Καλοί και ικανοί πολιτικοί υπάρχουν σε όλες τις παρατάξεις. Πιστεύω ωστόσο, αν και με κάθε επιφύλαξη, ότι ο δήμαρχος της Αθήνας δεν είναι από αυτούς: ο απολογισμός του είναι αρνητικός· δεν έχει ούτε το θάρρος, ούτε την ακεραιότητα να το παραδεχθεί. («Λάθος» είπε η χελώνα και κατέβηκε απ’ το σκαντζόχοιρο.) Ίσως να του λείπουν οι σωστοί συνεργάτες, ίσως να του λείπουν οι ιδιότητες που χρειάζονται για να αντιμετωπιστεί μια τόσο προβληματική πόλη. Έτσι κι αλλιώς, διανύουμε μια στάσιμη περίοδο γεμάτη μετριότητες.
Παρακολουθώντας το βίντεο του απολογισμού του, επιβεβαιώθηκε, στα μάτια μου, η εικόνα ενός παλαιοκομματικού· ενός «δεξιού». Τι εννοώ «δεξιός» σήμερα: ψευτοπατριώτης, πολιτικάντης, λαϊκιστής, ελαφρώς «ψεύτης» (υπό την έννοια των υπερβολών, της εθελοτυφλίας, της αυταρέσκειας), δημοσιοσχεσίτης… Με λίγα λόγια, πολιτικός του «θα» που μοιάζει υπόλειμμα σατιρικής κωμωδίας· αξιωματούχος, προσκολλημένος στη μικροεξουσία του, που αραδιάζει γλωσσικά και πολιτικά κλισέ.
Σε μια εποχή όπου η δεξιά τροποποιείται –με καθυστέρηση σαράντα χρόνων από την υπόλοιπη Ευρώπη– ο κ. Κακλαμάνης εμφανίζεται σαν αναχρονισμός· ένας υποψήφιος-κομμματικό στέλεχος. Ποιος θα ψηφίσει ενα στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας: αν δεν υπάρξει γενικότερη έκλειψη λογικής, θα τον ψηφίσουν οι Αθηναίοι που κραδαίνουν σταυρούς και γαλανόλευκες· οι «δεξιοί» υπό την έννοια του παραταξιακά και θρησκευτικά ταγμένου, του οπαδού· μόνο στη σκληρή δεξιά και στη σκληρή αριστερά οι άνθρωποι ψηφίζουν σαν ποδοσφαιρόφιλοι. Ειδαλλιώς, σταθμίζουν το παρελθόν με το υποσχόμενο μέλλον και επιλέγουν αναλόγως. Ίσως είμαστε καλάμια, είμαστε όμως σκεπτόμενα καλάμια· θεωρητικά τουλάχιστον.
Επίσης, θα τον ψηφίσουν όσοι ψηφίζουν πάντα κάποιον που «ξέρουν», όσοι φοβούνται τα καινούργια πρόσωπα: στην Ελλάδα, οποιαδήποτε αλλαγή εκλαμβάνεται σαν απειλή, σαν επιδείνωση· αυτή είναι η ουσία του συντηρητισμού. Μπορεί να επιδεινωθεί η κατάσταση στην Αθήνα; Μπορεί. Ο σκληρός δρόμος προς το αδιέξοδο είναι η κολακεία του μικροαστού (προτεραιότητα στην ασφάλεια, ανώδυνος εξωραϊσμός) όπως και η κολακεία του «ορθώς σκεπτομένου» ο οποίος συγχέει την ανεκτικότητα με την ανομία. Το αποτέλεσμα αυτής της διπλής κολακείας είναι τα λεγόμενα έργα βιτρίνας, η διχοτόμηση της πόλης σε καλές και «κακές» συνοικίες (“the wrong side of the tracks”) και η πλήρης απουσία νόμου και τάξης ώστε να μην δημιουργηθούν κοινωνικές εντάσεις. Ωστόσο, χωρίς νόμο και τάξη, χωρίς ομαλότητα, δεν μπορεί να λειτουργήσει όχι μόνον η καθημερινή ζωή, αλλά και η κοινωνική δικτύωση, ο έλεγχος και η αλληλεγγύη.
Στο βίντεο του απολογισμού του κ. Κακλαμάνη περιγράφεται, μπροστά σ’ ένα κοινό που μοιάζει με την Κιβωτό της Συντήρησης, μια θεσπέσια πόλη που δεν αναγνωρίζω. Ο δήμαρχος δηλώνει «ερωτευμένος» με την Αθήνα και φαίνεται να ταξιδεύει πάνω σ’ ένα σύννεφο: Αθήνα, χαρά της γης και της αυγής, γλυκό γαλάζιο κρίνο… Μα, αναρωτιέμαι, δεν βλέπει την κατάντια; Την εγκατάλειψη ολόκληρου του δήμου; Την άνοδο της εγκληματικότητας; Την παρακμή των λιγοστών πρασίνων χώρων; Το αδιέξοδο της ανακύκλωσης; Τη μαφία των σκουπιδιών; Τον αντίκτυπο που έχει η οικονομική κρίση και η έλλειψη κεντρικής πολιτικής στην πόλη; Δεν βλέπει ότι απέτυχε; Γιατί δεν ερευνά τις αιτίες αυτής της αποτυχίας; Θέλω να πω: δεν μπορεί να ευθύνεται μόνον αυτός· συνένοχοι είναι μια σειρά αιτίες και πρόσωπα. Η ανάλυσή τους θα βοηθήσει στο μέλλον· γιατί λοιπόν δεν επιχειρεί, έστω, μια ανάλυση; Στο κάτω-κάτω, ο άνθρωπος είναι το μοναδικό ζώο που κοκκινίζει. Ή που χρειάζεται να κοκκινίσει. Γιατί λοιπόν δεν κοκκινίζει;
Από την ομιλία του κ. Κακλαμάνη μαθαίνω ότι είμαι «μίζερη» μιας και βλέπω «μόνο τα αρνητικά» της Αθήνας. Αποτολμώ να αυθαδιάσω λέγοντας ότι μίζερος είναι ο ίδιος που δεν έχει την απαραίτητη φιλοδοξία, το απαραίτητο νεύρο, τη θέληση, την εργατικότητα. Πώς μπορεί κάποιος να θέλει να εκλεγεί δήμαρχος μιας μεσογειακής πρωτεύουσας χωρίς να προσβλέπει σε κάτι μεγαλεπήβολο και υπέρλαμπρο; Και πώς μπορεί να παρουσιάζει σαν ανθρωπισμό τον πολιτικό οπορτουνισμό (όπως π.χ. τη συγκέντρωση για το ραμαζάνι στην πλατεία Κοτζιά);
Μερικές φορές, βλέποντας κεντροδεξιούς να εκφράζονται με λογική και μετριοπάθεια, να διατυπώνουν το «αυτονόητο», αισιοδοξώ ότι η παραδοσιακή δεξιά (μοναρχικοί, φασίστες, χριστιανοί φονταμενταλιστές, μιλιταριστές) αποτελούν πράγμα του παρελθόντος. Βλέποντας τον κ. Κακλαμάνη να μιλάει για το μεγαλείο της Αθήνας, αλλά ουσιαστικά για το δικό του μεγαλείο, γίνομαι πάλι απαισιόδοξη· «μίζερη» κατά τον κ. Κακλαμάνη· η δεξιά θα παραμείνει «δεξιά» μέχρι να παγώσει η κόλαση. Και όπως ακριβώς η παραδοσιακή αριστερά, θα συντηρεί, εκτός από τη μικροαστική στενομυαλιά, μιαν έκπτωση χαρακτήρα και μαζί ένα περιβάλλον «κώμης», χωριού· ευφρόσυνες τελετές χωρίς νόημα. Έτσι, οι δήμαρχοι, σαν τον κ. Κακλαμάνη, αρέσκονται σε επαρχιακού τύπου γιορτούλες: στο μεταξύ, «εκεί έξω», όπως συνηθίζουμε να λέμε, η πόλη βυθίζεται στη φτώχεια και την αταξία.
11°
