολούθησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης GEMS – το μεγαλύτερο παγκόσμιο δίκτυο πληροφοριών για την ποιότητα του αέρα στον κόσμο. Πώς λειτουργεί; Η IQAir συγκεντρώνει δεδομένα από περισσότερους από 25.000 σταθμούς παρακολούθησης σε περισσότερες από 140 χώρες και αξιοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη για να προσφέρει πληροφορίες σχετικά με τις επιπτώσεις της ποιότητας του αέρα σε πραγματικό χρόνο στους πληθυσμούς συμβάλλοντας παράλληλα στην ενημέρωση για μέτρα προστασίας της υγείας. H πόλη που έχει την καλύτερη ποιότητα αέρα αυτή τη στιγμή είναι το Ντιτρόιτ, ενώ τη χειρότερη η Τζακάρτα. Η Ελλάδα κατακτά μέτριες επιδόσεις με την Κέρκυρα να κατακτά την πρώτη θέση για το 2022, ενώ τα Βασιλικά στη Κεντρική Μακεδονία την τελευταία ως την πιο μολυσμένη περιοχή. «Αυτές οι πλατφόρμες επιτρέπουν τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα να αξιοποιούν τα δεδομένα και τις ψηφιακές τεχνολογίες προκειμένου να επιταχύνουν την παγκόσμια περιβαλλοντική δράση και να διαταράξουν ριζικά τις συνήθεις επιχειρηματικές δραστηριότητες» λέει ο Jensen. 

Μέτρηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος

Άλλοι τομείς στους οποίους η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να κάνει τη διαφορά είναι ο υπολογισμός του περιβαλλοντικού και κλιματικού αποτυπώματος των προϊόντων σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής τους και τις αλυσίδες εφοδιασμού τους. Κατά αυτόν τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα στις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές να λαμβάνουν τις πιο ενημερωμένες και αποτελεσματικές αποφάσεις. Μάλιστα, αυτού του είδους τα δεδομένα είναι απαραίτητα για τη βιώσιμη ψηφιακή ώθηση σε πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου όπως η Amazon.com, η Shopify ή η Alibaba. 

Παραδείγματα κολοσσών που χρησιμοποιούν ΑΙ προς όφελος του περιβάλλοντος

Η Google χρησιμοποιεί ένα μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης για να μειώσει το ενεργειακό αποτύπωμα των κέντρων δεδομένων που καταναλώνουν άφθονους πόρους, μειώνοντας το ενεργειακό κόστος της ψύξης κατά 40%. Επίσης, η IBM χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη για καλύτερη πρόγνωση καιρού, κάνοντας τις προβλέψεις της κατά 30% πιο ακριβείς. Αυτό βοηθά τις εταιρείες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας να διαχειρίζονται καλύτερα τις εγκαταστάσεις τους, μεγιστοποιώντας την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και μειώνοντας τις εκπομπές άνθρακα.

AI και περιβαλλοντικό κόστος

Γνωρίζετε την ερμηνεία του γιν γιαν: όπου υπάρχει καλό, υπάρχει και κακό και vice versa; Εμπίπτει και σε αυτή την περίπτωση.Ενώ τα δεδομένα και η AI είναι απαραίτητα για την ενισχυμένη περιβαλλοντική παρακολούθηση, υπάρχει ένα περιβαλλοντικό κόστος για την επεξεργασία αυτών των δεδομένων που πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη. Ο τομέας των ΤΠΕ (Τεχνολογία Πληροφοριών και Επικοινωνίας) παράγει περίπου το 3-4% των εκπομπών ανά τον κόσμο, ενώ παράλληλα τα κέντρα δεδομένων χρησιμοποιούν μεγάλες ποσότητες νερού για ψύξη. Ακόμη, τα ηλεκτρονικά απόβλητα (e-waste) αποτελούν μείζονα ανησυχία, καθώς μόνο το 17,4% ανακυκλώνεται και διατίθεται με περιβαλλοντικά ορθό τρόπο. Σύμφωνα με την έκθεση Global E-waste Monitor του ΟΗΕ, τα ηλεκτρονικά απόβλητα θα αυξηθούν σε σχεδόν 75 εκατομμύριατόνους έως το 2030. Προκειμένου κάτι τέτοιο να μείνει μόνο ως πρόβλεψη, γίνονται διάφορες παγκόσμιες κινήσεις, συμπεριλαμβανομένου του σχεδίου δράσης CODES για έναν βιώσιμο πλανήτη στην ψηφιακή εποχή – μία από τις πρωτοβουλίες που απορρέουν από τον οδικό χάρτη του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για την ψηφιακή συνεργασία. Την ίδια στιγμή, και οι χρήστες θα πρέπει να μειώσουν την κατανάλωση, να ανακυκλώνουν τα ηλεκτρονικά αγαθά δίνοντας τους δεύτερη ζωή και να επισκευάζουν όσα μπορούν να επιδιορθωθούν.

Όπως γίνεται αντιληπτό, η AI αποτελεί πρωτοποριακό εργαλείο που θα συμβάλει στη συστημική αλλαγή με πρωτοφανή ταχύτητα, αρκεί να παραμείνει εναρμονισμένη με τους διεθνείς στόχους για την προστασία του περιβάλλοντος και να διατηρήσει την αρχική της φύση: να εξακολουθεί να είναι εργαλείο. Οι σχετικές αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται με γνώμονα τον ορθό λόγο και τις εγγυήσεις που θα αποτρέψουν την όποια οπισθοδρόμηση στους στόχους βιωσιμότητας αναφορικά και με την αξία της ανθρώπινης ζωής. Όπως και κάθε έργο του ανθρώπου, έτσι και τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να αξιοποιούνται με τέτοιο τρόπο ώστε να διευκολύνουν τον άνθρωπο και όχι να τον θέτουν σε κίνδυνο.