Εναλλακτικά προϊόντα καπνού και νικοτίνης και διαμόρφωση πολιτικών υγείας

Περισσότεροι από 200 ερευνητές από 51 χώρες, παρακολούθησαν τόσο ζωντανά όσο και διαδικτυακά, το 8ο Συνέδριο για τη μείωση των επιπτώσεων του καπνίσματος, που διεξήχθη στην Αθήνα, στις αρχές Οκτωβρίου. Συζητήθηκαν ιδιαίτερα οι πρακτικές για τη διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη μείωση των επιπτώσεων του καπνού σε άτομα, τα οποία για οποιοδήποτε λόγο δεν μπορούν ή δεν θέλουν να σταματήσουν το κάπνισμα. Ο Στέλιος Κυμπουρόπουλος, ψυχίατρος και πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβούλιου, επισήμανε τη σπουδαιότητα των νέων προϊόντων καπνού χωρίς καύση, όπως και την ανάγκη για τη διαμόρφωση επικαιροποιημένων πολιτικών υγείας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, λαμβάνοντας υπόψη τα νέα επιστημονικά δεδομένα και τη μεταβολή στην κουλτούρα καπνίσματος.

Τόνισε ιδιαίτερα το γεγονός, ότι η διακοπή του καπνίσματος έχει ευεργετικά αποτελέσματα τόσο στη σωματική όσο και στην πνευματική υγεία, καθώς συμβάλει στη μείωση του άγχους και της κατάθλιψης, ενώ συγχρόνως βελτιώνει τη συγκέντρωση και την ποιότητα ζωής. Επισήμανε, ότι η επιλογή προϊόντων καπνού χωρίς καύση είναι μία σημαντική εναλλακτική πρόταση και αποτελεί μία συμπληρωματική στρατηγική, καθώς αυτά τα προϊόντα καπνού, εφόσον η παραγωγή και διάθεσή τους διέπεται από αυστηρούς κανόνες και πρότυπα, έχει επιστημονικά αποδειχτεί ότι είναι λιγότερο επιβλαβή από τα συμβατικά προϊόντα καπνού. Συγχρόνως όμως, όπως τόνισε, θα πρέπει να ληφθούν αυστηρότερα μέτρα για την αποτροπή του καπνίσματος στον νεαρό πληθυσμό.

Ο Δρ. Κυμπουρόπουλος πρότεινε πέντε βασικούς πυλώνες για τη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για το κάπνισμα, επισημαίνοντας, ότι η Ευρώπη θα πρέπει να επενδύσει στην διαμόρφωση έξυπνων και ρεαλιστικών οδηγιών, που θα είναι βασισμένοι στα αποτελέσματα ερευνών με στόχο τη μείωση των βλαβερών επιδράσεων του καπνίσματος στην υγεία, την αποτροπή της ανάπτυξης της παράνομης αγοράς προϊόντων καπνού και την προστασία των νέων από την έναρξη του καπνίσματος.

Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, η άμεση ανακούφιση από το άγχος, που προσφέρει το κάπνισμα δεν αποτελεί λύση για τα όποια προβλήματα, που προέρχονται από την αγχωτική ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Άλλωστε, τα βλαβερά αποτελέσματα του καπνίσματος στην υγεία και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων είναι αδιαμφισβήτητα. Το κάπνισμα σκοτώνει πάνω από επτά εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο και μόνο στην Ευρώπη 700.000 καπνιστές χάνουν τη ζωή τους ετησίως.

Οι παλαιότερες στρατηγικές για την διακοπή του καπνίσματος θα πρέπει να αναθεωρηθούν και να εμπλουτιστούν, καθώς τα τελευταία χρόνια η χρήση εναλλακτικών προϊόντων καπνίσματος χωρίς καύση έχει γίνει αρκετά διαδεδομένη. Αυτό δεν σημαίνει, ότι αυτά τα προϊόντα είναι απολύτως ασφαλή αλλά σίγουρα έχουν διαφορετική επίδραση στη υγεία, πιο ευμενή σε σχέση με τους παραδοσιακούς τρόπους καπνίσματος. Σε αυτό συνηγορούν και τα αποτελέσματα από την παγκόσμια κοινότητα. Σε χώρες, όπως η Σουηδία, η οποία επί σειρά ετών είχε προωθήσει τη χρήση εναλλακτικών μορφών καπνίσματος, έχει μειωθεί δραστικά το ποσοστό καπνιστών συμβατικού τσιγάρου και η χώρα εμφανίζει συγκριτικά μικρότερα ποσοστά ασθενειών, που σχετίζονται με τη χρήση καπνού. Αντίστοιχα αποτελέσματα αναφέρονται και σε άλλες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νέα Ζηλανδία.

Η πρόκληση για την Ευρώπη είναι να χρησιμοποιήσει τα αποτελέσματα της επιστήμης για να διαμορφώσει μία ρεαλιστική στρατηγική. Ο μακρόπνοος σχεδιασμός προκειμένου να είναι αποτελεσματικός θα πρέπει να λάβει υπόψη κοινωνικές ανισότητες, καθώς άτομα σε περιοχές με χαμηλότερο εισόδημα είναι περισσότερο ευάλωτα στη χρήση καπνού. Επίσης, θα πρέπει να διαθέτει προσαρμοστικότητα καθώς νέα προϊόντα εισέρχονται στην αγορά και η κουλτούρα σε σχέση με το κάπνισμα, διαρκώς μεταβάλλεται.

Πρωτίστως, όπως τόνισε ο Δρ. Κυμπουρόπουλος, θα πρέπει να υπάρξει διάκριση των προϊόντων καπνού ανάλογα με το αν υπάρχει ή όχι καύση, θα πρέπει να τεθούν αυστηρά πρότυπα για τις εκπομπές βλαβερών ουσιών και να διεξάγεται ανεξάρτητη έρευνα, για τις επιπτώσεις τους. Η διαφοροποιημένη φορολόγηση των προϊόντων καπνού και νικοτίνης ανάλογα με τις επιδράσεις τους στην υγεία, αποτελεί το δεύτερο πυλώνα στον αγώνα έναντι του καπνίσματος. Έτσι οι ενήλικοι καπνιστές που δεν διακόπτουν θα μπορούν να επιλέξουν κάποιο εναλλακτικό προϊόν και σε κάθε περίπτωση οι νέοι θα αποθαρρύνονται από την έναρξη οποιουδήποτε προϊόντος καπνού ή νικοτίνης.

Η δημοσίευση σε τριμηνιαία βάση απλών, συγκριτικών πινάκων των αποτελεσμάτων σχετικά με: τη διακοπή του καπνίσματος στους ενήλικες, την έναρξη χρήσης από τους νέους και τη χρήση εναλλακτικών προϊόντων που θα έχει ως σκοπό τη αξιολόγηση συγκεκριμένων μέτρων κατά του καπνίσματος, θα βοηθήσει στην πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου. Επίσης, θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα στους κλινικούς ιατρούς, να μπορούν να προσφέρουν ως μέσο για τη μείωση των επιπτώσεων του καπνίσματος και τους εναλλακτικούς τρόπους καπνίσματος, όπως το άτμισμα, ή τα άλλα προϊόντα νικοτίνης. Άλλωστε, σύμφωνα με έρευνες, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα βοηθούν τους καπνιστές να διακόψουν το κάπνισμα.

Θα πρέπει τέλος, να διασφαλιστεί ένα κλίμα εμπιστοσύνης στον γενικό πληθυσμό μέσω των αυστηρών ελέγχων και την επιβολή κανόνων στη λιανική πώληση. Σε πρακτικό επίπεδο, θα πρέπει να στηθούν στα σχολεία διαδραστικά προγράμματα βιωματικής ενημέρωσης κυρίως από συνομήλικους, τα οποία είναι πιο αποτελεσματικά από τις στείρες ομιλίες για τις βλάβες που προκαλεί το κάπνισμα. Η υψηλή τιμή των τσιγάρων σε συνδυασμό με την απαγόρευση πώλησης προϊόντων καπνού σε ανήλικους και ο περιορισμός της πώλησής τους γύρω από τα σχολεία είναι επίσης μερικά από τα μέτρα που χρειάζονται να ληφθούν ή/και ενισχυθούν. Επίσης, θα πρέπει να τεθούν κανόνες και όρια στη διαφήμιση προϊόντων καπνού με σκοπό την έγκυρη ενημέρωση για όλα τα προϊόντα καπνού και τους σχετικούς κινδύνους με σαφή επιχειρηματολογία αποφεύγοντας την κινδυνολογία. Η ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου από τη χρήση των νέων προϊόντων καπνού επίσης θα πρέπει να αποτελεί στόχο για τους παραγωγούς των νέων προϊόντων καπνίσματος.

Ο στόχος του ευρωπαϊκού προγράμματος για την καταπολέμηση του καρκίνου, για χρήση προϊόντων καπνού από ποσοστό μικρότερο του 5% του γενικού πληθυσμού το 2040 απαιτεί συντονισμένα μέτρα, εύκολα προσαρμόσιμα, βάσει συστηματικών και ανεξάρτητων επιστημονικών ερευνών. Εν κατακλείδι, η παροχή εναλλακτικών λύσεων από τους παρόχους υγείας στους ήδη καπνιστές και η αυστηροποίηση κανόνων για την προστασία των νέων από την έναρξη του καπνίσματος θα προστατεύσει αποτελεσματικά τις μελλοντικές γενεές.