Η παγκόσμια οικονομία είναι ήδη υπερχρεωμένη. Μετά την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία, σε ποια επίπεδα θα βρίσκεται το χρέος της και με ποιες επιπτώσεις;
Το συνολικό παγκόσμιος χρέος, το ενδεχόμενο μίας παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης και ο πληθωρισμός.
Οι απανταχού της Γης πιστοί της κρατικής θεότητας πανηγυρίζουν, παρά τους σοβαρούς δημοσιονομικούς κινδύνους και τις πτωχεύσεις τραπεζών, κινδύνους. «Κόψτε χρήμα», λέει ο ένας. «Κρατικοποιείστε τα όλα», προτείνει ο άλλος. «Γκρεμίστε την οικονομική ορθοδοξία», φωνάζει ο τρίτος και «θάψτε τον νεοφιλελευθερισμό», ουρλιάζει ο τέταρτος. Είναι πέραν πάσης αμφιβολίας ότι κάποιοι προετοιμάζουν το ιδεολογικό κλίμα της «μετά κορωνοϊό και Ουκρανία» εποχής. Μια εποχή που χωρίς καμιάν απολύτως αμφιβολία, θα είναι αυτή του κρατισμού του 21ου αιώνα, αν και με πολιτικές παραλλαγές ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή
Το άμεσο όμως ερώτημα που προβάλλει, ασχέτως της ιδεολογικο-πολιτικής τοποθετήσεως του ερωτώντος, είναι εκείνο της βάσης, των θεμελίων δηλαδή, πάνω στα οποία θα στηριχθεί ο κρατισμός. Ποια θα είναι αυτά, αν, για παράδειγμα, όλα τα κράτη του πλανήτη αρχίσουν να κόβουν αφειδώς χρήμα - πράγμα καθόλου απίθανο;
Το συνολικό παγκόσμιο χρέος δεν απέχει πολύ από τα 300 τρισεκατομμύρια δολάρια και όπως επισημαίνει ο σοσιαλιστής Γάλλος οικονομολόγος Ζακ Ατταλί, ήδη το γεγονός αυτό απειλεί τον πλανήτη με χρηματοοικονομική πανδημία. Το πολύ απλοϊκό ερώτημά μας, λοιπόν, είναι το ακόλουθο: Αν μπροστά σε μια πιθανή παγκόσμια οικονομική ύφεση της τάξης του 3-4% (τουλάχιστον) οι κεντρικές τράπεζες τυπώσουν 40 με 50 τρις δολάρια χωρίς παραγωγικό ισοδύναμο, τι θα συμβεί; Αν κλείσουν παγκοσμίως 6 εκατομμύρια μικρομεσαίες επιχειρήσεις και βρεθούν στον δρόμο ταυτόχρονα 20 εκατομμύρια άνεργοι και ελεύθεροι επαγγελματίες, τι είδους «προστασία» θα δεχθούν και με ποιον τρόπο; Έχουν καταλάβει ορισμένοι ότι η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα ευνοείται από χαμηλά επιτόκια και αμελεητέο πληθωρισμό; Πόσοι άραγε καταλαβαίνουν ότι η κρίση που προκλήθηκε από τον κορωνοϊό κατέστρεψε ταυτοχρόνως προσφορά και ζήτηση και μάλιστα για άγνωστο χρονικό διάστημα; Αυτό είναι το σοβαρότερο πρόβλημα: ένα πρόβλημα με παράπλευρες απώλειες στις οποίες αποφασιστικό ρόλο παίζει και ουκρανική κρίση.
Από την άλλη πλευρά, οι πανηγυρίζοντες για την υποτιθέμενη απο-παγκοσμιοποίηση δεν καταλαβαίνουν ότι με τον τρόπο αυτόν η ζήτηση δέχεται καινούργιο πλήγμα με αποτέλεσμα το φαινόμενο που οι οικονομολόγοι αποκαλούν «επίπτωση του αρνητικού πολλαπλασιαστή». Επίσης, οι διάφοροι «απομονωτιστές» δεν καταλαβαίνουν ότι οι σύγχρονες οικονομίες και οι κυβερνήσεις που τις κινούν έχουν ήδη οικοδομηθεί πάνω στην ολοκλήρωση και τη διασύνδεση. Το ότι η τηλεργασία επιτρέπει σε εκατομμύρια ανθρώπους να μη χάσουν τη δουλειά τους λόγω μιας πανδημίας, οφείλεται. ακριβώς σ’ αυτό το νέο μοντέλο Οι επιχαίροντες, λοιπόν, για την απο-παγκοσμιοποίηση, ουσιαστικά επιθυμούν την εθνική και τοπική οικονομική καθίζηση. Θεωρούν δε ότι μια τέτοια εξέλιξη αποτελεί εργαλείο εξουσίας (τρομάρα τους).
Ένα άλλο σοβαρό θέμα είναι αυτό της διεθνούς συνεννόησης για το βουνό του χρέους πάνω στο οποίο κάθονται όλες οι κυβερνήσεις του κόσμου. Στην υπερφούσκα που ήδη υπάρχει, προστίθεται αργά αλλά σταθερά, εκ των πραγμάτων, νέο χρήμα, που αυτή τη φορά έχει συγκεκριμένο στόχο: την επούλωση τραυμάτων στους τομείς της υγείας και της κοινωνικής προστασίας. Άρα, είναι παθητικό και όχι ενεργητικό χρήμα: δεν θερμαίνει την οικονομία, ούτε τονώνει την παραγωγική της βάση. Ευνοεί κάποιους τομείς, αλλά διαλύει άλλους, φέρνοντας στο προσκήνιο οξύτατα νομισματικά προβλήματα.
Υπό παρόμοιες συνθήκες, οι χώρες που αντιμετωπίζουν υψηλές πληθωριστικές πιέσεις, πρέπει από τώρα να βρουν ένα κοινό πεδίο νομισματικής συνεννόησης. Αυτό είναι απαραίτητο, παρά τις επείγουσες προτεραιότητες. Μια τέτοια συνεννόηση θα αποτελούσε μήνυμα και προς τους κερδοσκόπους να μην περιμένουν μελλοντικά πάρτι γιατί, απλούστατα, πάρτι δεν θα υπάρξουν. Ας σημειωθεί εδώ ότι είναι ευτύχημα το ότι η Ελλάδα συμμετέχει στη ευρωζώνη κι ας το έχουν υπόψη τους οι βαρύγδουποι λαϊκιστές.
Παράλληλα όμως με τις νομισματικές πρωτοβουλίες, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στο θέμα της συλλογικής ψυχολογίας. Ο κόσμος δεν θα αποβάλει τον φόβο της ασθένειας και του πολέμου αν δεν έχει ξεκάθαρες διαβεβαιώσεις για το μέλλον του. Αυτές οι διαβεβαιώσεις θα πρέπει να είναι μαζικές και πειστικές. Όταν οι καταναλωτές αποφασίζουν να αγοράσουν τρόφιμα ή να πάνε ταξίδι, δεν σπεύδουν να πληροφορηθούν σε ποιο επίπεδο βρίσκονται τα επιτόκια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η ψυχολογία συνεπώς θα είναι σοβαρό διακύβευμα. Γι’ αυτό και η μετά την παρούσα κρίση εποχή δεν θα οδηγήσει σε αυτόματη ανάπτυξη.
Ο κόσμος αλλάζει. Από την άποψη αυτή, η υπερφούσκα του χρέους, αντί να σκάσει θα μπορούσε να γίνει εργαλείο μιας διεθνούς οικονομικής επανεκκίνησης, μέσα από συμβιβασμούς που είναι απαραίτητοι - αν δεν θέλουμε να επιβεβαιωθούν οι περί πολέμου θεωρίες του Χέγκελ.
8°
