Η σχέση του φράχτη στον Έβρο με το δημογραφικό, οι μετανάστες και το μοντέλο προστασίας των ηλικιωμένων
Μερικές φορές η ειδησεογραφία είναι εξαιρετικά ουδέτερη και μακριά από την καθημερινότητα για να καταλάβεις τι ακριβώς σημαίνει. Ο φράχτης στον Έβρο, για παράδειγμα. Στην καλύτερη περίπτωση θα ανακαλέσουμε μια εικόνα με τις μεταλλικές μπάρες και τα συρματοπλέγματα που παραπέμπουν σε φυλακή, ως εκεί όμως: μια ακόμα φυλακή. Το πόσο τραυματικό είναι ως έργο, το καταλαβαίνεις μόνο αν ακούσεις κάποιο ντόπιο να επισημαίνει ότι για τους κατοίκους της περιοχής ουσιαστικά αποκόπτει την πρόσβασή τους στο ποτάμι. Ένας ακρωτηριασμός του φυσικού περιβάλλοντος στο οποίο είχαν μάθει να ζουν. Για να το μεταφέρω, με μικρή μόνο δόση υπερβολής, σε κάτι πιο κοντινό για μας στην πρωτεύουσα, σαν να είχαμε έναν φράχτη που δεν θα μας επέτρεπε την πρόσβαση στην παραλία ή στην Πάρνηθα.
Κάτι ανάλογο ισχύει και με το δημογραφικό. Μπορεί να βλέπεις διαγράμματα και αριθμούς που να δείχνουν πόσο θα μειωθεί ο πληθυσμός το 2050 και να μη σου λένε τίποτα παραπάνω από αυτό που είναι: αριθμοί. Ακόμα κι όταν σου επισημαίνουν τις επιπτώσεις που θα έχει στην οικονομία, αυτό που εξακολουθείς να βλέπεις είναι ψυχροί αριθμοί. Όταν όμως σκεφτείς ότι μία από τις συνέπειες θα είναι ότι όλο και περισσότεροι ηλικιωμένοι θα πεθαίνουν μόνοι, τότε ίσως να καταλάβεις καλύτερα τις τεράστιες επιπτώσεις που θα έχει στην κοινωνία. Οι περισσότεροι, ακόμα και αν δεν το παίρνουμε προσωπικά, έχουμε ζήσει τη βασανιστική και συχνά επίπονη ανημποριά γονιών ή συγγενών που επιβιώνουν μόνο χάρη στη στήριξη από τα παιδιά τους.
Η σχέση του φράχτη με το δημογραφικό είναι φυσικά προφανής. Τις επόμενες δεκαετίες θα πρέπει να κάνουμε μαζική εισαγωγή εργατικών χεριών για να μην καταρρεύσει η οικονομία. Ήδη γεωργία και τουρισμός θα ήταν σε αδιέξοδο χωρίς εποχικούς εργαζόμενους. Πολύ μεγάλες ελλείψεις έχουν και οι υπόλοιποι τομείς. Κι όμως εμείς εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε τους μετανάστες με αυτοκαταστροφική φοβικότητα. Σαν άτομα χωρίς δικαιώματα, για να κάνουν τις δουλειές που δεν μας αρέσουν και μετά να φεύγουν.
Προφανώς πρέπει να υπάρχει έλεγχος στα σύνορα και κανείς δεν μπορεί στα σωστά να υποστηρίζει ότι θα έρχεται όποιος θέλει. Αυτό δεν δικαιολογεί τον φράχτη, την ώρα που η ίδια η κυβέρνηση, υπερηφανεύεται ότι οι ροές μεταναστών έχουν περιοριστεί εντυπωσιακά. Προχωράμε σε ένα φαραωνικό έργο αντιγράφοντας τον Τραμπ, στο όνομα ενός υποθετικού κινδύνου, της περίφημης «υβριδικής απειλής». Η οποία έτσι κι αλλιώς, όταν εκδηλώθηκε, αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικά χωρίς φράχτη. Είναι μάλιστα εξαιρετικά αμφίβολο και το αν πραγματικά ένα τέτοιο έργο προστατεύει, αφού έτσι κι αλλιώς είναι σε ελληνικό έδαφος. Με άλλα λόγια και με βάση το διεθνές δίκαιο, είμαστε υποχρεωμένοι να δεχτούμε όσους περνάνε το ποτάμι, ανεξάρτητα από το σε ποια πλευρά του φράχτη βρίσκονται.
Φυσικά όλοι καταλαβαίνουμε ότι το έργο έχει να κάνει με εκλογικές σκοπιμότητες. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι ακόμα και τα κόμματα της αριστεράς που κόπτονται υποτίθεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα, δεν τολμούν να διαφοροποιηθούν, λέγοντάς μας με νόημα ότι δεν πρόκειται να γκρεμίσουν τον φράχτη. Πολύ περισσότερο δεν τολμούν να πουν ότι η μόνη πραγματική διασφάλιση είναι η συνεννόηση με την Τουρκία. Κατά προτίμηση σε ένα συνολικό πλαίσιο συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντιθέτως βρέθηκαν να πλειοδοτούν στο πολεμικό κλίμα που είχε επικρατήσει μεταξύ των δύο χωρών. Χρειάστηκαν οι σεισμοί για να μάθουμε, από την τουρκική πλευρά μάλιστα, ότι ήδη από τον Δεκέμβριο Ελλάδα και Τουρκία είχαν συμφωνήσει στην αποκλιμάκωση της κρίσης. Το ότι συνεχίσαμε να ζούμε σε κλίμα έντασης λέει πολλά για τις πολύ πιο πεζές σκοπιμότητες που εξυπηρετούνται.
Ο φράχτης βέβαια είναι η κορυφή μόνο του παγόβουνου. Συμβολίζει ωστόσο τη νοοτροπία που έχει επικρατήσει. Αντί να προγραμματίζουμε με ψυχραιμία το μέλλον, κινούμαστε με πανικό για το παρόν. Έτσι δεν έχουμε την παραμικρή πολιτική για το πώς θα μπορούσαμε να προσελκύσουμε και κυρίως να εντάξουμε στην ελληνική κοινωνία τους μετανάστες που πραγματικά έχουμε ανάγκη. Όχι απλώς ως πρόσκαιρο εργατικό δυναμικό αλλά σαν ισότιμους πολίτες έτσι ώστε να μπορούν ελεύθερα να αναπτύξουν την προσωπικότητα τους και να εμπλουτίσουν τη χώρα. Η εξαιρετικά θετική εμπειρία της εγκατάστασης Αλβανών στην Ελλάδα πέρασε σαν να μη μας άγγιξε και τώρα χάνεται μαζί με τους Αλβανούς, ή μάλλον τα παιδιά τους, που μεταναστεύουν σε άλλες χώρες μαζί με τα δικά μας παιδιά.
Ανάλογη απουσία πολιτικής υπάρχει συνολικά στο δημογραφικό. Ως πρόσφατα το μοντέλο προστασίας των ηλικιωμένων ήταν η οικογένεια. Αυτό τελειώνει, αν δεν έχει ήδη τελειώσει. Σε λίγο καιρό, δεκάδες χιλιάδες συμπολίτες, θα χρειάζονται ιατρική φροντίδα, ψυχολογική υποστήριξη και νομική προστασία. Οι δομές που θα απαιτηθούν, για να μην πούμε οι πόροι, απλώς απουσιάζουν, ακόμα και σε επίπεδο προβληματισμού. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει η γενική παραδοχή, στα λόγια έστω, ότι έχουμε ανάγκη ριζικών μεταρρυθμίσεων αν θέλουμε να συγκλίνουμε με την Ευρώπη. Στην πραγματικότητα, οι μεταρρυθμίσεις είναι εξίσου ή και περισσότερο αναγκαίες για να προσαρμοστούμε στην πραγματικότητα του δημογραφικού. Και αυτό δεν αφορά μόνο την αύξηση του ΑΕΠ αλλά και τον χαρακτήρα της κοινωνίας που θα έχουμε, το περιεχόμενο του κράτους πρόνοιας, τις νέες δραστηριότητες και τις δεξιότητες που θα γίνουν αναγκαίες. Έναν συνολικό κοινωνικό μετασχηματισμό που θα μας επιτρέψει να προσαρμοστούμε στην πραγματικότητα και να αντιμετωπίσουμε τις άλλες μεγάλες προκλήσεις που έχουμε μπροστά μας.
Είναι παράδοξο ότι ως κοινωνία, την ώρα που γερνάμε, είμαστε σχεδόν εμμονικά προσκολλημένοι στην κουλτούρα της νεότητας. Μια εμμονή που μας αποτρέπει ωστόσο να συμφιλιωθούμε με την πραγματικότητα, να κοιτάξουμε κατάματα την προοπτική της φθοράς ακόμα και σε προσωπικό επίπεδο. Νομίζουμε ότι θα προστατευθούμε αν κλειστούμε σε ένα φρούριο. Είναι πολύ πιο πιθανό να αποδειχθεί φυλακή.
23°
