Σήμερα, η θέση ότι μια κρατική εκκλησία (η «καθιερωμένη εκκλησία») πρέπει να τυγχάνει κυβερνητικής υποστήριξης χάνει έδαφος σε όλο τον φιλελεύθερο κόσμο
Διαχωρισμός Εκκλησίας-κράτους: Πώς στο ζήτημα, που χρονολογείται από τον 19ο αιώνα, δεν έχει βρεθεί ο επιθυμητός συμβιβασμός
Οι πρόσφατες τριβές μεταξύ πολιτικού κόσμου και ορθόδοξης Εκκλησίας θέτει και πάλι το ζήτημα του διαχωρισμού Εκκλησίας-Κράτους: αν και οι Έλληνες ίσως έχουν επί του παρόντος διαφορετικές προτεραιότητες, υποβόσκει η σύγκρουση μεταξύ εκκοσμίκευσης (disestablishmentarianism) και οπαδών μιας επίσημης θρησκείας που παίζει πολιτικό ρόλο (antidisestablishmentarianism). Το τι θα γίνει δεν εξαρτάται τόσο από τη θέληση της πλειοψηφίας όσο από τις ανάγκες και τις επιταγές του σύγχρονου κόσμου: ο ενδεχόμενος διαχωρισμός μπορεί να γίνει χωρίς να βλάψει κανέναν· άρα, ο κανόνας της πλειοψηφίας δεν είναι απαραίτητος.
Σήμερα, η θέση ότι μια κρατική εκκλησία (η «καθιερωμένη εκκλησία») πρέπει να τυγχάνει κυβερνητικής υποστήριξης χάνει έδαφος σε όλο τον φιλελεύθερο κόσμο. Στην πραγματικότητα, το ερώτημα του διαχωρισμού Εκκλησίας-κράτους ανήκει στον 19ο αιώνα. Για παράδειγμα, στη Βρετανία, o antidisestablishmentarianism αναπτύχθηκε ως πολιτικό κίνημα σε αντίθεση με τις προσπάθειες του Φιλελεύθερου Κόμματος να αφαιρέσει από την Αγγλικανική Εκκλησία το καθεστώς της επίσημης κρατικής εκκλησίας της Αγγλίας, της Ιρλανδίας και της Ουαλίας. Το καθεστώς της Εκκλησίας διατηρήθηκε στην Αγγλία, αλλά στην Ιρλανδία, η Αγγλικανική Εκκλησία της Ιρλανδίας διαλύθηκε το 1871. Στην Ουαλία, τέσσερις επισκοπές της Αγγλικανικής Εκκλησίας καταργήθηκαν το 1920 και έγιναν «ουαλική» Εκκλησία. Στην αποικιακή Αμερική, η Εκκλησία της Αγγλίας διαλύθηκε σε έξι αποικίες στη δεκαετία του 1780 και πολλοί πρώην Αγγλικανοί θεώρησαν στο εξής τον εαυτό τους «Επισκοπιαλινό». Το θέμα του καθεστώτος της Εκκλησίας της Αγγλίας συνεχίζει να απασχολεί το κοινό μόνον επειδή συνδέεται (από το 1701) με τη θέση της Μοναρχίας του Ηνωμένου Βασιλείου ως «Ανώτατου Κυβερνήτη» της Εκκλησίας.
Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι περίπου 30% των Ευρωπαίων δηλώνουν αγνωστικιστές ή άθρησκοι κι ότι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες το ποσοστό των θρησκευομένων που δεν ακολουθούν εκκλησιαστικές τελετουργίες υπερβαίνει το 50%
Οι θιασώτες του αντιδιαχωρισμού πιστεύουν ότι η ύπαρξη επίσημης κρατικής Εκκλησίας αποτρέπει τον θρησκευτικό εξτρεμισμό και βοηθά στην ελαχιστοποίηση των κομματικών συγκρούσεων και της κοσμικής βίας: ανατρέχουν κυρίως στο αμερικανικό υπόδειγμα του πλήθους των εκκλησιών που φαίνεται ότι ευνοεί τον φανατισμό, τις «τρελές» αιρέσεις και εμποδίζει την ενοποίηση των ανθρώπων μέσω του ίδιου τελετουργικού. Ωστόσο, οι «διαχωριστές» δεν προωθούν το αμερικανικό υπόδειγμα, αλλά μάλλον το γαλλικό του «άθρησκου», ουδέτερου κράτους. Αν και πολλοί παραδέχονται ότι μια επίσημη θρησκεία και Εκκλησία είναι συχνά ενοποιητική, άρα ευεργετική, πιστεύουν ότι μπορεί, ιδιαίτερα σε χώρες με ασθενείς πολιτικούς θεσμούς, να επηρεάζει την πολιτική ζωή και το νομοθετικό έργο υπονομεύοντας την ανεξιθρησκία και μη λαμβάνοντας υπόψη τις άθρησκες μειοψηφίες οι οποίες μεγεθύνονται ολοένα στον σύγχρονο κόσμο. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι περίπου 30% των Ευρωπαίων δηλώνουν αγνωστικιστές ή άθρησκοι κι ότι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες το ποσοστό των θρησκευομένων που δεν ακολουθούν εκκλησιαστικές τελετουργίες υπερβαίνει το 50%. Υπάρχουν και χώρες όπως η Σουηδία όπου η πλειοψηφία δηλώνει «άθεη». Ακόμα και στις ΗΠΑ όπου οι επικλήσεις στον Θεό είναι πολύ συχνές, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι πάνω από το 30% των Αμερικανών δεν έχουν καμιά θρησκεία.
Στη σύγκρουση μεταξύ διαχωριστών και μη-διαχωριστών προτείνεται συχνά ένας συμβιβασμός, μια φιλοσοφική και νομική άποψη που δέχεται τόσο θρησκευτικές όσο και τις ορθολογιστικές/άθρησκες απόψεις στην κοινωνική ζωή. Επίσης, προτείνονται συνταγματικές τροποποιήσεις που αφαιρούν τις αναφορές στον Θεό, τις επικλήσεις περί Παντοκράτορα στα εθνικά συντάγματα και οι οποίες αποκλείουν τα ενδεχόμενα θεονομίας και θεοκρατίας.
