Σύγκρουση τρένων στα Τέμπη: Το ανθρώπινο λάθος και οι κρατικές ευθύνες
«Το κράτος δολοφονεί», «η ιδιωτικοποίηση σκοτώνει», «λαέ, σκοτώνουν τα παιδιά σου», «δεν υπάρχει ανθρώπινο λάθος», «φταίει η ανεύθυνη κυβέρνηση», «φταίει η ανεύθυνη ελληνική κοινωνία», «είμαστε στον 19ο αιώνα», «φταίει το δημόσιο και η έλλειψη αξιολόγησης», «φταίνε οι διαχρονικές ανεπάρκειες και η φαυλότητα» είναι μόνο μερικά από τα όσα ξεστομίζονται ή γράφονται αυτές τις ημέρες για το αδιανόητο σιδηροδρομικό δυστύχημα - έγκλημα στα Τέμπη. Ανάμεσά τους και η αυτονόητη συγγνώμη και ανάληψη ευθύνης από τον πρωθυπουργό. Και ο πολίτης στέκει στη γωνιά του ενεός και μονολογεί: «Μήπως να μην ξαναμπώ σε τρένο»;
Το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να μην ξαναμπείς σε τρένο. Ή τουλάχιστον αν μπεις φρόντισε να κάτσεις στο τελευταίο βαγόνι. Διότι αν το 2023, ένας σταθμάρχης, στον πιο σημαντικό κόμβο του μικρού μας σιδηροδρομικού δικτύου, οδηγεί δύο τρένα σε μετωπική σύγκρουση και δεν το παίρνει χαμπάρι κανένας, τότε ναι, καλύτερα να βρεις άλλο τρόπο να ταξιδέψεις. Πήγαινε ακόμα και με τα πόδια. Διότι μπορεί να ξαναγίνει. Ήδη από το ρεπορτάζ φαίνεται ότι ο ίδιος σταθμάρχης είχε κάνει το ίδιο λάθος, την ίδια ημέρα, με τον προαστιακό αλλά το διόρθωσε ο μηχανοδηγός. Γιατί ποιος σου λέει ότι ο αντικαταστάτης του θα είναι καλύτερος; Ποιος τον αξιολόγησε και πώς; Όταν δεν υπάρχει ένα σύστημα κεντρικής παρακολούθησης των τρένων όλης της χώρας, εκατοντάδες ψυχές επιβατών κρέμονται από το σωστό ή το λάθος του κάθε σταθμάρχη. Μήπως ο παραιτηθείς υπουργός έχει εξήγηση;
Το πόσο φταίει ο σταθμάρχης της Λάρισας και αν είναι ο μόνος αυτουργός φυσικά και θα το κρίνει το δικαστήριο. Ήδη γράφεται ότι έπρεπε να υπάρχει και δεύτερος αλλά δεν πήγε εκείνο το βράδυ. Αλλά σίγουρα κάποιοι φταίνε επί του πεδίου. Όχι γενικώς το σύστημα. Διότι δεν θυμάμαι άλλη μετωπική τρένων στην Ελλάδα. Και το ερώτημα είναι πώς κάποιοι ανεπαρκείς (;) ανεκπαίδευτοι (;) ανεύθυνοι (;) καταλαμβάνουν πόστα τόσο σημαντικά, αλλά και τόσο κρίσιμα για τη δημόσια ασφάλεια. Πλην όμως καλοπληρωμένα. Ή, πώς ένα σύστημα που μέχρι χτες δούλευε επαρκώς μπορεί να καταρρεύσει από μια επιλογή ενός και δεν υπάρχει κανείς να το σταματήσει; Διότι και εδώ η «στραβή στη βάρδια μου» ισοδυναμεί με δεκάδες νεκρούς. Όπως στο Μάτι.
Η ατομική ευθύνη κινεί την ιστορία και τον κόσμο. Και το ανθρώπινο σωστό ή λάθος μας κρατάει στην ασφάλεια ή μας οδηγεί στον όλεθρο. Υπάρχουν όμως λάθη και λάθη.
Μια στιγμιαία στραβοτιμονιά του κατά τα άλλα επαρκούς οδηγού μπορεί να στείλει το πούλμαν στον γκρεμό και 50 ανθρώπους στον θάνατο. Τότε η ιστορία τελειώνει εκεί. Εδώ όμως έχουμε μια επιλογή που έβαλε για ένα τέταρτο της ώρας δύο τρένα σε τροχιά σύγκρουσης, σε μια διευθέτηση δρομολογίων ρουτίνας, με περισσότερους του ενός εμπλεκόμενους. Χωρίς καμιά, μα καμιά δικλείδα ασφαλείας. Συνεπώς πέρα από το ανθρώπινο λάθος υπάρχει και συστημική ευθύνη. Κρατική, πολιτική, κυβερνητική ευθύνη. Και φυσικά καλώς το ξεκαθάρισε, έστω και αργά, ο Κ. Μητσοτάκης.
Αν τα πρόσωπα είναι ανεπαρκή ή ανεκπαίδευτα ποιος τα διόρισε σε τόσο κρίσιμο πόστο; Και αν το σύστημα μπορεί να κάνει τα δικά του, ποιος είναι αυτός που έχει τη διοικητική ευθύνη της λειτουργίας του; Και μιας και είναι επίκαιρη η παράβαση καθήκοντος, ποιος έχει την πολιτική και νομική ευθύνη για την όλη λειτουργία των συγκοινωνιών και ειδικά του σιδηροδρομικού δικτύου, αφού ο ΟΣΕ είναι ακόμα κρατικός; Δηλαδή, είχε κάτι πιο κρατικό, πιο παθολογικό και πιο κρίσιμο από τα «τρένα» να διαχειριστεί και να μεταρρυθμίσει ο υπουργός Συγκοινωνιών; Και τέσσερα χρόνια τι έκανε; Φρόντιζε μόνο τους «ευρωβόρους» δρόμους για να ξεδιπλώνουν οι Ελληνάρες τα κυβικά τους και να είναι πρώτοι στα θανατηφόρα ατυχήματα; Και άφηνε τον σιδηρόδρομο να βυθίζεται στην ανυποληψία. Σε βαθμό που να είναι όλα τόσο χάλια και μάλιστα ταυτόχρονα ώστε να καταφέρουν το ακατόρθωτο, το αδιανόητο, τη μετωπική τρένων και μάλιστα σε διπλή γραμμή. Η παραίτηση του υπουργού ήταν αυτονόητη και επιβεβλημένη.
Στην Ελλάδα σήμερα όλοι ομνύουν στην τηλεματική και στην «τηλεδιοίκηση». Την ίδια στιγμή που η μαφία του σκραπ λεηλατούσε τον εξοπλισμό του σιδηροδρομικού δικτύου ανενόχλητη. Και υπάρχει πάντα ο φόβος ότι αν μια γραμμή πάψει να λειτουργεί προσωρινά η «άγνωστη μαφία» θα ξηλώσει αμέσως όχι μόνο τα χάλκινα καλώδια αλλά και τις ράγες. Την ίδια στιγμή που στο συγκεκριμένο τμήμα που έγινε το κακό υπήρχε τηλεδιοίκηση, αλλά έπαθε βλάβη πριν 6 χρόνια και έκτοτε εγκαταλείφθηκε στη μαφία και γύρισαν στο χειροκίνητο του 1990. Αλλά, προσέξτε, αν λειτουργούσε η τηλεματική θα κοκκίνιζε η οθόνη και ο σταθμάρχης θα την έβλεπε. Θα ήταν όμως εκεί για να τη δει; Να την και πάλι η ατομική ευθύνη. Αδιόρθωτα επίμονη για κρατιστές ή αντισυστημικούς για τους οποίους ευθύνη πάντα έχει ένα ομιχλώδες σύστημα. Δηλαδή κανένας!
Ίσως το ανθρώπινο λάθος θα μπορούσε σχεδόν να μηδενιστεί αν λειτουργούσαν τα ηλεκτρονικά τα οποία όμως η Ελλάδα παλεύει γύρω στα 20 χρόνια να εγκαταστήσει και να λειτουργήσει. Αλλά δεν τα καταφέρνει.
Έντεκα υπουργοί, έξι διευθύνοντες σύμβουλοι και 16 χρόνια χρειάστηκαν για να ολοκληρωθεί η γραμμή των υψηλών ταχυτήτων. Πολλά ευρωπαϊκά εκατομμύρια διατέθηκαν για τον εκσυγχρονισμό αλλά κάποια έμειναν ημιτελή και άλλα χάλασαν και εγκαταλείφθηκαν. Γενικώς το «ασφαλές τρένο» δεν ήταν στις προτεραιότητες καμιάς κυβέρνησης, ούτε της παρούσας. Διότι δεν είναι δημοφιλές, δεν είναι μέσα στην καθημερινότητα του Έλληνα. Η ιδιωτικοποίηση ενός μέρους του δεν βοήθησε, σε έναν τομέα που έχει χαρακτηριστικά τριτοκοσμικής χώρας. Όλη η εικόνα μιας Ελλάδας που θέλουμε να αφήσουμε πίσω αλλά αυτή μένει εδώ «κι αυτό το καλοκαίρι».
Το πολύνεκρο, τραγικό, αδιανόητο δυστύχημα την ίδια στιγμή που σκορπούσε το πένθος και τη θλίψη σε όλη την πατρίδα, θρυμμάτιζε και την κυβερνητική εικόνα. Όπου και να αποδοθούν στο τέλος οι ευθύνες, η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός έχουν πολιτική ευθύνη, όχι γενικά και αφηρημένα αλλά πολύ συγκεκριμένα. Και γιατί δεν προχώρησαν και δεν ολοκλήρωσαν εγκαίρως τον εκσυγχρονισμό του δικτύου που μεταφέρει ανθρώπους, και γιατί δεν έκαναν κάτι για μια στοιχειώδη έστω αξιοκρατική διοίκηση στον ΟΣΕ. Τόσα παιδιά με πτυχία και μεταπτυχιακά στην ηλεκτρολογία και μηχανολογία υπάρχουν και ψάχνουν για δουλειά αλλά τη δύσκολη και κρίσιμη τη δίνουμε σε απόφοιτο λυκείου 59 χρονών, τέως φορτοεκφορτωτή; Και μιλάμε για αριστεία; Αν κάτι μπορεί να αποσταθεροποιήσει μια κυβέρνηση είναι τα γεγονότα. Και όταν τα Τέμπη κουμπώσουν με την καμένη Βαρυμπόμπη, την αδιάβατη από το χιόνι Αττική Οδό και, γιατί όχι, με μια επόμενη σοβαρή καταστροφική φωτιά, αναρωτιέμαι αν υπάρχει βολική ημερομηνία για τις εκλογές.
Είναι τελικά η Ελλάδα ένα αποτυχημένο κράτος; Όχι βέβαια. Όλοι όσοι γράφουμε για τις κρίσιμες μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση, την ανάπτυξη, τον εξευρωπαϊσμό δεν τα βγάζουμε από την κοιλιά μας. Τα ζούμε μαζί με όλους τους συμπολίτες μας. Η Ελλάδα έχει μπει σε δρόμο προόδου, αλλά κάποια πατήματα είναι αβέβαια και χάνει την ισορροπία της. Πέφτει αλλά σηκώνεται και πάλι, προχωράει και δεν παύει να ελπίζει. Είναι που βρίσκεται στο μεταίχμιο Δύσης και Ανατολής και αυτό τη σημαδεύει ακόμα. Είναι που ακόμα ένα μέρος της ομνύει στην πανάκεια του κρατικού. Είναι που και το ιδιωτικό συχνά λειτουργεί όπως το δημόσιο. Είναι που το πολιτικό σύστημα δουλεύει ακόμα με πατέντες και κολλητούς. Αλλά είναι η πατρίδα μας και την αγαπάμε και δεν την πετάμε στα σκυλιά. Διότι έχουμε μνήμη. Και κάποια παλικάρια έσωσαν μέσα από τη φωτιά συνανθρώπους τους. Και οι επαγγελματίες διασώστες ήταν στην ώρα τους. Και οι γιατροί έδωσαν και δίνουν μάχη να σώσουν τους τραυματίες. Και απλοί πολίτες στήθηκαν στην ουρά να δώσουν αίμα. Συλλυπητήρια σε όσους έχασαν δικούς τους ανθρώπους στα Τέμπη. Το ξέρω, δεν αρκούν, αλλά τι άλλο να γράψω; Άφατος ο πόνος.
16°
