Τα 49 στέκια για μεζέ που αξίζει να ξέρεις: Από την παράδοση στο σήμερα με μια μπουκιά στο χέρι

Ψάχνοντας τον ορισμό του μεζέ, θα σκοντάψεις σε πολλές γωνίες. Το ίδιο κι αν χρειαστεί να βάλεις μια τάξη στα μαγαζιά που τον φιλοξενούν, όπου θα δεις τα μικρά πιατάκια του να μπερδεύονται σε μεζεδοπωλεία, τσιπουράδικα, καφενεία, ουζερί, tapas bars, μοντέρνες δημιουργικότητες, μαζί και χταποδάκι στα κάρβουνα. Ο μεζές όταν προσπαθείς να τον στριμώξεις σε ορισμούς και λόγια, σου ξεγλιστράει σαν χέλι και σου πετάει αυτό το «δεν βαριέσαι» της χαλαρής ιδιοσυγκρασίας του, το «άσε τις κουβέντες και άραξε για ένα τσιπουράκι».

H λέξη μάς έρχεται κατευθείαν από τα παλάτια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, που με τη σειρά της τη δανείστηκε από τα πέρσικα. Όμως ο μεζές είναι μια τεράστια δεξαμενή ηδονής για να σταθεί μόνο σ’ ένα μέρος. Όλοι τον αγάπησαν και τον έκαναν δικό τους. Η Μέση Ανατολή, τα Βαλκάνια, η Ισπανία, η Ιταλία και ο κάθε ηλιόλουστος Νότιος, που ξέρει να εκτιμά τη ραστώνη και να μεταμορφώνει σε πολύχρωμο μωσαϊκό νοστιμιάς τα λιγοστά βρισκούμενα της povera κουζίνας του: μεζές είναι ένα αγγούρι και μια ντομάτα, μια ελιά και ένας κεφτές, το φαγητό που περίσσεψε από την προηγούμενη, μια μπουκιά ψωμί με πελτέ ντομάτας, μια κονσέρβα, μια παστή σαρδέλα, ένα όστρακο ή ένα χέλι με τρούφα και κέτσαπ πιπεριάς.

Ένα μόνο πράγμα φοβάται ο μεζές: τα άδεια ποτήρια! Γιατί χωρίς αλκοόλ ακυρώνεται, δεν υπάρχει, δεν υφίσταται, αποκλειστικά και μόνο σ’ αυτό χρωστάει την ύπαρξή του. Ο μεζές είναι για το αλκοόλ ο αδιαπραγμάτευτος, ο πολυσχιδής, ο παιχνιδιάρης και ευφάνταστος, ο εσαεί συνοδός του. Γεννήθηκε για να κάνει παρέα στο ούζο, το τσίπουρο, το κρασί, την μπίρα, τώρα πια και σ’ ένα νεγκρόνι με ανανά. Ο μεζές είναι ο ενορχηστρωτής, αυτός που δίνει τον ρυθμό στις γουλιές, για να κρατήσουν οι κουβέντες, να φωτίσουν τα χαμόγελα, να χορτάσουν τα μάτια, να ευλογηθεί η ψυχή με την ψευδαίσθηση της αφθονίας, να συντελεστεί το διονυσιακό συμπόσιο.

Ο μεζές μπορεί και να σε χορτάσει, αλλά δεν είναι για τη χόρταση. Είναι τα μικρά πιατάκια «για τη μέση», τα πιρούνια αγκαλιασμένα, η κοινοπραξία, η μοιρασιά. Είναι το αρχαιοελληνικό «ζην ηδέως», το καλαμπούρι, το αντάμωμα, το «έξω καρδιά». Μπορεί να ξεκίνησε ως αυστηρά αντρική υπόθεση, ένα ποτηράκι για την αποφόρτιση πριν στρωθεί το οικογενειακό τραπέζι, όμως στη συνέχεια αγκάλιασε δημοκρατικά όλα τα φύλα, τις τάξεις και τις ηλικίες. Φερμένος από τις χαμένες πατρίδες και τους πρόσφυγες που ήξεραν από καλή ζωή, ο Ελλαδίτης τον υιοθέτησε μ’ ενθουσιασμό. Για να φανταστείς, το πολίτικο πρωτοχρονιάτικο τραπέζι μετρούσε απαραιτήτως 40, ζεστούς και κρύους, μεζέδες. Στο σπίτι, ο μεζές είναι η φροντίδα για τον απρόσκλητο πλην ευπρόσδεκτο επισκέπτη, μια αναπάντεχη μάζωξη στα πρόχειρα, το «περάστε για ένα μεζεδάκι με ό,τι βρεθεί!».

Πριν εφευρεθεί το μεζεδοπωλείο, ο αντρικός μεζές στεγαζόταν σε καφενέδες, οινοπαντοπωλεία που έβγαζαν στη λαδόκολλα ένα τυρί ή μια κονσέρβα από τα ράφια, στα παλιά καρβουνιάρικα που πουλούσαν και ρετσίνα, στα ουζερί. Μια νέα φοιτητική σκηνή, που ξεκινά από τη Θεσσαλονίκη της δεκαετίας του ’80, θ’ αναδείξει μια φρέσκια άποψη για το μεζεδοπωλείο, με μεζέ χορταστικό και σε μερίδες μπαμπάτσικες, ένα μεζεδοπωλείο νέας γενιάς, που χωράει τη γη και τη θάλασσα, το ψητό, το μαγειρεμένο και το ωμό, που δείχνει αδυναμία στην ψητή πατάτα με τυριά, μπέικον και λουκάνικο, και σ’ άλλες παρόμοιες υπερβολές από κείνες που λατρεύει το κοινό των 20άρηδων – παιδιά που δεν έχει ακόμη ανοίξει παρτίδες μαζί τους η χοληστερίνη. Η συνταγή μεζεδάκια της χόρτασης σε τιμή φαστ-φουντάδικου κέρδισε κάθε ελληνική καρδιά, έγινε θεσμός.

Τα όρια του μεζεδοπωλείου, στα πρόσφατα χρόνια, είναι πια δύσκολο να τα περιγράψεις. Κάπου μπλέκεται με το ποτό και το «κάτι να τσιμπήσω μετά το γραφείο», διευρύνει τους ορίζοντές του με καλούδια της ελληνικής, τοπικής παραγωγής, αδελφοποιείται με τον νέο/γαστρο/γιάπι καφενέ και πολλοί νέοι μάγειρες μπαίνουν στον πειρασμό να μας εκφράσουν τη δική τους εκδοχή για μια μεζεδοκατάσταση, που δεν διστάζει να μπλέξει ξένες πατρίδες, υλικά εξωτικά και παγκοσμιοποιημένα. Όπως και να τον προτιμήσεις, ο μεζές αλλάζει γεύση, κανόνες όμως δεν αλλάζει. Οφείλεις να τον αντιμετωπίσεις με χαλαρή διάθεση, να του αφιερώσεις χρόνο, να μην πέσεις με τα μούτρα στο πιάτο, να σεβαστείς τις παύσεις, τις άρσεις και τις ανάσες του. Η Ελλάδα μπορεί να είναι φτωχομάνα, αλλά μίζερη δεν είναι. Και η ζωή μπορεί να είναι πλούσια και χαρούμενη ακόμη και –ή κυρίως!– όταν τη σερβίρεις σε μικρά πιατάκια, στην πιο εμπριμέ art de la table!

Πώς θα τον ξεχωρίσω;
Σάιτ και περιοδικά, όταν αναγκάζονται να δημιουργήσουν μια εμπεριστατωμένη κατηγοριοποίηση, μπερδεύονται, χάνονται στη μετάφραση. Έτσι θα δεις παλιά ουζερί –που δεν είναι μεζεδοπωλεία, αλλά θαλασσινά τσιπουράδικα– να μπαίνουν στη λίστα, θα δεις ταβέρνες καραμπινάτες, με τη βούλα της μπριζόλας και τη χωριάτικη στη μέση, να αναφέρονται ως μεζεδοπωλεία –που δεν είναι–, έτσι θα βρεις και καφενέδες, που το πρωί ψήνουν γλυκύ βραστό και το βράδυ τηγανίζουν μαρίδες, να φέρονται και πάλι ως μεζεδοπωλεία, που είναι και δεν είναι.

Το αμιγώς μεζεδοπωλείο αγκαλιάζει τη στεριά και τη θάλασσα, την αλοιφή, τον κεφτέ και το τας κεμπάπ, τον γαύρο και το τηγανητό καλαμαράκι. Όταν φτάσει ένα πιάτο στο τραπέζι και αρχίζεις να προβληματίζεσαι «πώς μοιράζεται τώρα αυτό;», το φερόμενο ως μεζεδοπωλείο σου έχει πέσει σε φάουλ, καθώς ο μεζές πρέπει να μοιράζεται εύκολα, ακριβοδίκαια και χωρίς σπαζοκεφαλιές στην παρέα. Μια μακαρονάδα με κοκκινιστό στη μέση, δεν είναι μεζές, είναι πονοκέφαλος. Στην ιδανική του μορφή, ο μεζές δεν σερβίρεται σε πιάτα-πιατέλες της nouvelle cuisine, από κείνα που αγαπά το καλό ρεστοράν και έχει συναίσθηση της ποσότητας που θα αντέξει την ποικιλία, χωρίς να σε στείλει στα επείγοντα με δυσπεψία.

Το μεζεδοπωλείο το ξεχωρίζεις από τις μπουκιές που πιάνονται και με το χέρι – είσαι στο σωστό σημείο αν δεν χρειαστείς μαχαιροπίρουνο. Ένα μαχαίρι μονάχο στο τραπέζι αρκεί για να λειάνει τις λιγοστές δύσκολες γωνίες, όπως να κόψει σε μπουκίτσες ένα χταποδάκι ή ένα θράψαλο στα κάρβουνα.

Η Αθήνα στα πιατάκια του μεζέ - Αυτά είναι τα 49 μεζεδοπωλεία που ξαναγράφουν την παρέα

Τα Ψυρριώτικα

Στη δεκαετία του ’90, η γειτονιά του Ψυρρή έκανε καριέρα και όνομα βασισμένο στη θελκτικότατη συνταγή, χουζούρι στη λιακάδα και μεζεδάκια μετά τη νοσταλγική βόλτα στο Μοναστηράκι, την Πλάκα και το ιστορικό κέντρο. Δυστυχώς, ο υπερτουρισμός έβαλε στη συνταγή και το διαολάκι της ευκολίας και έτσι είδαμε τη γειτονιά του μεζέ να βάζει στο τραπέζι της γίγαντες από κονσέρβα, ντολμαδάκια από κέτερινγκ και προκάτ συρτάκια με ηλεκτρικές κιθάρες. Σ’ ένα ευτυχέστερο Σήμερα η τιμή του μεζέ αποκαταστάθηκε στη γειτονιά με αξιοπρεπή ανοίγματα, τα οποία φωτίζουν ακόμη καλύτερα την αξία των παλιών που επέμειναν και αντιστάθηκαν στη δολοφονία της αυθεντικής μεζεδοκατάστασης.

Αν απολαμβάνεις το κουλέρ λοκάλ της γειτονιάς, αλλά τον μεζέ σου τον ποθείς διαφορετικό και ταξιδιάρικο, παρέα μ’ ένα νεγκρόνι, ο Τράγος (πλ. Αγ. Αναργύρων, Ψυρρή, 2103231011) έχει αυτό που ζητάς: χρώμα και ατμόσφαιρα, δυνατές μουσικές, κεφτεδάκια προβατίνας, χωριάτικη μέσα σε ρουστίκ καρβελάκι, pinsa με λαχανικά, ματζουράνα και κατσικίσιο τυρί, και tacos με γύρο κοτόπουλο. Ταξίδι στον χωροχρόνο η Αυλή (Αγ. Δημητρίου 12, Ψυρρή, 2103217642), είναι το πιο κινηματογραφικό σκηνικό, αυθεντικό και ακόμη σε λειτουργία από τον 19ο αιώνα. Στην αυλή με τα φτωχόσπιτα και το πηγάδι, ανάμεσα σε χαδιάρες γάτες, ελαφρολαϊκά και λουλουδιασμένες γλάστρες, ο μεζές ψηφίζει τηγανιά με συκώτι ή με χοιρινό, κεφτέδες, λουκάνικο, ομελέτες και ποικιλίες α λα παλαιά.

Κρυμμένη ανάμεσα σε κλειδαράδες, καλαθάδικα και ραφτάδικα, η Στοά του Ψυρρή (Αγ. Δημητρίου 19, 2103319133) είναι το μικρό βασίλειο του Ιωάννη και της Ιωάννας, που έχουν καταφέρει ν’ αφήσουν απείραχτη τη σκόνη της μαγείας του χρόνου, ξεσκονίζοντας ταυτόχρονα την εμφάνιση αλλά και την άποψη για τον μεζέ: ψωνίζουν μόνον από λαϊκές και μικρούς παραγωγούς, έχουν την πιο μοσχοβολιστή ντομάτα και ξέρουν να φτιάχνουν τον τέλειο μεζέ, όπως μόνον ένας οικιακός μάγειρας σαν κι αυτούς μπορεί να το κάνει: ντολμαδάκια, κεφτεδάκια, χοιρινή τηγανιά, άπαιχτος ντάκος, χοιρινή πηχτή, ομελέτα με κάπαρη, ενίοτε ζωντανές μουσικές και 60s ατμόσφαιρα.

Τούτη εδώ η γειτονιά στέγαζε από πάντα μια ναξιώτικη παροικία, που τα χνάρια της έχουν σβηστεί πίσω από τα λουσάτα Airbnb της νέας ανοικοδόμησης. Τελευταίος θεματοφύλακας της μνήμης, το Πάμε Νάξο (Ν. Αποστόλη 5, 2155454253), που θα σου βγάλει λούζα, αλλαντικά και νοστιμιές από το νησί, με χαμόγελο και καρδιά αιγαιοπελαγίτικη. Μαζί και ναξιώτικο ντάκο με ξινομυζήθρα, θαλασσινό μεζέ, τσιροσαλάτα, τραγανό κολοκυθάκι τσιπσάκι, συκώτι του ονείρου, μύδια τηγανητά, πλιγούρι με κολιό μαρινάτο. Κλασική αξία, η τρισχαριστωμένη, πολύχρωμη Ήβη (Ήβης 10, 2103232554), είναι αυτό που ονειρεύεσαι όταν θέλεις να συνδυάσεις τις ρακές, μαγικό ντάκο, συκώτι στη σχάρα, αυγά με στάκα, κολιό και θράψαλο με την πιο γενναία δόση περαντζάδας.

Τα Εξαρχειώτικα

Φοιτητικά, ανατρεπτικά, νεανικά, πάντα επαναστατικά και επαναστατημένα και πλέον κοσμοπολίτικα, τα Εξάρχεια είναι διαχρονικά η φωλιά του μεζέ. Ο οποίος θαρρείς και ποτέ δεν ταίριαξε καλύτερα στην αθηναϊκή γειτονιά που ξενυχτάει, συνεχώς μετακινείται, ανησυχεί για τη φιλοσοφία της τροφής και μέσα σε όλα, χαλαρά και ανεπιτήδευτα, θα συναντηθεί με τους δικούς της για ένα τσίπουρο, μια μπίρα και το απαραίτητο συνοδευτικό μεζεδάκι.

Τον εξαρχειώτικο μεζέ τον αγαπάμε γιατί δεν ξεχωρίζει φυλές και ηλικίες, θα αγκαλιάσει τον βεριτάμπλ εναλλακτικό και τον φασαίο, το γουόνα μπι μοντέλο από τη Σουηδία και τον digital νομάδα, τον βίγκαν και τον μπριζολολάτρη στα ίδια στέκια που ποτέ δεν αδειάζουν. Το Άμα Λάχει (Καλλιδρομίου 69, 2103845978) στην αυλή του παλιού δημοτικού της γειτονιάς, με τις μπουκαμβίλιες και τις λεμονιές, οι παλιότεροι το θυμόμαστε ως κλασικό ταβερνείο. Στην ανακαινισμένη εκδοχή του είναι το μεζεδοπωλείο της πλατείας του χωριού Εξάρχεια, ένα περίκλειστο, κεφάτο σύμπαν, με δεκάδες τραπέζια και πιατάκια της μοιρασιάς, όπως οι μπρουσκετίτσες με τον μαρινάτο γαύρο πάνω σε ψιλοκομμένη χωριάτικη, οι λουκουμάδες φέτας, οι σιφνέικοι ρεβυθοκεφτέδες, η οσπριάδα με βαλεριάνα, κρέμα φέτας και λιαστή ντομάτα, και το μαστέλο Χίου με μαρμελάδα ντομάτας.

Ο Ρακουμέλ (Εμ. Μπενάκη 71, 2103800506) είναι διαχρονικά ο βασιλιάς του φοιτητικού μεζέ, που θα καλοδεχτεί και σένα τον γηραιότερο με παγωμένες ρακές στο πεζοδρόμιο της Μπενάκη. Λίγο πιο κάτω, το Αλεξανδρινό (Εμ. Μπενάκη 69 Α, 2103810117) θα σε ταξιδέψει στις πιο τζάζι παριζιάνικες βραδιές με dry martini, που θα συνοδέψουν τις μπρουσκέτες με μανιτάρια, γραβιέρα και λιαστή ντομάτα ή μια ποικιλία με μοτσαρέλα, ντοματίνια, πέστο και φρυγανισμένο ψωμί.

Και αν τη δική σου μεζεδοκατάσταση την προτιμάς φασαριόζα σαν πανηγύρι, υπάρχει και το Aylak (Εμ. Μπενάκη 73, Εξάρχεια, 2114259320) που θα σε ταξιδέψει στις πατρίδες του πολίτικου ή εν γένει τούρκικου μεζέ, με ταρατόρι, μπαμπαγκανούς, ντολμαδάκια, σουβλάκι σουτζούκι, κεφτέδες με πίτα και κόκκινη σάλτσα, χούμους, μπεκρή μεζέ και μαντί σε διαφορετικές γεύσεις. Αντέστε (Κωλέττη 11, 6987399383), κοπέλια, σε άλλη μια Κρήτη των Εξαρχείων, που θυμίζει καφενέ του χωριού. Ξύλινες καρέκλες, κρητικά για υπόκρουση, βολβουδάκια, σιουφιχτά μακαρόνια με μυζήθρα, απάκι, τσιλαδιά και οφτή πατάτα με ρακές στη διαπασών.

Τα Κλασικά

Κάποια ήταν εκεί πριν από σένα και πιθανότατα θα τα προλάβει και ο εγγονός σου. Άλλα ήρθαν με χαρακτήρα μεγατόνων για να μείνουν, πιστά στην ταυτότητα και τον χαρακτήρα τους. Όλα κλασικά, αλλά κανένα δεν μοιάζει με το άλλο, αφού ο μεζές, ακόμη και ο παραδοσιακός, έχει πολλά ποδάρια κι άλλες τόσες ιδιοσυγκρασίες. Επιβιώνουν χωρίς να μεταλλάσσονται και είναι αυτά που ποτέ δεν τα βαριέσαι, αυτά που πρώτα σου έρχονται στον νου στα σουλάτσα μιας μεζεδοκατάστασης.

«Μεζετζίδικο», όπως θα το έλεγαν στην Πόλη, τα Καραμανλίδικα του Φάνη (Σωκράτους & Ευριπίδου, 2103253184) στη στενή, γραφική σούδα που μοιάζει με κρυφό, αθηναϊκό σοκάκι, προσφέρουν τον μερακλή μεζέ που αγκαλιάζει τα καλύτερα της Ελλάδας, μικρούς παραγωγούς, εξαίρετα αλλαντικά και τυριά σε κλασικούς και αγαπημένους μεζέδες, σαγανάκια με σουτζούκι και αυγά, τηγανιά με βοδινό καβουρμά και πιπεριές, ιτσλί κεφτέ, καραμανλίδικη ρεβυθάδα με παστουρμά, να βλέπει και να χαίρεται ο Θεός του Μεζέ.

Το Ειδικόν (Ψαρρών 38 & Σαλαμίνος, Ταμπούρια, 2104612674), αν δεν ήταν ένα από τα παλιότερα μεζετζίδικα, θα ήταν μουσείο. Μιας Ελλάδας που ξεχάστηκε κάπου στη δεκαετία του ’20, με τα παλιά ραδιόφωνα, το σκαλιστό-έργο τέχνης, μοναδικό ξύλινο ψυγείο του ’38, τη μαρμάρινη ποτηριέρα, το γραμμόφωνο, τις αντίκες ζυγαριές, το καρό στα πλακάκια του πατώματος, τους χρυσούς πολυελαίους, τα καρό τζαμωτά της νεοκλασικής πρόσοψης. Στο μαγαζί που αγάπησαν πολιτικοί, διανοούμενοι και πλείστες όσες προσωπικότητες, ο κυρ-Αποστόλης τηγανίζει κεφτέ, συκώτι και πατάτα στο παλιό τηγάνι, ομελέτα με κορν μπιφ, λουκάνικο και ζεστή παντρεμένη φάβα.

Στα μικρά πιατάκια, ελιές, γραβιέρα και ντομάτα. Της Θεάτρου το Στέκι (πλ. Θεάτρου 7, 2103215438) είναι ο μεσημεριανός μεζές του Σαββάτου μετά τα ψώνια στη Βαρβάκειο, είναι θεσμός που στηρίζει, με επιμονή και ενθουσιασμό, σύσσωμη η πολυπληθής οικογένεια Βαρέση από τη Βόρειο Ήπειρο, τα τελευταία 24 χρόνια. Δικηγόροι, πολιτικοί, καλλιτέχνες και τουρίστες κάτω από το υπόστεγο, που ολοένα και επεκτείνεται μέσα στα χρόνια, δοκιμάζουν τα ίδια υπέροχα κεφτεδάκια, την ονειρεμένη σκορδάτη μελιτζάνα με την πιπεριά, τα ρεβύθια με κουρκουμά, το χοιρινό μπεκρή μεζέ, τον άπαιχτο πουρέ, τον μαρινάτο γαύρο, το ψιλό ψαράκι και το καλαμαράκι από το πιο τραγανιστό, αλάδωτο τηγάνι.

Όταν άνοιξε το Καφέ Αβησσυνία (Κυνέτου 7, Μοναστηράκι, 2103217047) ανάμεσα στα Louis IV του Γιουσουρούμ, ολόγυρα επικρατούσε ερημιά και σιωπή των αμνών. Με την ταράτσα που φιλάει την Ακρόπολη και ντεκόρ κατευθείαν από κάποιο cottage της Σκωτίας, παραμένει εσαεί κλασικό και αμετακίνητο, όταν όλα γύρω του ανοίγουν για να κλείσουν προσεχώς. Μεζές αστικός, κοζανίτικα γιαπράκια, μπιφτέκι Θεσσαλονίκης, μελιτζάνες του ρεμπέτη και αρνάκι με πλιγούρι.

Τα Γλεντζέδικα

Ο μεζές ανέκαθεν δηλώνει παράφορα ερωτευμένος με τη μουσική, κατά προτίμηση τη ρεμπέτικη, τη λαϊκή, την οπωσδήποτε ελληνική. Πολλών μεζεδοπωλείων η καρδιά χτυπά δυνατά και στα κόκκινα τα Σαββατοκύριακα, τότε που πιάνουν τα όργανα, σε γλέντια Διονυσιακά που δεν χρειάζονται έναν μισθό για να σε πάνε στον παράδεισο. Γλέντια στα οποία επιστρέφει μ’ ενθουσιασμό μια νεολαία γύρω στα 20, που ξέρει απ’ έξω τα άπαντα των lyrics του Τσιτσάνη, αλλά και ο κάθε ηλικίας εραστής της «Φραγκοσυριανής».

Το μεζεδοπωλείο είναι τα φτηνά μπουζούκια, που δεν θα σε παρεξηγήσουν αν προσέλθεις με τζιν και χωρίς ψηλοτάκουνα. Μικρούλης, κόζι και κρυμμένος στη στοά Κανάκη, από τα μαγαζιά που λατρεύει ο φοιτητής και το νεανικό κοινό, ο Κέρβερος (στοά Κανάκη, Πειραιάς, 2104222524) πιάνει τα ρεμπέτικα όργανα στο τέλος της εβδομάδας και κάνει τη στοά να στενάξει με χορούς πάνω από τα πιατάκια του μεζέ.

Στην Ίμβρο και την Τένεδο (Λ. Ε. Βενιζέλου 80, Ν. Σμύρνη), που στηρίζει ο Σύλλογος Ιμβρίων, συντελούνται απίστευτοι χοροί και πανηγύρεις, το Castello (Ευριπίδου 88, πλ. Κουμουνδούρου, 2103212789) ξενυχτάει ως το πρωί όταν μαζεύονται οι τσαμπούνες να ξετυλίξουν τις ολονύχτιες καρπαθιές μαντινάδες, στην αυλή της Μεταξούς (Πιερίας & Πυθοδώρου 10, 2105229290) στήνονται τρικούβερτα πανηγύρια και κάθε Τρίτη τραγουδά η αειθαλής Ελένη Ροδά.

Στο Φειδίου 2 (Φειδίου 2, 2103300060) κάθε Σαββατόβραδο κλείνει ο δρόμος από τον ρεμπέτικο ξεσηκωμό, ενώ στην Κοτταρού (Αγίας Σοφίας 43, Κολωνός, 2105120682) τα μπουζούκια παίρνουν φωτιά ακόμη και μια Τρίτη καθημερινή. Η Φεγγαρόπετρα (Ηρακλείτου 35, Αιγάλεω, 2105314038) ξεσηκώνει με τσιφτετέλια και ζεϊμπέκικα κάθε φοιτητή των παρακείμενων ΤΕΙ, και το Εφήμερο (Μεθώνης 58, Εξάρχεια, 2103841848) διαπρέπει στην επιλογή των μαγικών μουσικών του, με σαντούρι και βιολί. Αλλά ρεμπέτικα γλέντια με χορούς και διαφορετικά σχήματα στήνει και ο Χαμηλός (Αδριανουπόλεως 30, 2105155607).

Τα «Ανήσυχα»

Ό,τι δεν εξελίσσεται, χάνεται στο διάβα του καιρού. Καλό το χταπόδι στα κάρβουνα, αλλά το μικρό twist, το κάτι έξω από τα γνωστά και καθιερωμένα, βάζει στη μέση του τραπεζιού την έκπληξη, τη σφραγίδα μιας νέας εποχής, τον καινούργιο μεζέ που θα εξασφαλίσει τη συνέχεια της πιο γλυκιάς, μοιρασμένης συνήθειας. Στο Ραφίκι, (Πέλλης 22, Βοτανικός, 2103464717) δυο Γιώργηδες (Τουρλούκης και Σκουραφίδης) στήνουν τα παλιά τραπεζάκια του καφενέ στη νέα πιάτσα του Βοτανικού, κοντά στο υπέροχο πάρκο της Γεωπονικής Σχολής, ανάμεσα στα βιδάδικα, τα συνεργεία, τις σχολές χορού, τα θέατρα και τα νέα στέκια μιας κεφάτης γειτονιάς.

Και σκέφτονται λίγο διαφορετικά τον μεζέ: κλασικό και σε μικρό πιατάκι, αλλά και παντρεμένο με εξωτισμούς, με πάνκο, μίσο, σπιτικά γλάσα και πίκλες, κονφί ντοματίνι και cosmopolitan πλην χαλαρή διάθεση. Εδώ θα φας χοιρινά μπριζολάκια με σάλτσα Hoisin, ταρτάρ καπνιστού μπακαλιάρου με πουρέ παντζάρι και σάλτσα μυρωδικών, νιόκι με καπνιστή πανσέτα και προϊόντα της Ελλάδας από μικρούς παραγωγούς. Χρώματα ποπ, που θυμίζουν Μίκυ Μάους, λουλουδάτες φορμάικες και βεγγέρες στο πεζοδρόμιο, το Άστερ (Τρώων 48, Πετράλωνα, 2103416668) είναι το μεζεδοπωλείο των εναλλακτικών σταρ του τοπικού μας σταρ σίστεμ.

Του δηλώνουμε αιώνια πίστη για τα παγωμένα καραφάκια της ρακής και τον άχαστο μεζέ του: χοντροκομμένες αστεροπατάτες, χοχλιοί μπουμπουριστοί, χωριάτικη με ξύγαλο Σητείας, κοκκινιστά κεφτεδάκια και μελιτζάνες με ξινόχοντρο. Η Δούκισσα (Δ. Πλακεντίας 14, 2114150070, Χαλάνδρι), με την καταπράσινη αυλή και το κόκκινο πηγάδι της, σου βγάζει εκδρομή στο χωριό και μια ρομαντική διάθεση που καθρεφτίζεται και στα ρετρό πιάτα της. Μη γελιέσαι όμως. Ο μεζές της ψάχνει το κάτι διαφορετικό, προσγειωμένο, πλην «αλλιώς» παρουσιασμένο, με μια παραπάνω φινέτσα: λουκουμάδες ντομάτας, σουτζουκάκια προβατίνας με σάλτσα ντομάτας και γιαούρτι, πεϊνιρλί με αυγό, μοσχαρίσια κεφτεδάκια στη σχάρα.

Ο Νέος Κόσμος το μεζεδοπωλείο το έχει στο αίμα του, το Λοστρέ (Πυθέου 32, Ν. Κόσμος, 2109226600) όμως φαίνεται να το έχει στην καρδιά του, για το καταπράσινο παρκάκι μπροστά του, αλλά και για τη δική του άποψη του ελαφρώς πειραγμένου μεζέ, που φτιάχνει κριθαρότο με σύγκλινο Μάνης και σάλτσα από θυμάρι, και κριτσίνια κοτόπουλου παναρισμένα με σουσάμι και παρμεζάνα. Καινούργια και καυτή άφιξη, ο Ποδήλατος (Χ. Σμύρνης 26, Ταύρος, 2103459902) όπου μια παρέα νέων παιδιών φέρνει στα μέτρα της ηλικίας της τον παραδοσιακό μεζέ και φτιάχνει σπιτικό τηγανόψωμο με φέτα, κοπανιστή με φύλλα άγριας κάπαρης, γίγαντες φούρνου με σουτζούκι και γραβιέρα και χοιρινό σιγοψημένο στη γάστρα.

Τα Εξωτικά

Γιατί κάθε πατρίδα έχει δικαίωμα να σου βγάλει ένα μεζεδάκι που θα διευρύνει τους ορίζοντές σου, στο πιο νόστιμο, επιτόπιο ταξίδι. Το Dosa House (πλ. Θεάτρου 3, 2103316850) είναι η ευκαιρία να εξερευνήσεις τον διαφορετικό τρόπο που αντιλαμβάνεται ο Ινδός τον μεζέ, με κάτι πολύ πιο εξωτικό από ένα πολυφορεμένο κοτόπουλο ταντούρι. Η dosa είναι μια κρέπα χωρίς γλουτένη, από μοσχοσίταρο, ρύζι και φακές, που αφήνονται να ζυμωθούν πριν ψηθούν πάνω σε μια καυτή πλάκα, για να σερβιριστούν με πουρέ από πατάτες μασάλα, τσάτνεϊ καρύδας, πουρέ από φακές και διάφορες άλλες νοστιμιές σε μπολάκια. Πλάι τους, αλμυρά ψωμάκια στον ατμό και άλλα άγνωστα μεζεδάκια από τις εξωτικές Νότιες Ινδίες.

Πριν από χρόνια, ο Ρεζά ήρθε εδώ να σωθεί από την εμπόλεμη ζώνη του Αφγανιστάν στήνοντας τη Folia, (Α. Μεταξά 11, Εξάρχεια, 2103803840), την πιο εξωτική ρακοκατάσταση των Εξαρχείων, φέρνοντας μαζί του το ταλέντο του καλού μεζέ, που φτιάχνει το πιο αρωματικό, αλάδωτο φελάφελ, τσαμπλί-ανάλαφρα μυρωδάτα κεφτεδάκια, υπέροχα μαν-αφγανικά ραβιολάκια, καμπολί-αρνάκι μαγειρεμένο με καρότα και σταφίδες και μαστόρικο ξινούτσικο μπασμάτι με φραγκοστάφυλο. Η Γρανάδα (Μιλτιάδου 11, 2103250090) είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση μεζέ.

Θα την αγαπήσεις για την απλότητα, την μπάρα με τα κεραμεικά και τη ρακή της. Η ψυχή της, διχασμένη ανάμεσα στο Αιγαίο και την Ισπανία, μαγειρεύει έναν δημιουργικό μεζέ, που συνδυάζει την παέγια με τις κροκέτες αρνιού με μετσοβόνε και γιαουρτένια σος με κύμινο, μπλέκει τα εμπανάδας με τσορίθο και γαρίδα με τα μάγουλα με τραχανά, για να σου δείξει τελικά πως όλη στη Μεσόγειο είμαστε ούνα φάτσα ούνα ράτσα.

Στην ολοζώντανη πλατεία Μέμου, η Ταμπακιέρα (Μ. Αλεξάνδρου 27, Κορυδαλλός, 2104958630) είναι μια σταλιά μικρούλα, που φλερτάρει με το παλαιόν, αθηναϊκόν καφενείο και στα μοντέρνα πιατάκια του μεζέ σερβίρει μια ευρύτερη Μεσόγειο, αλλά με μια ιδιαίτερη αδυναμία στον Λίβανο. Έχει θρακιώτικα σουτζουκάκια αλλά και μαροκινά κεφτεδάκια με κουκουνάρι και σάλτσα ντομάτας με ταχίνι, λουκουμάδες με φέτα, σαγανάκι με αρσενικό Νάξου και κρέμα λεμονιού, κολοκυθανθούς, χούμους παπρικάτο και λιβανέζικη μουτάμπαλ μελιτζανοσαλάτα.

Μεζές με Ντοπιολαλιά

Μια μεζεδοκατάσταση μπορεί να είναι η ευκαιρία για ένα ραντεβού με την πατρίδα σου ή με την πατρίδα των άλλων ή με το νησί της καρδιάς σου, που σου λείπει στην πρωτεύουσα. Ο μεζές ενώνει αλλά κρατά και το δικαίωμα της δικής του σφραγίδας, το δικαίωμα να έχει το δικό του χωριό. Καταφύγιο του μεζεδολάγνου, ο Πειραιάς έχει μεζέ για όλα τα γούστα. Για σένα που νοστάλγησες τη Σύρο, το Στέκι του Γίγαντα (Ασκληπιού 43, Πειραιάς, 2104206202), σε μια γραφική γωνιά των Μανιάτικων, μοιάζει βγαλμένο από αλλοτινές σελίδες, με τα βινύλια, τις αρμαθιές τα σκόρδα και τα υφαντά στους τοίχους του.

Ο μεζές θυμάται το νησί και το τιμά με συριανή μαϊντανοσαλάτα, σαλάτα με λούζα, σπιτική παστουρμαδόπιτα, καγιανά και μια γενναία τούρτα με αυγά μάτια, παστουρμά, πατάτες και σουτζούκι. Οινοποιός και αποσταγματοποιός από τη Ρόδο, ο Νίκος Θυρρής μεταμόρφωσε το παλιό Κύθηρα σε ένα πολύχρωμο και κουκλίστικο ATHeREE (Στοά Τοσίτσα, Κολοκοτρώνη 29, 69322351547), σε μια από τις ομορφότερες στοές του Συντάγματος, για να στεγάσει τα κρασιά του. Mεζές κλασικός, γίγαντες, μοσχαράκι γιουβέτσι που λιώνει στο στόμα, λαχανοντολμάδες, μελιτζανοσαλάτα, τυροκαυτερή.

Κασιώτικο ντολμαδάκι μικρό σαν το δαχτυλάκι μου, μακαρούνες με τσίκνωμα κρεμμυδιού και σιτάκα, κανελάτο πιλάφι σε ζωμό από κατσικάκι και κασιώτικο κουλούρι, ο Μπακαλόγατος (Φ. Νέγρη 72, Κυψέλη, 2108216598) θα σε ταξιδέψει στον μεζέ της Κάσου, χωρίς να φέρνει αντίρρηση και σε ένα κοζανίτικο κοτόπουλο με κρόκο, σε μια μανούρα της Φολεγάνδρου ή μια ρουμελιώτικη συκωταριά. Κι αν κάποιος κερδίζει το Όσκαρ του μεζέ, αυτή είναι η Κρήτη, με τα απανταχού λαχταριστά στέκια της που δεν θα κουραστείς να τα ξετρυπώσεις, αφού σίγουρα κάποιο βρίσκεται κοντά σου: αυθεντικό και κοσμαγάπητο από ένα νεανικό κοινό που το καλοκαίρι ψηφίζει Γαύδο για τις διακοπές του, το Κουκάτσι (Δράκου 10, Κουκάκι, 2160704590) μαγειρεύει φάβα με καπνιστά κρεμμύδια, γαμοπίλαφο με στάκα και τσιγαριαστό αρνάκι με μαρουβά.

Το καλλιτεχνικό Λαΐνι (Αρτεμισίου 40, Κεραμεικός, 2114021485) προτιμά τα μικρά πιατάκια του κρητικού καφενέ και τα γεμίζει με ασκορδουλάκους, ντολμαδάκια και απάκι, ενώ αν θέλεις να ζήσεις τρικούβερτα γλέντια με το καλύτερο αντικριστό της πόλης, θα επιλέξεις το Ντελόγο (Σινώπης 5, Πύργος Αθηνών, 2114068617). Το Ραχάτι (Μαρ. Αντύπα 93, Ηλιούπολη, 2109920207) θα σου σερβίρει ρακή από το οικογενειακό ρακοκάζανο και όλα τα κλασικά μεζεδάκια της Μεγαλονήσου. Στο γκάλοπ που θα κάνεις για το κοσμαγάπητο κρητικό, όλοι θα σου απαντήσουν Μίτο, (Αριστείδου 62, Καλλιθέα, 2109510134) για τις γενναιόδωρες μερίδες και τον ξεχωριστό μεζέ, από αγκιναράκια, μέχρι δικό τους χοιρινό ζαμπόν, από χοιρινά που μεγαλώνουν ελεύθερα στον Μυλοπόταμο.

Το πολύχρωμο Μικιό, πάλι, (Αγ. Αλεξάνδρου 58, Π. Φάληρο, 2155509203) βάζει ένα μικρό τουίστ στον κλασικισμό της Κρήτης με τις σάλτσες και τους αυτοσχεδιασμούς στα μυρωδικά του, αλλά έχει και ξιδάτο λουκάνικο από το νησί και τα κλασικά σιουφιχτά και τα πιταρούδια του. Τέλος, το Ρακάκι (Μοσχονησίων 2, Καισαριανή, 2107237457) δεν αξίζει μόνο για τη ρακή του και τη γλεντζέδικη ατμόσφαιρα, αλλά και για τις τσικαλάτες πατάτες του, τα γαρδουμπάκια και την ανανεωτική του ματιά, που συνδυάζει με πρωτότυπο τρόπο τα κρητικά προϊόντα σε μια μοντέρνα σαλάτα ή ένα ορεκτικό.

Τα Μοδάτα

Αν δεις άδειο μεζεδοπωλείο, να καλέσεις τα κανάλια, κάτι παράξενο θα συμβαίνει, στα όρια του ειδησεογραφικού σκανδάλου. Η καρέκλα του μεζέ δεν κρυώνει ποτέ, όμως υπάρχουν και κάποια που όχι μόνον κάνουν πιένες, αλλά πρωταγωνιστούν και στα πρωτοσέλιδα τραβώντας πάνω τους τα φώτα. Κυρίως επειδή αντιμετωπίζουν με μια άλλη φαντασία τον μεζέ αλλά και επειδή τα προτιμά ένα πιο ανήσυχο, ίσως και δύσκολο, κοινό, που ενδεχομένως δεν θα πατούσε ποτέ το πόδι του σε ένα κλασικό μεζεδοπωλείο για μαρίδα και τυρί.

Η Μαρίνα Χρονά που τη γνωρίσαμε στο Ρίνι, ανοίγει ένα καινούργιο Meigma (Μ. Αλεξάνδρου 114, Κεραμεικός, 2103452094), που κυριολεκτεί και σου δίνει έναν μεζέ όπως τον υπόσχεται η ταμπέλα του. Tυριά, φάβα, λουκάνικα Τζουμαγιάς, αντζούγιες Καλλονής και λοιπές ελληνικές λιχουδιές, παλιές συνταγές όπως οι σεφταλιές με ταχινογιάουρτο, τα κανελόνια με το ραγού κόκορα και κρέμα από αρσενικό Νάξου και τα φρυγαδέλια, μπλέκονται με σνίτσελ, shepherd’s pie με αρνίσιο κιμά, ντόνατ με άγρια μανιτάρια και ρώσικη από ρώσικη συνταγή, σ’ έναν ανήσυχο μεζέ που δεν καταλαβαίνει από σύνορα.

Θα μπορούσε να «παίξει» στην κατηγορία των κλασικών, αλλά η ανανεωμένη Δεξαμενή (πλ. Δεξαμενής, 2107224609) έχει φρεσκαριστεί, έχει δώσει μια άλλη νότα στα πιάτα και στην αισθητική του μεζέ της, για να γεμίσει ξανά από μια νέα γενιά, που, στα βήματα του Παπαδιαμάντη, εκπαιδεύεται καθημερινά στη ραστώνη στο κέντρο-απόκεντρο του Κολωνακίου και τη γεύεται με το κλασικό λουκάνικο με μουστάρδα, ντάκο με κρέμα ξινομυζήθρας, μίνι μπιφτεκάκια, πατάτες με αυγά και ψητό χαλούμι με σάλτσα από κόκκινα φρούτα, στα ασφυκτικά γεμάτα τραπεζάκια, που αν είχαν φωνή θα έγραφαν τον πιο τεράστιο, πικάντικο τόμο από αθηναϊκές ιστορίες.

Το μικράκι Αλλιώς (Κερκύρας 17-19, 6955113063) έφερε μια αλλιώς αύρα αστικού, αθηναϊκού καφενείου στη ζωντανή, νοσταλγική και πεντάμορφη Κερκύρας, που σου θυμίζει κάτι από τις καλύτερες στιγμές του Θεσσαλονικιώτικου κέντρου. Η Μαρίνα Φαρασοπούλου μαγειρεύει κλασικές συνταγές με φρέσκιες ανησυχίες, φτιάχνει σπιτική μαγιονέζα, ρώσικη και τουρσιά, αγοράζει βιολογικά λαχανικά και σπάνια ελληνικά τυριά και τα μεταμορφώνει σε μεζεδάκια όπως οι ξιδάτες πιπεριές με καπνιστό χέλι, παντζάρι με chevre από την Εύβοια και τυροκαυτερή με σκορδόψωμο.

Με την Υπογραφή του Σεφ

Διότι έχει και ο σεφ ψυχή ελληνική, που σπαρταράει για ουζάκια στη λιακάδα, ακόμη κι αν ανήκει στους διάσημους και βραβευμένους. Κάποτε κιόλας, μπαίνει στον πειρασμό να τον μαγειρέψει, να τον μεταμορφώσει, να τον σερβίρει με δικά του, πιο πολύπλοκα λόγια από κείνον τον παλιό του καφενείου. Και αυτό σημαίνει πως η ελληνική υψηλή γαστρονομία ανεβαίνει κατεβαίνοντας στις απλές, λαϊκές απολαύσεις που χρειάζονται το δικό τους ξεσκόνισμα για να αντέξουν στον χρόνο.

Όταν ο Χριστόφορος Πέσκιας σκέφτεται «μεζέ» αντιλαμβάνεσαι ότι έχει στο κεφάλι του κάτι διαφορετικό από το τηγανητό καλαμαράκι που κυκλοφορεί στο δικό σου. Και κάπως έτσι ο Dopios (Σκουλενίου 1, πλ. Αγ. Θεοδώρων, 2103310049) έκανε «σχολή» και πιάτσα μαζί στην πλατεία Αγίων Θεοδώρων από τη μέρα που πρωτοέβαλε στο τραπέζι του τα γαριδάκια ποπ κορν, με σκορδαλιά μαύρου σκόρδου, τυροκαυτερή με βύσσινο γλυκό, μαραθοπιτάκια με τσάτνεϊ σταφίδας και ταμάρινδο, γαύρο μαρινάτο με μαγιονέζα ρέγκας και κουμ κουάτ, και αρνίσια γλυκάδια με σάλτσα από πιπεριά κέρατο, για όσους δεν φέρνουν αντίρρηση στις εκπλήξεις.

Ακόμη και να μη σε ενδιαφέρει ο κλασικός μεζές, στο Cinapos (Ηρακλειδών 10, Θησείο, 2107103030) θα μαγευτείς από την ανακαίνιση του παλιού Σταύλου, τον μαγικό πολυχώρο με την ελιά στη μέση της αυλής, που άλλοτε φιλοξενούσε τα άλογα του Όθωνα. Στέκι με τεράστιο σουξέ και κοινό που δύσκολα ξεπερνά τα 30, ο Cinapos είναι η ευκαιρία για να γευτείς την άποψη του Πάνου Ιωαννίδη και γνωστού ιταλοκεντρικού σεφ, για τα ντολμαδάκια, τη μελιτζανοσαλάτα, τη χοιρινή μπριζολοπανσέτα, τα κεφτεδάκια με την κόκκινη σάλτσα στο πλάι.

Σε μια μαγική στοά του κέντρου, το Καΐρειον (στοά Καΐρη 6 & Αθηνάς, 2103315871) μόλις ήρθε για να φέρει τον δικό του κοσμοπολίτικο, ποπ αέρα, φως, χρώμα και ταξιδιάρικη διάθεση και μουσικές ελληνικές μα διόλου πολυφορεμένες, που ταιριάζουν γάντι με τον διαφορετικό, πεντανόστιμο μεζέ του Γιώργου Νούσια. Σπάνια τυριά της Ελλάδας, βουβαλίσια μπουράτα, αλίπαστα του Μεσολογγίου, λαχανικά από φάρμες των Μεσογείων, κρέατα από το Λιγουριό, ντολμαδάκια με μύδια και γαύρο με σάλτσα αγιολί με μοσχολέμονο, λουκάνικο προβατίνας με άρωμα παστουρμά, ντολμαδάκια και ζεστό ζυμωτό ψωμί.