Ο Ηλίας Ευθυμιόπουλος γράφει για την πολιτική διαδρομή του Κώστα Σημίτη, που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 88 ετών
Κάθε πρωί που ήταν να πάει στα γραφεία του ΠΑΣΟΚ κατέβαινε την Αναγνωστοπούλου με τα πόδια. Μια μέρα διασταυρωθήκαμε και μου λέει «θα σε πάρω τηλέφωνο». Αν και άργησε λιγάκι, ήταν συνεπής, όπως πάντα, ακόμα και στα μικρότερα. Το τηλεφώνημα συνήθως μεταφραζότανε σε πρόταση συμμετοχής στην κυβέρνηση – στο Υπουργικό Συμβούλιο. Τα υπόλοιπα, την απομάκρυνση δηλαδή από την εν λόγω θέση, αυτό που λέμε ανασχηματισμό, τα αναλάμβανε ο συχωρεμένος ο Νίκος ο Θέμελης, που ήταν αντ’ αυτού.
Η σύντομη εμπειρία μου στη Β’ κυβέρνηση Σημίτη, ήταν αρκετή για να μπορώ σήμερα να πω ότι μαζί του κανείς ένιωθε να τον αγγίζει αυτό που λέμε «πολιτικός πολιτισμός», αυτό δηλαδή που είχαμε όλοι ανάγκη μετά τη λαίλαπα της πρώτης σοσιαλιστικής οκταετίας, η οποία δυστυχώς μας κληρονόμησε και πολλούς από τους πρωταγωνιστές αυτού που έμελλε να ακολουθήσει, και οδήγησε στην κατάρρευση. Του ίδιου του ΠΑΣΟΚ, αλλά και της χώρας στο σύνολό της, αφού η βόμβα ήταν σχεδόν γνωστό ότι θα εκραγεί στα χέρια αυτής της πολιτικής γενιάς, της γενιάς δηλαδή της Μεταπολίτευσης, η οποία ήταν ιστορικά προορισμένη να επαναφέρει τη δημοκρατία αλλά και την ανάπτυξη. Στο πρώτο πέτυχε, στο δεύτερο γλίστρησε και έχασε τον έλεγχο.
Αυτό που έκανε ο Κώστας Σημίτης ήταν να αναγνωρίσει πρώτος τη σημασία της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης
Ο Κώστας Σημίτης ήταν παρών και στις δύο αυτές πλευρές (ή φάσεις) της Μεταπολίτευσης, αλλά εκεί που άφησε το ορατό του ίχνος ήταν η Ευρωπαϊκή Άνοιξη της χώρας, η οποία άργησε πολύ, τουλάχιστον μια δεκαετία. Το Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης δεν ήταν αρκετό, στην πρώτη περίοδο της εφαρμογής, για να μας φέρει από μόνο του στις μεγάλες λεωφόρους της Ευρώπης, η προσδοκία ήταν μεγαλύτερη από το μπόι μας. Αυτό που έκανε ο Κώστας Σημίτης ήταν να αναγνωρίσει πρώτος τη σημασία της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, κάτι που είχε μείνει εκκρεμές και αμφίβολο, εξαιτίας των χαμηλών μας επιδόσεων στους δείκτες Σύγκλισης, αλλά και λόγω μιας συστηματικής αντιπολίτευσης αντιιμπεριαλιστικού τύπου, που μας ήθελε έξω από το Μάαστριχτ, όπως παλιότερα έξω από το ΝΑΤΟ. Να σημειώσω ότι η αντιπολίτευση αυτή ήταν παρούσα παντού. Όχι μόνο στα λεγόμενα αριστερά κόμματα, αλλά και μέσα στο ίδιο το ΠΑΣΟΚ, για να μην πω και ακόμη δεξιότερα. Με αυτές τις αποσκευές στην πλάτη, το Ευρωπαϊκό άνοιγμα ήταν δύσκολο να «δρομολογηθεί» και η πτώση στη Β’ κατηγορία ήταν για πολλούς η βολικότερη λύση.
Ο Σημίτης τόλμησε, εναντίον του αντίξοου ανέμου και εναντίον των εσωτερικών του αντιπάλων, οι οποίοι ξεφύτρωναν από παντού, αφού ο αντιευρωπαϊσμός είχε διαβρώσει μεγάλο μέρος της πολιτικής τάξης και της δημόσιας διοίκησης, και ήταν ένα από τα χαρακτηριστικό της αυθόρμητης προσέγγισης ακροδεξιών και ακροαριστερών στοιχείων, τα οποία, ανεξάρτητα από τις τυπικές τους νέες ταυτότητες, είχαν και την παλιά, καλού κακού, στην κωλοτσέπη. Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα, που το βλέπουμε να αναπαράγεται ακόμα και σήμερα σε ευδιάκριτους θύλακες της παλιάς πολιτικής, ήταν δύσκολο να επιβιώσει και η όποια μεταρρύθμιση (την οποία ο Σημίτης προσπάθησε να περάσει διά των υφυπουργών). Όμως αργότερα, από τη δεύτερη τετραετία και μετά, είχαμε φτάσει στο σημείο το «σημιτικός» να αποτελεί μομφή και λόγο αποκλεισμού από τις δομές του μετα-Σημιτικού ΠΑΣΟΚ, κι έτσι εκείνη η «ομάδα» που στήριξε τον εκσυγχρονισμό χάθηκε στο πουθενά ή σε βραχύβιους άλλους σχηματισμούς (π.χ. Δημάρ και Ποτάμι).
Είναι αλήθεια ότι ο Κώστας Σημίτης δεν τόλμησε αντιθέτως, να αντιπαρατεθεί «κυβερνητικά» και όχι μόνο ιδεολογικά, με το βαθύ/πατριωτικό κτλ. ΠΑΣΟΚ, ή τουλάχιστον με αυτό που επιβίωσε από την πρώτη περίοδο του Ανδρέα. Φυσικά ήταν μια κίνηση με πολύ ρίσκο, αλλά τα μετέπειτα μάλλον θα δικαίωναν την επιλογή της ρήξης. Δεν αναφέρομαι μόνο στα σκάνδαλα, αλλά και σε επιλογές που, κάτω από άλλες συνθήκες και πιο ψύχραιμη αντιμετώπιση, θα μπορούσαν να έχουν απορριφθεί. Κορυφαίο παράδειγμα οι Ολυμπιακοί Αγώνες, με το τεράστιο κόστος και τα αμφιβόλου αξίας ανταλλάγματα, προβολή, αθλητισμός, τουρισμός…
O Κώστας Σημίτης θα προτιμούσε να μην έπεφτε στα χέρια του η καυτή πατάτα
Νομίζω ότι κατά βάθος, ο Κώστας Σημίτης θα προτιμούσε να μην έπεφτε στα χέρια του η καυτή πατάτα. Αλλά αυτό δεν θα μπορέσουμε να το επαληθεύσουμε ποτέ. Όπως δεν θα μάθουμε ποτέ την κατά βάθος άποψή του για την οικονομική κρίση του 2010. Το μόνο που μάθαμε εκ των συμφραζομένων, είναι ότι για τη δημιουργία χρήματος δεν φτάνει απλώς και μόνο μια λογιστική καταχώριση σε ένα «καθολικό». Εάν δεν υπάρξει έλεγχος, η πίστωση αυτή τρέπεται σε «εύκολο, ψεύτικο χρήμα». Σε περίπτωση που τα επιτόκια δεν κρατηθούν χαμηλά με ρυθμιστικές παρεμβάσεις, η χρέωση «ενοικίου» σε αυτό το εύκολο χρήμα μπορεί γρήγορα να διογκώσει την εκκρεμούσα οφειλή και να την καταστήσει μη εξοφλήσιμη. Ο συνδυασμός εύκολου χρήματος και υψηλών πραγματικών επιτοκίων, ιδιαίτερα κατά τις δεκαετίες 1980 και 1990, έκαναν την τρέχουσα χρηματοπιστωτική κρίση εξαιρετικά αναμενόμενη.
Μπορούμε επ’ αυτών να πούμε πολλά και να κάνουμε τις συζητήσεις που δεν έγιναν. Μπορούμε όμως να ξεφυλλίσουμε και πιο πρόσφατες πηγές, όπως την εξαιρετική ομιλία του Κ.Σ. στην υποδοχή του Γκόραν Πέρσον (τ. πρωθυπουργού της Σουηδίας) το 2007. «(…) Οι σοσιαλδημοκράτες στη Σουηδία κυβέρνησαν για πολλά χρόνια, με τον Γκόραν Πέρσον επί δεκαετίαν πρωθυπουργό. Στις τελευταίες εκλογές στις 6 Οκτωβρίου 2006 επικράτησε η αντιπολίτευση. Όπως παρατήρησε όμως ο διεθνής τύπος, η ήττα του κόμματος δεν αποτέλεσε και ήττα της πολιτικής του. Οι νικητές κέρδισαν υποσχόμενοι ότι οι ίδιοι θα εφαρμόσουν καλύτερα την πολιτική των αντιπάλων τους, το σουηδικό σοσιαλδημοκρατικό μοντέλο».
Νομίζω ότι αν ψάξουμε, θα βρούμε αρκετά κείμενα του Κ.Σ. σαν το παραπάνω, ένα είδος πολιτικής κληρονομιάς. Υπό τις παρούσες συνθήκες, είναι το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε τιμώντας τη μνήμη του.
7°
