Το χρώμα που μισούσες

Πόσο συχνά παρατηρείτε τα χρώματα των αυτοκινήτων που περνάνε δίπλα σας; Πόση ώρα σας πήρε να επιλέξετε το χρώμα του δικού σας; Αμφιβάλλω εάν ήταν παραπάνω απ’ όσο ξοδέψατε για να διαλέξετε το χρώμα του τελευταίου σας t-shirt. Η ιστορία του χρώματος στην αυτοκίνηση ξεκινά με αντικειμενικές δυσκολίες όσον αφορά τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για τα βερνίκια, τη δυσκολία παραγωγής και τον χρόνο στεγνώματός τους, όπως επίσης και την ανθεκτικότητά τους σε βάθος χρόνου. Τα πρώτα χρώματα, για παράδειγμα, έτειναν να κιτρινίζουν με τον καιρό. Στις αρχές του 20ού αιώνα ο Χένρι Φορντ είχε πει ότι όλοι οι πελάτες μπορούν να έχουν ό,τι χρώμα επιθυμούν στο αυτοκίνητό τους, αρκεί να είναι μαύρο. Τον δικαιολογούμε όμως καθότι η διαδικασία βαφής ενός αυτοκινήτου ήταν τόσο χρονοβόρα όσο και ακριβή, κάτι το οποίο τον προέτρεψε να φτιάξει βερνίκια ψημένα με βάση την άσφαλτο για τα αυτοκίνητά του. Τα σκούρα χρώματα είχαν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και στέγνωναν πιο γρήγορα.

Μετά το πέρας του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι αυτοκινητοβιομηχανίες αφοσιώθηκαν ξανά στα Ι.Χ. Τη δεκαετία του 1920 παρατηρήθηκε ένας οργασμός εξωτικών χρωμάτων και χρωματικών συνδυασμών, με αποκορύφωμα την εμφάνιση πουλιών και πεταλούδων σε κάποια μοντέλα Lincoln. Όσο οι τεχνολογικές εξελίξεις καθιστούσαν τα βερνίκια πιο φτηνά και πιο ανθεκτικά, τόσο τα έντονα χρώματα γινόντουσαν πιο δημοφιλή. Η μονοχρωμία δεν ήταν πλέον δεδομένη και πολλά αυτοκίνητα είχαν δύο βασικά χρώματα και μία ή δύο χρωματικές ρίγες σε ένα τρίτο χρώμα για αντίθεση.

Το 1929, με την κατάρρευση του χρηματιστηρίου, τα χρώματα των αυτοκινήτων καθρέφτισαν για δεύτερη (αλλά όχι τελευταία) φορά το mood της εποχής, με μελαγχολικά πράσινα και γκρι. Λίγα χρόνια αργότερα όμως ήρθε μία ακόμα καινοτομία: το μεταλλικό χρώμα, το οποίο αρχικά φτιαχνόταν με πραγματικά λέπια ψαριού, και ως εκ τούτου ήταν μόνο για τους πλούσιους. Οι δεκαετίες του ’50 και του ’60, ειδικά στις ΗΠΑ, χαρακτηρίστηκαν από τον καταναλωτισμό, την pop κουλτούρα και τα έντονα χρώματα στην αυτοκίνηση. Ποιος μπορεί να ξεχάσει το χίπικο λεωφορείο Further; Η επόμενη δεκαετία υπήρξε κατά κύριο λόγο γήινη, σε αποχρώσεις μπεζ και καφέ, με μοναδική εξαίρεση το 1976 όπου το κόκκινο, το λευκό και το μπλε επικράτησαν. 

Και ερχόμαστε στο μονοχρωματικό, βαρετό σήμερα. Το Forbes μας λέει ότι τα τελευταία δύο χρόνια το πιο δημοφιλές χρώμα αυτοκινήτου στις ΗΠΑ ήταν το λευκό. Μετά ακολουθούν το μαύρο, το ασημένιο, το μπλε και το γκρι. Στην Ευρώπη βασιλεύουν το μαύρο με 26%, το ασημένιο με 20% και το γκρι με 18%. Τα λιγότερο αγαπημένα χρώματα ήταν το κίτρινο/χρυσό και το μπεζ/καφέ. Τι ακριβώς συνέβη, λοιπόν; Και εν πάση περιπτώσει τι έχουμε πάθει και γιατί έχουμε γίνει τόσο βαρετοί; Τόσο η τεχνολογική έξαρση του 2000 (όπου όλα μας τα gadgetάκια και οι υπολογιστές δέσποζαν σε ασημί), όσο και η άρση της Apple στον θρόνο λίγα χρόνια μετά που τα «έβαψε» όλα άσπρα (iMacs, iPhones και iPods) είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνες για την άχρωμη τάση και μόδα που βιώνουμε ακόμα και σήμερα.

Δεν είναι όμως όλα τόσο απλά καθότι η αυτοκινητιστική σκακιέρα του ασπρόμαυρου κρύβει και άλλους παράγοντες. Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, όσοι τολμούσαν να αγοράσουν καινούργιο αυτοκίνητο απέφευγαν τα έντονα χρώματα για να μη στοχοποιηθούν. Κατά γενική ομολογία, όσοι αγοράζουν μαύρα αυτοκίνητα δεν θα πάνε σχεδόν ποτέ σε κάτι άλλο (ακόλουθοι του Φορντ ίσως). Οι αυτοκινητοβιομηχανίες, σε συνεχή συνεργασία με τις εταιρίες που ερευνούν, εξελίσσουν και παρασκευάζουν τα βερνίκια, αποφασίζουν κατά μέσο όρο δύο χρόνια πριν ποια θα είναι η επόμενη φουρνιά χρωμάτων, όπως επίσης και πώς αυτά τα χρώματα ή οι απλές παραλλαγές αποχρώσεων του ίδιου χρώματος θα ονομαστούν για να είναι τόσο ελκυστικά όσο και «φρέσκα» στους καταναλωτές. Το αυτοκίνητό μου, για παράδειγμα, δεν είναι απλά white αλλά Nevada White, ένα ψυχρό λευκό του πάγου (η αλήθεια είναι ότι το ήθελα σε μπλε, αλλά δεν ήμουν διατεθειμένη να το πάρω πολλούς μήνες μετά).

Και εδώ έγκειται ένας ακόμα παράγοντας. Οι εταιρίες γνωρίζουν ότι το 76% των αυτοκινήτων που πωλούνται παγκοσμίως είναι λευκά, ασημένια, γκρι και μαύρα, οπότε είναι λογικό το κρεβατοκαμαρί σιέλ a la Ρετιρέ 1980 να μην είναι ετοιμοπαράδοτο. Αντέχεις να περιμένεις 6 μήνες; Εγώ δεν θα άντεχα (δεν φημίζομαι και για την υπομονή μου). Βολεύτηκα λοιπόν με τη Νεβάδα (τουλάχιστον το καλοκαίρι δεν θα μπαίνω σε θάλαμο βασανιστηρίων όπως με το προηγούμενό μου μαύρο αυτοκινητάκι, το οποίο και εκείνο παρεμπιπτόντως σε μπλε ήθελα).

Δεν τελειώσαμε όμως: μία σημαντική διαπίστωση μέσω μελετών τα προηγούμενα χρόνια, εξήγαγε ένα ενδιαφέρον συμπέρασμα. Ότι πολλοί από τους αγοραστές μαύρων ή γκρι αυτοκινήτων, τα επιλέγουν γιατί πιστεύουν-επιθυμούν ότι δεν γίνονται αντιληπτοί. Για να περνάνε αδιάφοροι, να μη δίνουν στόχο με ένα χρώμα, όχι γιατί είναι σνομπ και σοβαροφανείς, αλλά επειδή απλά και μόνο θέλουν την ανωνυμία τους και το να μη συγκεντρώνουν τα βλέμματα…  

Πριν ξεκινήσω την έρευνά μου για αυτό το άρθρο ομολογώ πως ήμουν αρνητικά προκατειλημμένη όσον αφορά τις χρωματικές μας επιλογές, καθότι πίστευα ότι σε μεγάλο βαθμό είμαστε υπεύθυνοι εμείς οι αγοραστές για τον αποχρωματισμό της αυτοκινητοβιομηχανίας και της ίδιας μας της προσωπικότητας. Ναι, εν μέρει είμαστε, η Ford όμως διεξήγαγε μια έρευνα το 2007 και ανακάλυψε ότι το 39% των καταναλωτών έφευγαν από μια αντιπροσωπεία εάν δεν υπήρχε όχημα στο χρώμα της επιλογής τους.

Συνειδητοποιώ όμως για άλλη μια φορά ότι οι κινητήριες δυνάμεις είναι πολυφασικές και περίπλοκες και ότι η κάθε μία από αυτές απαιτούν ένα ικανό χρονικό διάστημα για να εισαχθούν, να επιβληθούν, να ενταχθούν με μία κανονικότητα στην εκάστοτε κουλτούρα και εποχή, και μετά να καταστούν βαρετές, passé, cliché και, εν τέλει, να απορριφθούν και να δώσουν χώρο στην καινούργια «γενιά». Είμαστε τόσο οι παραλήπτες όσο και οι δράστες του κάθε trend, και τα χρώματα των αυτοκινήτων μας όπως και πολλών άλλων αντικειμένων στη ζωή μας είναι απλά ένας καθρέφτης της κοινωνίας μας. Μήπως ήρθε η ώρα να χρωματίσουμε την καθημερινότητά μας ξανά;