Γεννημένος καλλιτέχνης

Η A.V. ζήτησε από 3 ειδικούς στους τομείς των εικαστικών, της ηθοποιίας και της συγγραφής να σας δώσουν τα φώτα τους γι’ αυτό που ονειρεύεστε να κάνετε. Απάντησαν σε 9 κοινές ερωτήσεις και άλλες 2 πιο προσωπικές.

Ερωτηματολόγιο

Τι απαντάτε σε ένα νέο παιδί που ρωτάει τα εξής:

1) Θέλω να γίνω ηθοποιός/συγγραφέας/εικαστικός. Μήπως δεδομένων των συνθηκών στη χώρα υπογράφω τη θανατική μου καταδίκη;

2) Ποιο είναι το βασικότερο προσόν που πρέπει να έχω για να γίνω καλός στον τομέα μου;

3) Έχω ακούσει ότι τα καλλιτεχνικά κυκλώματα είναι «κλειστά». Πώς θα καταφέρω να μπω μέσα;

4) Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που θα πρέπει να αντιμετωπίσω;

5) Θα καταφέρω ποτέ να ζω από το επάγγελμα; 6) Αυτή τη στιγμή τι κατάσταση επικρατεί στο χώρο σας;

7) Πρέπει οπωσδήποτε να σπουδάσω;

8) Ποιος είναι ο μεγαλύτερος μύθος που υπάρχει για τους καλλιτέχνες;

9) Κι η μεγαλύτερη αλήθεια;

Γιάννης Σαρακατσάνης

Ιδρυτής της θεατρικής ομάδας Abovo, διοργανωτής του φεστιβάλ νέων θιάσων Bob Theatre Festival. Οι Abovo παρουσιάζουν τη σατιρική εκπομπή «Ίδρυμα» κάθε μέρα 13.30-14.00 στο ραδιόφωνο του Σκάι.

Οι δεδομένες συνθήκες είναι η θανατική σου καταδίκη. Αν γίνεις ηθοποιός, τουλάχιστον θα πεθάνεις χαρούμενος.

Καλός ηθοποιός είναι αυτός που ανεβαίνει στη σκηνή και απλά θέλεις να τον κοιτάς.

Είναι ερμητικά κλειστό και είναι πολύ δύσκολο να μπεις... εκτός αν είσαι καλός ηθοποιός και για αυτό χρειάζεται μόνο ένα πράγμα: δουλειά!

Να βρεις το όριο μεταξύ υγιούς και μη υγιούς ματαιοδοξίας.

Μην περιμένεις να ζεις από μια μόνο δουλειά, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια. Θα βγάζεις λίγα από το θέατρο, από καμιά διαφήμιση, από καμιά εκφώνηση, από καμιά περφόρμανς, από θέατρο δρόμου, από κλόουν σε πάρτι και... υπομονή.

Χάσαμε την τηλεόραση! Από 500 σίριαλ το χρόνο, τώρα γυρίζονται 4.

Σπουδές οπωσδήποτε! Η δραματική σχολή εγγυάται τρία χρόνια αναίμακτης έκθεσης. Πρέπει να γράψεις όσα περισσότερα «χιλιόμετρα» στη σκηνή μπορείς.

Ηθοποιός σημαίνει φως.

Είμαστε όλοι ψωνάρες.

Πώς βρέθηκαν οι Abovo στο Σκάι; Θα τα καταφέρω κι εγώ τόσο καλά κάποτε; Ήταν άνθρωποι της «Ελληνοφρένειας» που είδαν την παράσταση των Abοvo και μας πρότειναν στο Σκάι, οπότε νιώθουμε ότι η διαδοχή έγινε με τον πιο σωστό τρόπο. Αν εκπαιδευτείς καλά και δουλέψεις σκληρά, θα τα καταφέρεις και καλύτερα.

Αν φτιάξω ομάδα θα μας πάρετε στο φεστιβάλ; Στόχος του φεστιβάλ είναι να αναδείξει το νεανικό θέατρο. Πείσε μας ότι η παράστασή σας αξίζει και θα ρισκάρουμε μαζί.

---

Γιώργος Γεωργακόπουλος

Εικαστικός, συνιδρύτης των γκαλερί Cheap Art και TAF. Το βιβλίο του «Savoir Vivre για καλλιτέχνες» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μελάνι.

Ο χώρος των τεχνών είναι πρωτίστως στάση ζωής. Στις σημερινές συνθήκες είναι εξαιρετικά δύσκολο να κάνεις προβλέψεις. Ας αναρωτηθούμε απλώς τι απέγινε η συντριπτική πλειοψηφία των πρώτων της τάξης μας στο σχολείο ή οι περισσότεροι αριστούχοι των ελληνικών ανωτάτων σχολών. Το όνειρο να γίνεις καλλιτέχνης δεν μπορείς να το εγκαταλείψεις γιατί προέρχεται από μέσα σου και θα έτσι ήταν σα να εγκατέλειπες τον εαυτό σου.

Δεν υπάρχει χρυσός κανόνας, αλλά παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες να προχωρήσουμε μπροστά – υποστήριξη από το σπίτι, έφεση και πραγματικό ενδιαφέρον για το αντικείμενο, ανοικτό μυαλό, υπομονή, συνέπεια, κοινωνική αγωγή και μόρφωση.

Κλειστά κυκλώματα δεν υπάρχουν. Οι καλλιτέχνες που γνωρίζουν την αξία τους ασχολούνται με τη δουλειά τους και όχι με τα κουτσομπολιά.

Να ακούσουμε τους σωστούς τόνους, τις λεπτές αποχρώσεις τού σήμερα, να τις κατανοήσουμε και να επινοήσουμε τη δική μας ιστορία.

Εδώ οφείλω να σας παραπέμψω στη σελίδα 151 του βιβλίου μου: «Οι πιο συνηθισμένες πηγές εσόδων για καλλιτέχνες είναι: μισθός δημοσίου ή ιδιωτικού υπαλλήλου, γονείς, παππούδες, γιαγιάδες, μπάρμπας στην Κορώνη, ακίνητα, βίζιτες, θείος στην Αμερική, καράβια, πλούσιος/α σύζυγος, εισοδήματα, επιχειρήσεις, ληστείες και επαιτεία».

Στις παρυφές της σύγχρονης τέχνης, σε μια περιφερειακή χώρα με εξαιρετική δυσκολία να αποδεχθεί την τέχνη όπως διαμορφώνεται σήμερα. Διάφοροι ισόβιοι και ισόβιες Θείοι και Θείτσες λυμαίνονται το χώρο με αποτέλεσμα να παραμένει θεσμικά στην εποχή του λίθου.

Διάφορες Ανώτατες Σχολές Καλών Τεχνών στην Ελλάδα και το εξωτερικό περιμένουν να σας διαπαιδαγωγήσουν. Η μόρφωση και η εμπειρία σε διαφορετικές χώρες ανοίγει τους ορίζοντες. Λεφτά να υπάρχουν!

Ο καλλιτέχνης δεν είναι μια τυφλή σκουληκαντέρα που εργάζεται μυστικά σε υγρά υπόγεια, περιμένοντας τη νεράιδα να έρθει να τον αγγίξει με το μαγικό ραβδάκι της. Είναι άνθρωπος κοσμοπολίτης που με την καλλιτεχνική παρουσία του πλουτίζει την κοινωνία μας καθιστώντας τη πολιτισμένη.

Πώς τα καταφέρατε να είστε συνδημιουργός σε δύο από τους πιο δραστήριους χώρους τέχνης της πόλης; Λέτε να τα καταφέρω κι εγώ τόσο καλά; Όλοι όσοι δημιούργησαν την Cheap Art και το Taf έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους. Οι επόμενοι –εσείς– θα τα καταφέρετε ακόμα καλύτερα, γιατί αλλιώς η δική μας δουλειά δεν θα είχε νόημα.

Αν φτιάξω κάτι καλό θα με συμπεριλάβετε στους συμμετέχοντες της μεγάλης ετήσιας έκθεσης της Cheap Art; Το έργο του καλλιτέχνη είναι ένα μέρος της προσωπικής του ιστορίας. Αυτή είναι που θα θέλαμε, και αν αυτή αξίζει δεν έχει σημασία πια, το έργο είναι καλό.

---

Μισέλ Φάις

Συγγραφέας, μεταφραστής, αρθρογράφος για θέματα βιβλίου στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία, εμπνευστής της σειράς «Hotel Ένοικοι Γραφής». Το τελευταίο του βιβλίο «Πορφυρά γέλια» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.

Συγγραφέας γίνεται κάποιος γιατί δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Με το γράψιμο το μόνο που υπογράφεις είναι η καταδίκη σου σε μια δεύτερη ζωή – που συχνά αποδεικνύεται ανελέητη για την πρώτη σου, αυτή που ζει ο κανόνας γύρω σου. Αυτή η «ζωή» λοιπόν έχει πολλές αβαρίες και λίγες χαρές. Είναι ένα όνειρο (ενίοτε συνορεύει με τον εφιάλτη) που βλέπεις μ’ ανοιχτά μάτια.

Όσο γερνάω μπροστά στην άδεια σελίδα διαπιστώνω ότι ανέκαθεν (και τότε που το αγνοούσα) ήθελα να ακούω ιστορίες κι όχι να τις γράφω. Θα έλεγα λοιπόν ότι ένας γραφιάς, πάνω απ’ όλα, πρέπει να έχει καλό αυτί – όχι μόνο για την έξω ιστορία αλλά και για την έσω ιστορία του κόσμου.

Το σύστημα δεν είναι ούτε ανοιχτό ούτε κλειστό: το σύστημα είναι. Φυσικά σε εποχές ισχνών αγελάδων όλα είναι πιο επισφαλή. Αυτός που σκοπεύει να ασχοληθεί με το γράψιμο πρέπει να έχει κατά νου ότι γράφοντας λογοδοτεί στους δαίμονές του, στο σινάφι του (ζώντες και τεθνεώτες συγγραφείς που τον μαγεύουν και ταυτόχρονα τον κρίνουν) και σ’ ένα πρόσωπο που άλλοτε πολλαπλασιάζεται κι άλλοτε συρρικνώνεται (στον αναγνώστη). Στο φέρελπι συγγραφέα θα σύστηνα να δημοσιεύει σε λογοτεχνικά περιοδικά και να συμμετέχει σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς, πριν αποφασίσει να περάσει το κατώφλι ενός εκδοτικού οίκου. Πάνω από όλα όμως να επιλέξει τους αφανείς δασκάλους του: να οργανώσει τη βιβλιοθήκη του. Είμαστε τα βιβλία που διαβάζουμε. Άβιβλος συγγραφέας δεν νοείται.

Να αυτοβιογραφηθείς σαν ξένος στα κείμενά σου. Αν το κατορθώσεις αυτό μπορεί και να μη σ’ αγγίζουν εφεξής ούτε ο έπαινος ούτε ο ψόγος.

Αυτό το ερώτημα δεν υπάρχει, είναι σχεδόν μεταφυσικό.

Κατήφεια όπως παντού. Οι πωλήσεις έχουν μειωθεί κατά 30%-35%, εκδότες και βιβλιοπώλες αγωνίζονται να επιβιώσουν, αναγνώστες μπαίνουν στα βιβλιοπωλεία και χαϊδεύουν τα εξώφυλλα, οι συγγραφείς παραγκωνίζονται στις λίστες των απούλητων. Το μόνο θετικό (η ευκαιρία της κρίσης που λένε) είναι ότι οι εκδότες έγιναν πιο αυστηροί στην επιλογή τίτλων (είτε ευπώλητης είτε απαιτητικής λογοτεχνίας), ενώ οι αναγνώστες (όσοι αγοράζουν) επιλέγουν βιβλία που είναι σίγουροι πως θα τα διαβάσουν.

Συγγραφέας είναι αυτός που κατορθώνει να πείσει για αυτό που έγραψε έναν εκδότη και, κατόπιν, αναγνώστες και σινάφι. Ως εκ τούτου όχι.

Μονόδρομος είναι μόνο η επιθυμία να βρεις τον εαυτό σου στη γραφή. Τα μαθήματα δημιουργικής ανάγνωσης που βαθμιαία γίνονται δημιουργική γραφή (στο βαθμό που μαθαίνουμε να γράφουμε διαβάζοντας) σου προσφέρουν την πνευματική συναναστροφή, τη στόχευση γύρω από ένα θέμα, την ιεράρχηση των προβλημάτων της γραφής. Επίσης σου προσφέρουν (αυτό τουλάχιστον κάνω εγώ με τους μαθητές μου) την καταστροφή χρόνιων βεβαιοτήτων. Μερικά παραδείγματα: στη λογοτεχνία ενδιαφέρει κυρίως (για να μην πω αποκλειστικά) το βλέμμα κι όχι το θέμα της ιστορίας: πώς λες κάτι κι όχι το τι λες. Δεν υπάρχει βιωματική παρά μόνο λογοτεχνική αλήθεια. Οτιδήποτε μπορεί να γίνει λογοτεχνία, αλλά όλα όσα εμφανίζονται ως λογοτεχνία δεν είναι και λογοτεχνία.

Ότι πασχίζουν να σώσουν τον κόσμο μέσα από τα βιβλία τους.

Ότι προσπαθούν με αέρα κοπανιστό (αυτό δεν είναι οι λέξεις;) να αναπαραστήσουν ή να επινοήσουν τα φανερά και τα αφανέρωτα της ζωής.

Πώς καταφέρατε να ασχολείστε ταυτόχρονα με τη συγγραφή, τη μετάφραση, την επιμέλεια, την αρθρογραφία; Λέτε να τα καταφέρω κι εγώ τόσο καλά κάποτε; Να διαχωρίσουμε κάποια πράγματα. Η λογοτεχνική γραφή είναι μια βαθιά και απόλυτη εξάρτηση. Μετά τη σκυτάλη παίρνουν η φωτογραφία, το θέατρο και τα σενάρια. Τα υπόλοιπα παραπαίουν ανάμεσα στο ευχάριστο πάρεργο και το βιοπορισμό.

Αν γράψω κάτι δυνατό θα με συμπεριλάβατε σε μια συλλογή «Hotel Ένοικοι Γραφής»;

Αν είστε διατεθειμένοι να συναγωνιστείτε με εξίσου δυνατά κείμενα...

3 καλές προτάσεις για σεμινάρια δημιουργικής γραφής

• Τα σεμινάρια λογοτεχνίας με το συγγραφέα Αλέξη Σταμάτη στο Μουσείο Ηρακλειδών. 6-14/10, κάθε Παρ. 18.00-20.00, 210 34619.812, www.herakleidon-art.gr

• Τα σεμινάρια λογοτεχνίας με το συγγραφέα Βαγγέλη Ραπτόπουλο στο ΕΚΕΜΕΛ. 12/10 για 10 εβδομάδες, κάθε Τετ. 18.00-21.00, 210 3639.520-5

• Τα εργαστήρια διηγήματος και νουβέλας του Μισέλ Φάις στη Σχόλη των εκδόσεων Πατάκη. Διευθυντής σπουδών είναι ο Στρατής Χαβιαράς (έχει το εργαστήριο «πολύ μικρής φόρμας»).