Μία από τις πιο ενεργές αρθρώσεις που στηρίζουν το σώμα και του επιτρέπουν να εκτελεί πλήθος κινήσεων που είναι απαραίτητες για την καθημερινή ζωή είναι το γόνατο. Ωστόσο, τραυματισμοί, μυϊκά και οστικά προβλήματα, βλάβες στους χόνδρους και τους συνδέσμους της άρθρωσης προκαλούν πόνο. Επαναλαμβανόμενες κινήσεις για την εκτέλεση προσωπικών και επαγγελματικών αναγκών, αλλά και ατυχήματα αποτελούν τις αιτίες του ενοχλητικού συμπτώματος.
«Οι περισσότεροι άνθρωποι, ανεξαρτήτως ηλικίας, βιώνουν κάποια στιγμή στη ζωή τους πόνο στο γόνατο. Αυτός μπορεί να οφείλεται σε ένα ευρύ φάσμα αιτιών, που περιλαμβάνουν αιφνίδιο τραυματισμό, βλάβη υπερχρήσης ή υποκείμενη πάθηση. Ο πόνος μπορεί να είναι τόσο έντονος που να περιορίζει τις καθημερινές δραστηριότητες ή ήπιος και συνεχής και να εμποδίζει έναν πιο δραστήριο τρόπο ζωής. Η γνώση της αιτίας του πόνου μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο να αναζητήσει θεραπεία, να ανακουφίσει τα συμπτώματα και να ανακτήσει την κινητικότητα», σημειώνει ο χειρουργός ορθοπαιδικός, επικεφαλής του Τμήματος Επανορθωτικής & Ελάχιστα Επεμβατικής Χειρουργικής Ισχίου - Γόνατος της Osteon Orthopedic Clinic Δρ. Βασίλειος Σακελλαρίου.
Ειδικότερα, οι δομές της άρθρωσης ενίοτε υπόκεινται σε βλάβες, δεδομένου ότι είναι ευάλωτες σε ασθένειες και τραυματισμούς, προκαλώντας πόνο. Οι συχνότερες αιτίες αφορούν σε τραύμα, σε λοίμωξη, σε μεταβολικές ή εκφυλιστικές παθήσεις και σε νόσους του συνδετικού ιστού. Συγκεκριμένα, ένας τραυματισμός μπορεί να είναι άμεσος ή σταδιακός. Στους άμεσους περιλαμβάνεται η ρήξη συνδέσμων. Προκύπτει είτε όταν υπάρξει χτύπημα ευθέως στο γόνατο, είτε κάνοντας μια απότομη στροφή ή αλλαγή κατεύθυνσης. Οι ρήξεις απαιτούν συχνά χειρουργική επέμβαση.
Στην ίδια κατηγορία περιλαμβάνεται το κάταγμα κάποιου οστού της άρθρωσης ή της επιγονατίδας, το οποίο προκαλείται από πτώση ή σύγκρουση. Όπως επισημαίνει ο Δρ. Σακελλαρίου, κάταγμα μπορεί να προκύψει και χωρίς άσκηση υπερβολικής πίεσης στο οστό, π.χ. απλώς κατεβαίνοντας ένα σκαλοπάτι. Ευάλωτοι σε τέτοια κατάγματα είναι οι ηλικιωμένοι με οστεοπόρωση. Παρότι ο πόνος είναι έντονος, υπάρχουν περιστατικά που αντιμετωπίζονται μόνο με φυσικοθεραπεία. Τα σοβαρά, όμως, κατάγματα χρήζουν χειρουργικής επέμβασης.
Το εξάρθρημα (εξάρθρωση) αποτελεί άλλη μια αιτία πόνου που προκαλείται από άμεσο τραυματισμό. Όταν αφορά την επιγονατίδα, η επανατοποθέτηση από τον ορθοπαιδικό είναι εφικτή, ωστόσο ενδεχομένως να απαιτηθεί ακινητοποίηση της άρθρωσης ώστε να θεραπευτούν οι μαλακοί ιστοί που περιβάλλουν το γόνατο. Τα επαναλαμβανόμενα εξαρθρήματα απαιτούν χειρουργική επέμβαση. Όταν, όμως, αφορούν στο ίδιο το γόνατο πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή. Κι αυτό διότι υπάρχει η πιθανότητα τραυματισμού αιμοφόρων αγγείων, που μπορεί να οδηγήσει σε απειλητικές για το άκρο ακόμα και για την ίδια τη ζωή καταστάσεις.
Σε τραυματισμό μπορεί να οδηγήσει και η υπερχρήση του γόνατος, η οποία οδηγεί σε βλάβη των διαφόρων δομών σταδιακά.
Από τις πιο συνηθισμένες είναι η επιγονατιδική τενοντίτιδα, που αφορά στον ερεθισμό και τη φλεγμονή του επιγονατιδικού τένοντα. Η πάθηση μπορεί επίσης να είναι αποτέλεσμα της γήρανσης. Εκτός από πόνο (που χειροτερεύει με άλμα, προσγείωση ή τρέξιμο), υπάρχει ευαισθησία στον τένοντα, πάχυνσή του και δυσκαμψία. Συνήθως ανταποκρίνεται καλά στη συντηρητική θεραπεία και ακινησία, και μόνο μια σοβαρή ρήξη αυτού απαιτεί χειρουργική επέμβαση.
Ένα ξαφνικό χτύπημα στο μπροστινό μέρος του γόνατος μπορεί να δημιουργήσει θυλακίτιδα, δηλαδή φλεγμονή των θυλάκων του γόνατος. Ο ρόλος αυτών είναι η λίπανση της άρθρωσης, ώστε να αποφεύγεται η τριβή των οστών κατά την κίνηση. Η πάθηση μπορεί να προκληθεί και σε άτομα που γονατίζουν συχνά επί πολλή ώρα χωρίς προστασία, από βακτηριακή λοίμωξη και από επιπλοκές άλλων παθήσεων. Η θεραπεία είναι συντηρητική και η χειρουργική επέμβαση συστήνεται για σοβαρή, χρόνια θυλακίτιδα που δεν ανταποκρίνεται σε άλλες θεραπείες.
Συχνό αίτιο πόνου είναι και η εκφύλιση των ιστών. Η οστεοαρθρίτιδα είναι η συχνότερη πάθηση που προκαλεί εκφυλισμό στον χόνδρο και στους περιβάλλοντες ιστούς και μπορεί να εκδηλωθεί με πόνο, δυσκαμψία και δυσλειτουργία των αρθρώσεων. «Η οστεοαρθρίτιδα επηρεάζει μεγάλο μέρος του πληθυσμού ηλικίας άνω των 65 ετών και χαρακτηρίζεται από υποβάθμιση του χόνδρου, υπερανάπτυξη του οστού και υποχόνδρια σκλήρυνση. Αν και δεν υπάρχει θεραπεία για αυτή, οι ασθενείς μπορούν να διαχειριστούν τα συμπτώματα με ήπια άσκηση και αναλγητικά. Οι σοβαρές βλάβες μπορεί να διορθωθούν με αρθροπλαστική», σημειώνει ο Δρ. Σακελλαρίου.
Άλλη μια πάθηση που οφείλεται σε εκφυλισμό είναι η χονδροπάθεια (χονδρομαλάκυνση), κατά την οποία ο χόνδρος στην κάτω πλευρά του γονάτου ή της επιγονατίδας μαλακώνει και διασπάται. Προκαλείται από κακή ευθυγράμμισή της, καθώς ολισθαίνει πάνω στον μηριαίο οστό. Η φυσικοθεραπεία είναι ο βασικός άξονας θεραπείας. Ανάπαυση, πάγος και αντιφλεγμονώδη φάρμακα μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση της φλεγμονής και του πόνου.
Βλάβες στον έσω ή έξω μηνίσκο, τα δύο προστατευτικά “μαξιλαράκια” της άρθρωσης, ταλαιπωρούν συχνά άτομα κάθε ηλικίας. Οι χόνδρινες αυτές δομές παρεμβάλλονται μεταξύ κνήμης και μηριαίου οστού και βοηθούν τόσο στην ισοκατανομή και μεταβίβαση των φορτίων όσο και στην απορρόφηση των κραδασμών που δέχεται η άρθρωση. Κακώσεις σ’ αυτούς συμβαίνουν λόγω τραυματισμού ή φθοράς. Αναλόγως δε της βαρύτητας της κάκωσης, ο ορθοπαιδικός συστήνει φυσικοθεραπείες ή χειρουργική επέμβαση.
Σύμφωνα με τον Δρ. Σακελλαρίου, ξεχωριστή κατηγορία παθήσεων που προκαλούν πόνο στο γόνατο είναι οι διαταραχές συνδετικών ιστών, χαρακτηριστικός εκπρόσωπος της οποίας είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Πρόκειται για μια φλεγμονώδη, αυτοάνοση διαταραχή που μεταξύ άλλων επηρεάζει και τους ιστούς των αρθρώσεων, αρχικά των μικρών (π.χ. δάκτυλα). Δημιουργεί φλεγμονή στον αρθρικό υμένα, προκαλώντας πόνο και οίδημα. Σε προχωρημένα στάδια επιφέρει διάβρωση των οστών, ακόμη και αρθρική δυσπλασία. Η θεραπεία είναι κυρίως φαρμακευτική, αλλά μπορεί να απαιτηθεί και χειρουργική επέμβαση.
Ο πόνος μπορεί να οφείλεται και στην ύπαρξη κάποιας μεταβολικής νόσου. Μια τέτοια είναι η ουρική αρθρίτιδα, μια μορφή αρθρίτιδας που επιφέρει μείωση του εύρους κίνησης των αρθρώσεων. Η θεραπεία τόσο αυτής όσο και μιας παρόμοιας πάθησης, της ψευδοουρικής αρθρίτιδας, είναι φαρμακευτική.
Υπάρχουν, ωστόσο, και μολυσματικές ασθένειες που έχουν ως κύριο σύμπτωμα τον πόνο. Ενδεικτικά, μία εξ αυτών ονομάζεται σηπτική αρθρίτιδα και όταν προκύπτει προκαλεί οίδημα στην άρθρωση, ερυθρότητα ή και πυρετό. Η θεραπεία είναι απλή και αποτελεσματική αρκεί να ξεκινήσει εγκαίρως, διότι σε αντίθετη περίπτωση ενδέχεται να οδηγήσει σε μόνιμη βλάβη του χόνδρου.
«Όποια κι αν είναι η αιτία, μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με την εφαρμογή της τρέχουσας ενδεδειγμένης θεραπείας και ο ασθενής να εξακολουθήσει να ζει ανεξάρτητος, δραστήριος και δημιουργικός», καταλήγει ο Δρ. Βασίλειος Σακελλαρίου.
