Μπορεί να οφείλεται σε κάποια δυσλειτουργία του πολιτισμού μας. Ή ίσως να φταίει μια αστοχία των υλικών. Το θέμα είναι πως, από τη μέρα που γεννιόμαστε μέχρι τη στιγμή που αφήνουμε τον μάταιο τούτο κόσμο, ένα πράγμα αποζητούμε με πάθος: την αποδοχή των άλλων. Ένα χαμόγελο της μαμάς, ένα χάδι του μπαμπά, μια καλή κουβέντα των αδελφών, ένα βλέμμα συμπόνοιας των φίλων, μια ματιά συμπάθειας ενός αγνώστου στο δρόμο.
Και πώς να μην τα αποζητούμε; Κάθε μικρή επιβράβευση, κάθε ψήγμα αποδοχής, κάθε ένδειξη αγάπης μας δίνει ασύμμετρα μεγάλη δύναμη. Μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς σ’ αυτόν τον κόσμο που απειλεί σε κάθε βήμα να μας καταπιεί. Το πρόβλημα είναι πως η αποδοχή των άλλων ποτέ δεν μας αρκεί. Όσοι (θεωρούμε πως) την έχουμε στερηθεί, ψάχνουμε απεγνωσμένα για αυτή μια ζωή – και όταν έρχεται δεν το αντιλαμβανόμαστε. Όσοι αντίθετα (νομίζουμε πως) την έχουμε, εθιζόμαστε σ’ αυτήν και η παραμικρή μείωση του δείκτη της μάς ρίχνει στα πατώματα.
Η ηλεκτρονική δικτύωση έβαλε στη φαρέτρα μας ένα υπερόπλο: τα likes. Εκεί που κάποτε πάσχιζες για την αποδοχή του ενός, τώρα αρκεί μια κίνηση για να την εισπράξεις στο πολλαπλάσιο. Κάθε φορά που η σχετική ειδοποίηση ηχεί, η αυταρέσκειά μας θεριεύει. Όσο πιο πολλά μαζέψουμε τόσο πιο όμορφα θα κοιμηθούμε το βράδυ. Και ας ξέρουμε πως τα περισσότερα είναι κατασκευασμένα και ανούσια. Και ας τα έχουμε εκμαιεύσει με αθέμιτα μέσα. Με χαριτωμένα γατάκια, με ντροπιαστικές κοινοτοπίες, με προκάτ εξομολογήσεις, με ανομολόγητες συναλλαγές (βάζω λάικ ώστε μετά να μου βάλει και ο άλλος).
Πίσω από την ανέξοδη αυτή γενναιοδωρία, έχει στηθεί μια ολόκληρη φάμπρικα. Αν γκουγκλάρεις “how to get more likes?” θα βρεις κανονικά δοκίμια με ιδέες και λύσεις που υπόσχονται να σε γεμίσουν με υψωμένους αντίχειρες. Χώρια τα έξυπνα λογισμικά που παρεμβαίνουν δολίως εμφανίζοντας καντάρια με λάικς κάτω από τα ποστ σου. Μπορεί να μην είναι αληθινά, όμως τη δουλειά τους την κάνουν. Τα πάντα άλλωστε μετριούνται έτσι. Ακόμα και η επιτυχία κειμένων όπως αυτό εδώ, εξαρτάται εν πολλοίς από τον αριθμό των λάικς και των κοινοποιήσεων.
Η επιτυχία όμως μπορεί να είναι και καταδικαστική. Βλέπεις, για παράδειγμα, ταλαντούχους καλλιτέχνες να αρκούνται σ’ αυτήν την φτηνή αλλά άμεση επιβράβευση και να μην έχουν πια κέφι να ασχοληθούν με πένες και καμβάδες. Ένα έξυπνο ποστ μπορεί να ικανοποιήσει μια χαρά τη ματαιοδοξία τους – βασικό έτσι κι αλλιώς παράγοντα στο παιχνίδι της τέχνης. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τους πολιτικούς. Όσοι από αυτούς έχουν καπαρωμένη την αποδοχή, δένουν τον γάιδαρό τους. Λογικό. Ακόμα και στις αστοχίες τους, θα βρουν αμέσως χιλιάδες διαδικτυακούς συνηγόρους. Γιατί λοιπόν να πασχίζουν περισσότερο;
Κάποιοι προσπαθούν να ξεφύγουν από αυτήν την επιδρομή της κενότητας με δραστικά μέτρα. Διαγράφουν τους λογαριασμούς τους και προσπαθούν να ζήσουν «όπως πριν». Συχνά όμως αυτό αποδεικνύεται ανέφικτο. Όλοι οι φίλοι τους έχουν εκεί μέσα μια δεύτερη ζωή η οποία συχνά μονοπωλεί και τις εκ του σύνεγγυς κουβέντες. Ο δραπέτης σιγά σιγά απομονώνεται, νιώθει ξένο σώμα και τελικά αναγκάζεται να επιστρέψει με κατεβασμένο κεφάλι στο ψηφιακό μαντρί.
Τί μπορείς να κάνεις λοιπόν για να κρατήσεις μια σχετική ισορροπία; Εξέφρασα αυτή την απορία στον φίλο μου τον Π., ο οποίος έχει εξελιχθεί σε υπερεπιτυχημένη περσόνα του φέισμπουκ.
«Πρέπει να ακολουθείς τρεις κανόνες» μου απάντησε. «Πρώτον, να μην έχεις το φέισμπουκ διαρκώς ανοιχτό. Δεύτερον, να κάνεις λάικ μόνο σε ό,τι πραγματικά σου αρέσει. Και τρίτον, να προσπαθείς να κάνεις ουσιαστικά πράγματα ώστε να αντισταθμίζεις τον χαμένο χρόνο».
«Εσύ τους τηρείς αυτούς τους κανόνες;»
«Όχι βέβαια!» είπε. «Αν τους τηρούσα δεν θα ήμουν τόσο δημοφιλής!»
Φωτό: Diane Arbus «Two Ladies at the Automat» (1966)
Δυστυχώς, η χώρα οδεύει σε ένα ακόμα εφιαλτικό αδιέξοδο. Το πολιτικό προσωπικό έχει διαγράψει από τη μνήμη του τα χρόνια και τις σκληρές συνέπειες της κρίσης.
11°
