Ο ρόλος των πολιτών στην κυκλική οικονομία

Το 2015 ο  ΟΗΕ υιοθέτησε τους 17 Στόχους για την Βιώσιμη Ανάπτυξη, γνωστοί και ως 17 Sustainable Development Goals.  Ο 12^ος στόχος αφορά την υπεύθυνη παραγωγή και κατανάλωση. Είναι ο στόχος που θέτει σε αμφισβήτηση το γραμμικό μοντέλο της οικονομίας, δηλαδή παίρνω (πόρους από τη γη)-φτιάχνω- χρησιμοποιώ-πετάω και προτείνει ένα μοντέλο μεγαλύτερης αποδοτικότητας των πόρων στοχευμένο στο μειώνω  (απορρίμματα)- επαναχρησιμοποιώ (αντικείμενα)- ανακυκλώνω. Τον Δεκέμβριο του 2015 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε ένα φιλόδοξο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία, το οποίο θέσπιζε συγκεκριμένα μέτρα προκειμένου να βοηθήσει στη μετάβαση στη νέα οικονομία. Στην οικονομία της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης που θα φέρει οφέλη τόσο στην οικονομία όσο και στο περιβάλλον.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) συμμετείχε ενεργά στη διαδικασία διαμόρφωσης αυτού του σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία στην Ευρώπη. Έτσι από το 2015 μέχρι σήμερα η ΕΕ, με την γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ, έχει υλοποιήσει 54 δράσεις με χρηματοδοτήσεις αρκετών δισεκατομμυρίων ευρώ από τα διαρθρωτικά ταμεία, το HORIZON 2020 και το LIFE.

Μέχρι τώρα το σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας στην Ευρώπη είχε επικεντρωθεί στην επιχειρηματικότητα. Είχαν εστιάσει στο πώς μπορούν να οδηγήσουν τη βιομηχανία σε νέα επιχειρηματικά μοντέλα ώστε τα απόβλητα της μιας να είναι πρώτη ύλη για κάποια άλλη, εξοικονομώντας με αυτό τον τρόπο φυσικούς πόρους αλλά και δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας και νέες αγορές εκτός Ευρώπης. Σε αυτό το διάστημα οι κυκλικές δραστηριότητες δημιούργησαν προστιθέμενη αξία περίπου 147 δις ευρώ, ενώ η αξία των επενδύσεων ανήλθε στα 17,5 δις.

Ωστόσο η εμπλοκή των καταναλωτών σε αυτό το στάδιο ήταν περιορισμένη στο να είναι καλοί ανακυκλωτές προκειμένου να αποτρέπουν τόσο την ταφή, όχι απορριμμάτων αλλά πρώτων υλών από τις χωματερές, όσο και να προμηθεύουν με πρώτες ύλες τη βιομηχανία. Η ΕΟΚΕ όμως διαπιστώνει ότι παρά την πληροφόρηση και την ευαισθητοποίηση των ανθρώπων για το περιβάλλον, πολλοί δεν μπορούν να διαθέσουν τα χρήματα που απαιτούνται για να αγοράσουν αυτά τα προϊόντα. Θεωρεί λοιπόν ότι οι συνθήκες είναι ώριμες για μεγαλύτερη εμπλοκή των πολιτών σε όλη αυτή τη διαδικασία και με μια έκθεση που ολοκλήρωσε τον Ιούλιο, ζητά μια στρατηγική μεταστροφή σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης στην Ευρώπη που να κατευθύνει τους καταναλωτές στην επιλογή όχι μόνο προϊόντων που προέρχονται από ανακύκλωση αλλά και προϊόντων με οικολογικό σχεδιασμό.

«Τώρα είναι καιρός να πάμε στο επόμενο βήμα που αφορά τον καταναλωτή» θα πει ο εισηγητής της έκθεσης της ΕΟΚΕ, Carlos Trias Pinto, προτρέποντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υιοθετήσει τις προτεινόμενες πρωτοβουλίες.

Όπως εξήγησε ο κ. Carlos Trias Pinto η επιτυχία της δεύτερης φάσης θα εξαρτηθεί από την πληροφόρηση των καταναλωτών. «Οι μελέτες δείχνουν ότι ενώ οι καταναλωτές έχουν επίγνωση των κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων, η τιμή ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας έχει συχνά μεγαλύτερη βαρύτητα στην απόφασή τους για την αγορά» ανέφερε χαρακτηριστικά. Η καλύτερη πληροφόρηση, η εκπαίδευση και η δια βίου μάθηση λοιπόν  αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την ευαισθητοποίηση των πολιτών στην υπεύθυνη κατανάλωση, σύμφωνα με την γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ.

Επιπλέον η ΕΟΚΕ κρίνει ότι θα πρέπει να υπάρχει επισήμανση των προϊόντων, υποδεικνύοντας το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του προϊόντος, την μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που επιτεύχθηκαν κατά την παραγωγή του, την διατήρηση της βιοποικιλότητας, την αποτελεσματικότητα των πόρων καθώς, την αποφυγή κατασκευαστικών στοιχείων με υψηλό περιβαλλοντικό αντίκτυπο και φυσικά την δυνατότητα που έχει το προϊόν να επισκευαστεί.

Ως κίνητρο η ΕΟΚΕ προτείνει στα κράτη μέλη να υιοθετήσουν μια προσέγγιση που να βασίζεται στην επιβράβευση αλλά και η δημόσια διοίκηση να προτιμά τέτοια προϊόντα.

Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι η ΕΟΚΕ για να ενθαρρύνει τη μετάβαση έχει δημιουργήσει μια ηλεκτρονική πλατφόρμα που λειτουργεί ως βάση δεδομένων κυκλικής οικονομίας, ανάδειξης καλών παραδειγμάτων αλλά και ως ένα φόρουμ συζήτησης και ανταλλαγής ιδεών, γιατί είναι γεγονός ότι η μετάβαση δεν θα συμβεί, εκτός κι αν οι επιχειρήσεις την υιοθετήσουν, η πολιτεία την ενισχύσει και οι πολίτες την πιστέψουν.