Νέα εργαλεία στην άσκηση πολιτικών στη δημόσια υγεία εισάγει η θετική απόφαση του FDA για το θερμαινόμενο κάπνισμα – Συνέντευξη με τον καθηγητή, Γιάννη Κυριόπουλο
Πρόσφατα η Αμερικανική Αρχή Τροφίμων και Φαρμάκων, το FDA, πήρε μια απόφαση με θετικά χαρακτηριστικά για το θερμαινόμενο κάπνισμα, το IQOS, με την αιτιολογία ότι προκαλεί μικρότερη βλάβη στους καπνιστές. Ο ομότιμος καθηγητής Οικονομικών της Υγείας Γιάννης Κυριόπουλος μίλησε στην A.V. για τις επιπτώσεις αυτής της απόφασης και εξήγησε το γιατί συνιστά μια νέου τύπου προσέγγιση στο θέμα των παρεμβάσεων για «μείωση βλάβης».
Πώς σχολιάζετε αυτή την απόφαση ;
Πραγματικά πρόκειται για μια απόφαση μείζονος σημασίας για τις πολιτικές αντιμετώπισης του καπνίσματος αλλά και ευρύτερα για τη δημόσια υγεία. Επειδή καταρχήν προέρχεται από έναν έγκυρο οργανισμό, όπως είναι το FDA, που βηματοδοτεί με τις αποφάσεις του κομβικές πλευρές της πολιτικής υγείας σε παγκόσμια κλίμακα.
Αλλά και γιατί, η απόφαση αυτή, εισάγει νέα «εργαλεία» στην άσκηση πολιτικών στη δημόσια υγεία. Ειδικότερα, οι παρεμβάσεις «μείωσης της βλάβης», από τους μείζονες παράγοντες κινδύνου στην υγεία, όπως είναι αυτή η περίπτωση του καπνίσματος, συνιστά μια νέου τύπου προσέγγιση.
Με την απόφαση του FDA -μετά από αυστηρή αξιολόγηση- υποστηρίζεται ότι το νέο καπνικό προϊόν, το «θερμαινόμενο τσιγάρο», είναι λιγότερο επιβλαβές για τους καπνιστές αλλά και τους παθητικούς καπνιστές και επιτυγχάνει τους στόχους για τη προστασία της δημόσιας υγείας.
Στο πλαίσιο αυτό, η εισαγωγή του «θερμαινόμενου τσιγάρου» αποτελεί μια απάντηση, μια πρόσθετη συμβολή στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της καπνιστικής συνήθειας, με τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα, όπως δείχνουν τα εργαστηριακά ευρήματα και οι κλινικές μελέτες, στις οποίες βασίστηκε το FDA για τη λήψη αυτής της απόφασης. Η οποία όμως θέτει ως προϋποθέσεις την συνεχή αποτίμηση των κλινικών αποτελεσμάτων και την έλλειψη κινήτρων για την έναρξη του καπνίσματος στις νεανικές ηλικίες.
Συμπερασματικά, αν και το «θερμαινόμενο τσιγάρο» δεν οδηγεί στη διακοπή του καπνίσματος εντούτοις μπορεί να στηρίξει μέσω του μηχανισμού «μείωσης της βλάβης» καλύτερα αποτελέσματα στην υγεία σε σχέση με την κλασική μορφή του καπνίσματος.
Τι επίδραση μπορεί να έχει αυτή η απόφαση στη πολιτική για την αντιμετώπιση του καπνίσματος και στην προσπάθεια μείωσης της βλάβης στη χώρα μας;
Καταρχήν στη χώρα μας χρειάζεται ένας ανάλογος -δημόσιου χαρακτήρα- μηχανισμός για την αποτίμηση και την αξιολόγηση των επιπτώσεων στην υγεία των καπνικών, αλλά και άλλων, προϊόντων ώστε να αποφευχθεί η σύγχυση σχετικά με την καταλληλόλητά τους ή μη ώστε να προσφέρεται μια τεκμηριωμένη πληροφόρηση στους καταναλωτές για να προστατεύονται επαρκώς.
Είναι προφανές ότι η απόφαση αυτή, του FDA, αναφέρεται στον «σκληρό πυρήνα» των καπνιστών που δεν προσανατολίζονται στη διακοπή του καπνίσματος και προσφέρει μια εναλλακτική εκδοχή για τη «μείωση της βλάβης» από τη χρήση του καπνού.
Με την έννοια αυτή αναμένεται ότι μπορεί να υπάρξουν θετικές επιπτώσεις σε σύγκριση με εμμονή στο κλασικό κάπνισμα, δεδομένου ότι οι κίνδυνοι και οι βλάβες στην υγεία μπορεί να μειωθούν σύμφωνα με τα σχετικά ερευνητικά ευρήματα . Κατά συνέπεια η επίπτωση στη νοσηρότητα και στην πρώιμη θνησιμότητα από ορισμένες παθήσεις (νεοπλάσματα, αποφρακτική πνευμονοπάθεια, καρδιαγγειακά νοσήματα και άλλες) μπορεί δυνητικά να ελέγχει μερικώς συγκριτικά με το παραδοσιακό κάπνισμα. Πλην τούτου και η ποιότητα της ζωής που σχετίζεται με την υγεία μπορεί να βελτιωθεί.
Οι πολιτικές «μείωσης της βλάβης» έχουν εισαχθεί τις τελευταίες δεκαετίες κατ’ αναλογία των πρακτικών που ακολούθησε, τις προηγούμενες δεκαετίες, η Ολλανδία, για την αντιμετώπιση των εθιστικών και εξαρτησιογόνων ουσιών. Έχουν επεκταθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο, στις Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού για την αντιμετώπιση διαφόρων άλλων παραγόντων κινδύνου και βλαπτικών καταναλώσεων.
Ως εκ τούτου, το παράδειγμα του «θερμαινόμενου τσιγάρου» με την πρόσφατη απόφαση του FDA επαναφέρει το ζήτημα των παρεμβάσεων για τη «μείωση της βλάβης» ως βασικού στοιχείου των πολιτικών δημόσιας υγείας σε κρίσιμους για την υγεία παράγοντες κινδύνου.
Το παράδειγμα αυτό μπορεί να έχει εφαρμογή για την αντιμετώπιση άλλων παραγόντων κινδύνου εκτός από το κάπνισμα;
Οι παραδοσιακές πολιτικές στη δημόσια υγεία βασίζονται συνήθως στην αρχή «όλον ή ουδέν» που διακρίνονται από μια σχεδόν απόλυτη και σχετικά πατερναλιστική στάση και συχνά οδηγούν σε μικρή αποτελεσματικότητα των μέτρων δημόσιας υγείας και ενίοτε σε πλήρη αποτυχία.
Αντιθέτως, οι πολιτικές «μείωσης της βλάβης» δεν αποσκοπούν να αντικαταστήσουν τις κλασικές πρακτικές στη δημόσια υγεία -όπως είναι η διακοπή του καπνίσματος- αλλά να προσφέρουν συμπληρωματικές εκδοχές ελέγχου και διαχείρισης των μειζόνων παραγόντων κινδύνου για την υγεία.
Στα πλαίσια αυτά, οι παρεμβάσεις για τη «μείωση της βλάβης», για παράδειγμα, στα σακχαρούχα ποτά και τα αναψυκτικά καθώς και στα τρόφιμα με υψηλή συγκέντρωση άλατος ή ακόμη μεγάλη περιεκτικότητα σε λίπη, μπορεί να συμβάλλουν στον έλεγχο και τη διαχείριση των παραγόντων κινδύνου σε συνδυασμό με άλλα παραδοσιακά και μη «εργαλεία» των πολιτικών δημόσιας υγείας.
Πώς μπορεί να εισαχθούν αυτές οι πολιτικές και πιθανόν να συνδυαστούν με άλλα μέτρα ώστε οι παρεμβάσεις της δημόσιας υγείας να είναι αποτελεσματικές;
Είναι προφανές ότι το ζήτημα του «θερμαινόμενου τσιγάρου» και η σχετική απόφαση του FDA, αναδεικνύουν μια νέα οπτική για τη δημόσια υγεία και «νομιμοποιούν» τις παρεμβάσεις αυτού του τύπου.
Επίσης προσφέρουν πρόσθετες επιλογές στους πολίτες και αντικαθιστούν τις απαγορευτικές και «αυταρχικές» πολιτικές με μέτρα «ήπιου πατερναλισμού» και πρακτικές «ώθησης» των καταναλωτών για καλύτερες επιλογές.
Αυτή η προσέγγιση σε συνδυασμό με την εισαγωγή θετικών ή αρνητικών «φόρων αμαρτίας» σε βλαπτικές συμπεριφορές και καταναλώσεις, εμπλουτίζει το «οπλοστάσιο» της δημόσιας υγείας σε ένα πλαίσιο ευρύτερων επιλογών και ατομικής υπευθυνότητας. Κατά συνέπεια, με τη συνδυαστική χρήση αυτών των μέτρων και των «εργαλείων» διασφαλίζεται η υψηλή αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων για την προστασία της δημόσιας υγείας και συνακόλουθα η βελτίωση της διάρκειας και της ποιότητας της ζωής.
