Γιατί μας ενοχλεί η επιστροφή του Jon Stewart στο «The Daily Show»;

Σκέφτομαι εδώ και μέρες τι να γράψω. Διαβάζω το ένα άρθρο μετά το άλλο. Τα νέα της ημέρας, της εβδομάδας, της χρονιάς ως τώρα. Έχω δει ντοκιμαντέρ, σειρές, ταινίες. Ξεκίνησα ακόμα να βλέπω και τη συνέντευξη του Putin που έδωσε στον Tucker Carlson. Τη σταμάτησα περίπου στη μέση και δεν μπόρεσα να συνεχίσω. Έκλεισα το παράθυρο του YouTube το οποίο είχα αφήσει ανοιχτό για 3 μέρες περίπου. Δεν άντεξα. Άκουγα να κάνει ιστορική αναδρομή της Ρωσίας των τελευταίων 500 ετών και να δικαιολογεί ότι έχει κάνει και πει. Η πολιτική είναι κάτι που μάλλον δεν θα καταλάβω ποτέ, γι’ αυτό δεν έχω μιλήσει ποτέ για αυτή ενώ έχω διαβάσει και έχω ακούσει τόσα. Είναι έξω από μένα. Με ξεπερνάει. 

Τις τελευταίες μέρες διδάσκω Αγγλικά σε μια κοπέλα από το Περού. Η μητρική της γλώσσα είναι τα ισπανικά. Ξέρω λίγα ισπανικά, έκανα 2 χρόνια στο προπτυχιακό μου και μού ήταν εύκολα γιατί γνωρίζω καλά ιταλικά, αλλά δεν τα έχω μιλήσει ποτέ. Η γνώση μου όμως είναι αρκετή ώστε όταν δεν καταλαβαίνει κάτι που λέω εγώ, ή εγώ δεν καταλαβαίνω κάτι που προσπαθεί να πει εκείνη στα αγγλικά, να στρεφόμαστε στη μητρική της γλώσσα για διευκρίνηση, μερικές φορές με τη βοήθεια του google translate. Χθες ξεκινήσαμε να κάνουμε τον παρακείμενο. Έχω κάνει αυτό. Έχω πάει εκεί. Δεν έχω κάνει ακόμα αυτό. Έχω ήδη κάνει εκείνο.

«Ήδη;» (already) με ρωτάει. Τι σημαίνει «ήδη»; Έκανα μια παύση λίγων δευτερολέπτων. Tα λίγα δευτερόλεπτα έγιναν πολλά. Διδάσκω Αγγλικά σχεδόν δύο δεκαετίες και δεν έχω ερωτηθεί ποτέ τι σημαίνει η λέξη «ήδη». Ξεκίνησα να σκέφτομαι… όταν κάτι έχει γίνει …ήδη. Πάγωσα. Νομίζω γούρλωσα τα μάτια μου. Το μυαλό μου ανέτρεξε σε όλους τους πιθανούς τρόπους να προσπαθήσω να το εξηγήσω. Τίποτα. Κενό. Σάστισα. Μπήκα στο google translate. Προσπάθησα να το βρω χρησιμοποιώντας το παράδειγμα «έχω ήδη φάει πρωινό» (ήταν 10 το πρωί και δεν είχα φάει πρωινό, σκεφτόμουν όμως κάτι κρουασανάκια). Τελικά το βρήκαμε: ya, σημαίνει ήδη. Ένα μικρό επίρρημα, με τόση σημασία.

Ενώ λοιπόν η Περουβιανή κοπέλα καταλαβαίνει πολλά, δυσκολεύεται με τα αγγλικά κυρίως λόγω προφοράς. Προσθέτει φωνήεντα εκεί που δεν υπάρχουν και «τρώει» σύμφωνα ενώ τα βλέπει. Της λείπουν βασικοί ήχοι τους οποίους η γλώσσα της δεν χρησιμοποιεί. Της έδειξα πώς να βάλει τη γλώσσα πίσω από τα δόντια και να εκπνεύσει για να πει το «θ». Στην τρίτη προσπάθεια τα κατάφερε. Τα ισπανικά της λατινικής Αμερικής δεν έχουν το «θ» όπως οι Ισπανοί. Τα «s» είναι «σ» και έτσι ο ήχος «θ» δεν υφίσταται. Επίσης δεν έχουν το βαθύ «sh» των Αγγλικών, και δεν αντιλαμβάνεται τη διαφορά μεταξύ sour (ξινό) και shower (ντουζ), κάτι που συχνά ούτε εμείς οι Έλληνες μπορούμε να αντιληφθούμε. Ως εκ τούτου, είναι όλα ξινά. Μα δεν είναι.

Θυμάμαι πριν λίγα χρόνια να διαβάζω το βιβλίο «Η Μητρική Γλώσσα» του Βασίλη Αλεξάκη και να μου κάνει φοβερή εντύπωση όταν διάβασα ότι ο εγκέφαλός μας αποθηκεύει αλλού τη μητρική γλώσσα και αλλού όλες τις υπόλοιπες που μαθαίνουμε στη ζωή μας. Όταν όμως φτάνει η γνώση μιας δευτερεύουσας γλώσσας σε ένα συγκεκριμένο, προφανώς πολύ υψηλό, σημείο, τότε η γλώσσα αυτή μεταφέρεται ακριβώς δίπλα στο κομμάτι του εγκεφάλου που κατοικεί η μητρική. Μετά από πολλά χρόνια ζωής σε αγγλόφωνες χώρες, έτη εκπαίδευσης, τρία πτυχία, ανάγνωση εκατοντάδων κυριολεκτικά λογοτεχνικών, και μη, βιβλίων στα αγγλικά, και συγγραφή πεζού λόγου στη γλώσσα αυτή, θεωρώ τα αγγλικά πλέον ως δεύτερη μητρική μου, κυρίως στον τρόπο που τα αντιλαμβάνομαι. Ακούγοντάς τα, διαβάζοντάς τα και μιλώντας τα, είναι σαν να ακούω, να διαβάζω και να μιλάω ελληνικά.

Έχω περάσει από πολλές γλώσσες: αγγλικά, ιταλικά, ισπανικά, γαλλικά, γερμανικά, ισπανικά, ιρλανδέζικα, ιαπωνικά και ισλανδικά. Σε κάποιες εντρύφησα, άλλες τις πέρασα επαγωγικά. Από όλες όμως κάτι μου έμεινε. Κάτι μου έχει μείνει. Αν εξαιρέσουμε τη διακτίνηση (που είναι μακράν η καλύτερη υπερδύναμη, και σας προκαλώ να με διαψεύσετε), η γνώση όλων των γλωσσών του κόσμου θα ήταν θεωρώ εξίσου συναρπαστική. Όχι τόσο γιατί όταν θα ταξίδευα θα μπορούσα να συνεννοηθώ άπταιστα οπουδήποτε και αν βρισκόμουν, αλλά κυρίως γιατί θα είχα μια απαράμιλλη γνώση άλλου τρόπου σκέψης. Θα είχα πολλαπλές οπτικές, ταυτόχρονα. Και αυτό δεν είναι που ψάχνουμε; Το είδος της επικοινωνίας που να μας επιτρέπει να «μπούμε» στην οπτική του άλλου. Αν όχι, αυτό ίσως θα ήταν που θα έπρεπε να ψάχνουμε.

Αφού της έδειξα, λοιπόν, πώς να σχηματίζει τον Παρακείμενο, και αφού της είπα πώς και γιατί χρησιμοποιείται, και αφού κάναμε αρκετές ασκήσεις, και μόνο με τον Παρακείμενο και σε σύγκριση με τον Αόριστο, ξοδέψαμε το τελευταίο μισάωρο του μαθήματος μιλώντας. Για να τον εξασκήσει λοιπόν τη ρώτησα τι είναι κάτι που δεν έχει κάνει ως τώρα στη ζωή της αλλά θα ήθελε και τι είναι κάτι ενδιαφέρον ή συναρπαστικό που έχει ήδη κάνει. Ο νους μου εκεί. Στα «ήδη». Και ενώ εκείνη ξεκίνησε να σκέφτεται και να μου εξιστορεί, εγώ σκεφτόμουν τα δικά μου «ήδη». Μια λέξη που δικαιωματικά ανήκει στον Παρακείμενο ενώ έγινε στο παρελθόν. Μας αφορά όμως ακόμα. Έχει ήδη γίνει αυτό, πάμε παρακάτω. Τονίζουμε τόσο την ύπαρξή του όσο και την επαφή του με το τώρα. Το παλιό και η αναπόφευκτη σύνδεσή του με το καινούργιο.

Παρακολουθώ εδώ και πολλά χρόνια κάποια συγκεκριμένα late night shows της αμερικανικής τηλεόρασης. Ξεκίνησα όμως με το Daily Show του Jon Stewart. Ο ίδιος ξεκίνησε να παρουσιάζει την σατιρική του εκπομπή το 1999, ενώ εγώ ξεκίνησα να τον παρακολουθώ το 2005, όπου κατέληξε να μου κάνει παρέα (μαζί με το «Battlestar Galactica» και το «24») τα μοναχικά βράδια του μεταπτυχιακού μου στο αιώνια σκοτεινό και συννεφιασμένο Manchester.

Πριν λίγες ημέρες ανακοινώθηκε, και δημοσιεύσαμε στην Athens Voice, ότι ο Jon Stewart επιστρέφει στο Daily Show ως παραγωγός και part-time παρουσιαστής τις Δευτέρες… και βέβαια έγινε ένας μικρός χαμός. Εγώ προσωπικά δεν μπορούσα να συγκρατήσω τη χαρά μου. Το καυστικό του χιούμορ και οι αναλύσεις του μου άρεσαν πάντα πάρα πολύ. Ό,τι δημοσίευμα όμως διάβασα τόνιζε το πόσο απελπισμένη κίνηση ήταν εκ μέρους του Comedy Central (καναλιού που στεγάζει την εκπομπή) να στραφεί στον Stewart ως σωτήρα με την ελπίδα να ανακτήσει η εκπομπή έστω και λίγο από την παλιά της δόξα.

Η ημέρα ήρθε. Το Daily Show ξεκίνησε και ο Jon Stewart πήρε ξανά τη θέση του στον θρόνο. Με ενθουσιασμό, λοιπόν, ξύπνησα την Τρίτη το πρωί και άνοιξα το YouTube για να τον παρακολουθήσω. Και μ’ άρεσε, και γέλασα, και αυτά τα λίγα λεπτά μού πρόσφεραν αυτή την οικεία και ζεστή αίσθηση του τότε, αλλά τώρα. Κοινώς, το είχα ήδη ζήσει αυτό. Μετά από 9 ολόκληρα χρόνια μού έκανε εντύπωση το πόσο οικείο ήταν ακόμη. Σαν να μην πέρασε μια μέρα. Συνειδητοποίησα ότι το άρθρο του περιοδικού TIME (γραμμένο πριν ξεκινήσει η εκπομπή) είχε δίκιο στο ότι η επιστροφή του Stewart φέρει μαζί της ένα μεγάλο κομμάτι νοσταλγίας, το οποίο όμως δεν είναι απαραίτητα (και κατά πάσα πιθανότητα) ελκυστικό στην καινούργια γενιά.

Όμως, εκεί, στο τελείωμά του, αναρωτήθηκα γιατί πρέπει να είναι; Έχει ήδη γίνει, το έχει ήδη κάνει… ναι, και; Πού είναι το κακό εάν το κάνει καλά και έχει απήχηση, σε οποιοδήποτε ηλικιακό γκρουπ; Και αν πάση περιπτώσει, πόσοι νέοι άνθρωποι στα 20s τους θα στραφούν σε μια τηλεοπτική εκπομπή που κάνει πολιτική σάτιρα to begin with; Και ακόμα και όσοι πραγματικά ενδιαφέρονται αλλά ο Stewart τούς πέφτει μεγάλος, είμαι σίγουρη ότι πλέον έχουν πολυάριθμα μέσα στα οποία μπορούν να στραφούν και να βρουν «φωνές» που μιλάνε στη δική τους γενιά και στη δική τους γλώσσα. Οπότε το ερώτημα παραμένει, γιατί εναντιωνόμαστε τόσο πολύ στο «παλιό» όταν αυτό δεν φιμώνει το καινούργιο;

Τα δημοσιεύματα μετά την έναρξη της εκπομπής ήταν ακόμα πιο αρνητικά από αυτά που είχαν προηγηθεί. Πριν, σχολίαζαν το πόσο λάθος επιλογή ήταν η πεπερασμένη φωνή του μεγάλου πια σε ηλικία και τετριμμένου παρουσιαστή. Μετά, επαναλάμβαναν την ίδια άποψη προσθέτοντας επίσης το πόσο μικρή ήταν η απόκλισή του από το παλιό του ύφος και χιούμορ (κοινώς ότι έκανε μια απ’ τα ίδια… Το περιοδικό Slate σε ένα άρθρο του χρησιμοποίησε μάλιστα την έκφραση: the same shit all over again), και πόσο κακή σε πολιτικό επίπεδο ήταν η απόφασή του να σταθεί έντονα και να σχολιάσει αρνητικά την προχωρημένη ηλικία… όχι τόσο του Trump, αλλά του Προέδρου της Αμερικής Joe Biden.

Σημειωτέον ότι όλα αυτά ο Stewart τα έκανε ενώ παράλληλα αυτοσαρκαζόταν για τη δική του προχωρημένη ηλικία, δείχνοντας ακόμα και μια φωτογραφία του πριν 20 χρόνια θέλοντας να κάνει το επιχείρημά του πιο ισχυρό. Τα διάφορα δημοσιεύματα τον κατηγόρησαν για «bothsiderism», το γεγονός δηλαδή ότι ανέπτυξε και τις δύο πλευρές (το φλέγον θέμα της ηλικίας του Trump και του Biden) το ίδιο, και για το χλιαρό, προβλέψιμο απ’ ό,τι φαίνεται, χιούμορ τόσο εκείνου όσο και των ανταποκριτών του.

Και κάπου εκεί ξεκίνησαν τα πολλά μου ερωτήματα… Άρα, για να καταλάβω λίγο και εγώ, το πρόβλημα ποιο είναι εντέλει; Τι μας ενοχλεί; Η ηλικία του Stewart, η ποιότητα του χιούμορ του, το γεγονός ότι επέστρεψε στη θέση του και μας «σέρβιρε» κάτι μπαγιάτικο, το ότι δεν αρκέστηκε στο να εναντιωθεί μονάχα στον Trump αλλά στράφηκε και ενάντια στον Biden, ή στο ότι όλα αυτά τα έκανε με τον παλιό, πεπερασμένο τρόπο του για τον οποίον κανείς μεν δεν ενδιαφέρεται αλλά σπεύδουμε όλοι να καταδικάσουμε; Επίσης, η ηλικία του Biden είναι κάποιο επτασφράγιστο μυστικό, ή τη γνωρίζουμε αλλά δεν του φαίνεται ότι είναι ένα βήμα πριν πιει καφέ με τον Χάρο; Εντούτοις, το πρόβλημα έγκειται στο ποιος είναι ο Stewart ή στο τι πιστεύει; Ή και στα δύο; Και αφού είναι πια τόσο εκτός πραγματικότητας και παλιομοδίτης γιατί ασχολούμαστε σαν η φωνή του να έχει βαρύτητα ενώ μόλις τονίσαμε το πόσο δεν έχει; Και τα δύο δεν μπορεί να ισχύουν. 

Δεν είμαι εδώ να υπερασπιστώ τον Stewart, ή τον κάθε Stewart. O λόγος που εξαρχής ασχολήθηκα τόσο με το θέμα είναι γιατί τον παρακολουθούσα χρόνια, γιατί μου άρεσε αυτό που έκανε και γιατί, αν και δεν συμφωνούσα πάντα με όσα έλεγε, απολάμβανα πάντα την εκπομπή του και τον τρόπο του. Με διασκέδαζε και με ενημέρωνε παράλληλα. Και καλό θα ήταν να θυμηθούμε και να τονίσουμε ότι αυτή ήταν η φύση της εκπομπής του, η διασκέδαση και το χιούμορ. Ναι μεν στηρίχτηκε σχεδόν αποκλειστικά στην πολιτική σάτιρα, αλλά δεν είναι δημοσιογράφος, ούτε ποτέ υποκρίθηκε ότι είναι, αλλά παρουσιαστής κωμικής εκπομπής στο κανάλι Comedy Central με πολιτική γνώση και άποψη. Το ότι είχε τόση απήχηση έχει να κάνει με την προσέγγισή του, με την προσωπική φωνή του και το στιλ του το οποίο κατάφερε επιτυχώς να ελκύσει ένα τεράστιο κοινό.

Τι μας ενόχλησε λοιπόν τόσο ώστε να σκίσουμε τα ιμάτιά μας; Ότι είναι ακόμα relevant, ή ότι θα θέλαμε να μην είναι;