Γιατί η κατάθλιψη οδηγεί σε «ψυχικό θάνατο»;

Μία στις επτά γυναίκες και περίπου ένας στους έντεκα άνδρες βυθίζει στην απελπισία ή κατάθλιψη, ως κυριολεκτικό κλινικό γεγονός κι όχι ως απλή λέξη αναφοράς που χρησιμοποιείται στις κοινωνικές συναναστροφές. Η νόσος εμφανίζει πολλά κοινά συμπτώματα ανάμεσα στα δύο φύλα, αλλά και διαφορετικά προβλήματα. Στο γυναικείο φύλο για παράδειγμα, κυρίαρχο στοιχείο στην κατάθλιψη είναι η επαναληψιμότητα στην εμφάνιση της νόσου και μάλιστα σε υψηλά ποσοστά. Δηλαδή, από τις γυναίκες που θα νοσήσουν για πρώτη φορά, οι 2 στις 3 θα εμφανίσουν ξανά υποτροπές, που μπορεί να φτάσουν από μία έως και έξι φορές σε όλη τη διάρκεια της ζωή τους.

Στους άνδρες πάλι, βασικό χαρακτηριστικό στην κατάθλιψη είναι ότι μπορεί να «μεταμφιέζεται» περισσότερο και να καλύπτεται κάτω από άλλα προβλήματα, όπως π.χ. κάτω από τη σεξουαλική ανικανότητα. Γι' αυτό και οι επιστήμονες δεν είναι βέβαιοι για τα ακριβή ποσοστά πληθυσμιακής εμφάνισης της νόσου στο ανδρικό φύλο.

Ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου, Bsc (Psychology) University of London, MSc (Health Psychology) University of Central Lancashire, μέλος της Διεθνούς Ένωσης Σχεσιακής Ψυχανάλυσης (IARPP) – ΗΠΑ, διευθυντής και επόπτης επιστημονικού προσωπικού στην ΨΥΧΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ (psychikifrontida.gr), εξηγεί: «Πολύ συχνά οι άνδρες με κατάθλιψη αναφέρονται στα αρνητικά συναισθήματα που βιώνουν, με πιο ήπιους χαρακτηρισμούς, οι οποίοι συνοδεύονται συνήθως κι από μια φαινομενική δικαιολογία, π.χ. είμαι στεναχωρημένος γιατί απολύθηκα, ή δεν είμαι καλά γιατί μεγαλώνω και έχει μειωθεί η ερωτική μου ικανότητα και επιθυμία. Και στις δύο τελευταίες περιπτώσεις, όμως, υπάρχει σοβαρή περίπτωση κεκαλυμμένης κλινικής κατάθλιψης».

Κατάθλιψη και αίσθημα απελπισίας

«Ο καταθλιπτικός ζει ένα είδος πρόωρου ψυχικού θανάτου», επισημαίνει ο κ. Παπαγεωργίου, «είναι δηλαδή, σαν να έχει “πεθάνει”. Ακούγεται κάπως τραγικό, αλλά κάπως έτσι είναι δυστυχώς... Ο καταθλιπτικός νιώθει σαν να έχει πεθάνει η ψυχή του, ενώ το σώμα του είναι ακόμα εκεί», τονίζει ο ειδικός και αναλύοντας πιο βαθιά την κατάθλιψη υποστηρίζει ότι το κυρίαρχο συναίσθημα του ανθρώπου που νοσεί είναι η απελπισία: «Αναλύοντας την κατάθλιψη μπορούμε να πούμε, ότι το κυρίαρχο αίσθημά της είναι η απελπισία. Αυτή είναι η βαθιά εδραιωμένη πίστη που έχουν όσοι πάσχουν, ότι δεν μπορούν να αλλάξουν τη ζωή τους κι ότι τίποτα από όσα τους περιτριγυρίζουν δεν έχει νόημα, ή ελπίδα αλλαγής, όπως π.χ. ο γάμος, η εργασία, η ανατροφή των παιδιών τους, κλπ».

Κι εδώ προκύπτουν ορισμένα δύσκολα ερωτήματα. Θέλει να αλλάξει τη ζωή του αυτός που πάσχει από κατάθλιψη; Μπορεί να το καταπολεμήσει αυτό το αίσθημα της απελπισίας χωρίς τη βοήθεια ειδικού; Υπάρχει η «δύναμη της θέλησης» μέσα του και αν ναι, πως ενεργοποιείται;

Ο ειδικός δίνει απαντήσεις που μπορεί να εκπλήσσουν: «Η κατάθλιψη είναι μια βύθιση στην απελπισία κι η απελπισία είναι το πρώτο συναίσθημα, που στην κατάθλιψη χρειάζεται σίγουρα να καταπολεμηθεί. Είναι γεγονός ότι η έλλειψη βούλησης ορισμένων ασθενών να παλέψουν μέσα τους ενάντια στο αίσθημα της απελπισίας, μπορεί και να σχετίζεται με το γεγονός μιας πολύ ασυνείδητης “ευχαρίστησης” που εισπράττουν, όταν ταλαιπωρούν αυτούς που τους φροντίζουν και με τον τρόπο αυτό, τους εκδικούνται. Στην πραγματικότητα ο ασθενής με κατάθλιψη μπορεί να “χρεώνει” το πρόβλημά του στον φροντιστή του ή στον άνθρωπο, ή ακόμα και στους ανθρώπους που ζουν μαζί του, γιατί θεωρεί ότι τον έχουν βλάψει. Και μέσω της κατάθλιψης που βιώνει, να παίρνει επίσης και την εκδίκησή του από αυτούς». Άρα δεν μπορούμε να είμαστε απολύτως σίγουροι και μάλιστα από την αρχή εάν ο άνθρωπος που πάσχει από κατάθλιψη έχει, έστω κι ένα ψήγμα επιθυμίας μέσα του να απαλλαγεί από αυτήν.

'Όταν δεν θέλει να απαλλαγεί κάποιος από το αίσθημα της απελπισίας

Ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου υποστηρίζει ότι πριν δώσουμε συμβουλή σε κάποιον άνθρωπο με κατάθλιψη, θα πρέπει κατ' αρχήν να διασφαλίσουμε, ότι όντως ο άνθρωπος αυτός διατηρεί την ελπίδα: «Πολλές φορές οι άνθρωποι ζητούν βοήθεια, ενώ στην πραγματικότητα είναι ρυθμισμένοι ήδη μέσα τους να ΜΗΝ δεχτούν την παραμικρή βοήθεια ή συμβουλή. Για παράδειγμα, μια γυναίκα με κατάθλιψη σε έναν προβληματικό γάμο, μπορεί να δηλώνει στον ψυχοθεραπευτή της πράγματι αποφασισμένη να χωρίσει ή να ζήσει μόνη της. Όμως να μην εννοεί αυτό που δηλώνει. Ο θεραπευτής ή ο ψυχολόγος σε μια ψυχοθεραπεία, όμως, αν δεν διαγνώσει ξεκάθαρη επιθυμία από την πλευρά της θεραπευόμενης να τη βοηθήσει να ξεπεράσει το αίσθημα της απελπισίας που βιώνει μέσα στο γάμο της, είναι υποχρεωμένος να αναζητήσει τις πιθανότητες να σώσει έναν γάμο. Μπορεί δηλαδή, η γυναίκα να δηλώνει ότι θέλει να απαλλαγεί, όμως, να μην είναι ψυχικά ικανή να ζήσει ούτε μόνη της, ούτε σε κάποια άλλη σχέση. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, δεν διατηρεί την ελπίδα ότι θα βελτιωθεί η κατάστασή της μετά το χωρισμό και προτιμά να βιώνει την απελπισία. Η δημιουργία ΕΛΠΙΔΑΣ είναι το θεμέλιο συναίσθημα προκειμένου να “χτίσει” κάποιος μία πιο ευτυχισμένη ζωή», αναφέρει ο ειδικός.

Δουλειά του ψυχολόγου, λοιπόν, είναι να διαγνώσει την πραγματική επιθυμία του θεραπευόμενου να απαλλαγεί από την απελπισία που νιώθει και του προκαλεί κατάθλιψη και μετά να τον βοηθήσει σ' αυτή την κατεύθυνση. Μια συνηθισμένη ερώτηση που μπορεί να του απευθύνει, είναι «μπορείς να αποφύγεις το πρόβλημα, δηλαδή να μην ασχολείσαι με τον ναρκισσιστή σύζυγο ή την οριακή σύζυγο, ή την φορτική μητέρα;» Ο κ. Παπαγεωργίου εξηγεί ότι «η ισχυρή ψυχική ώθηση να “αφήσει κάποιος πίσω” του τον άνθρωπο ή την κατάσταση που τον ταλαιπωρεί και να προχωρήσει μπροστά στη ζωή του, είναι θεμέλιο ψυχικής αλλαγής κι η πιο αποτελεσματική αρχή στην ψυχοθεραπεία. Όμως, η συνέχεια χρειάζεται προσοχή. 'Ένας κανόνας στην ψυχολογία λέει πως το ψυχικό πρόβλημα που αποφεύγεις να λύσεις ριζικά (με ψυχοθεραπεία και όχι απλώς φεύγοντας μακριά από αυτό) είναι αυτό που θα βρεις με μαθηματική ακρίβεια ξανά μπροστά σου, στον επόμενο δεσμό ή στην επόμενη σχέση ή τη νέα κατάσταση που θα δημιουργήσεις. Κι όσο το αποφεύγεις απλώς, θα καταλήξεις να το επαναλάβεις. Ή, ακόμη χειρότερα, να το αφήσεις τραγική κληρονομιά στη ψυχική ζωή των παιδιών σου. Κι εδώ έρχεται να βοηθήσει η ψυχοθεραπεία», τονίζει ο ειδικός.

Η θρησκεία, το υπερφυσικό και το «αμάρτημα» της απελπισίας

Πολλές φορές, υποστηρίζει ο Διευθυντής της Ψυχικής Φροντίδας, ο απελπισμένος άνθρωπος μπορεί να στραφεί για παρηγοριά στη θρησκεία ή στο υπερφυσικό. Και γι' αυτό οι θρησκείες έχουν μιλήσει εδώ και εκατοντάδες χρόνια για το αίσθημα της απελπισίας στον άνθρωπο, χαρακτηρίζοντάς το ως «αμάρτημα». Ο κ. Παπαγεωργίου εξηγεί: «Όχι απλώς αμάρτημα, αλλά το χειρότερο αμάρτημα, σύμφωνα με τους Πατέρες της Εκκλησίας, είναι η απελπισία. Αυτό σημαίνει ότι ο άνθρωπος ο οποίος πάσχει από κατάθλιψη και δεν πασχίσει ο ίδιος να βγει από την απελπισία του, παρά κάνει... υπομονή, τότε κυριολεκτικά αμαρτάνει. Όποιος παραδίδεται στην κατάθλιψη, παραδίδεται και στην αμαρτία, αν το δει κανείς όχι ψυχαναλυτικά μόνο, αλλά και από θεολογική άποψη. Αυτή η θέση, ίσως ακούγεται λίγο... βαριά, όμως, περί αυτού πρόκειται: ο άνθρωπος που πάσχει από κατάθλιψη, εφόσον δεν έχει μία κρυφή ψυχική ικανοποίηση να ταλαιπωρεί αυτούς που τον φροντίζουν, οφείλει να προσπαθήσει με την ψυχική του δύναμη -σε όποια κατάσταση και ηλικία κι αν βρίσκεται- να βγει από την κατάθλιψή του και να ζητήσει βοήθεια. Κι αυτό σημαίνει να βρει τη δύναμη να απευθυνθεί σε ειδικό, με την απόφαση να πετάξει από πάνω του την απελπισία».

Η Ψυχική Φροντίδα για τους απελπισμένους, αλλά... αποφασισμένους να πάρουν βοήθεια

Στην αναζήτηση βοήθειας, η δυσκολία είναι στο πρώτο βήμα της επαφής με τον ειδικό, ενώ μετά ο ενδιαφερόμενος θα βρει την υποστήριξη και τη βοήθεια που χρειάζεται στη μάχη του ενάντια στην κατάθλιψη. Για όποιον πραγματικά έχει αποφασίσει να απαλλαγεί οριστικά από το αίσθημα της απελπισίας και την κατάθλιψη, οι ολοκληρωμένες υπηρεσίες της Ψυχικής Φροντίδας (psychikifrontida.gr) διαθέτουν εξειδικευμένους επιστήμονες που παρέχουν συνεδρίες ακόμα και στο σπίτι του θεραπευόμενου.