Εκλογές στην Τουρκία: Η στρατηγική του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η πορεία της οικονομίας, τι πιστεύουν οι πολίτες, τα σενάρια στην περίπτωση που ηττηθεί στις εκλογές
Σε κοιτούν και τα μάτια τους λένε άλλα από τα λόγια που βγαίνουν από τα χείλη τους. Έχουν μάθει πια να κρύβονται. Αυτή η «στολή παραλλαγής» που τους επιτρέπει να κινούνται ανάμεσα στο σκοτεινό δίκτυο παρακολούθησης του Σουλτάνου. Φοβούνται και την σκιά τους. Ανησυχούν μήπως μία παραπάνω κουβέντα, μία φράση λίγο περισσότερο μπερδεμένη απ' όσο πρέπει, μία λέξη που μπορεί να σημαίνει και κάτι διαφορετικό από εκείνο που επιτρέπεται, θα τους έφερνε αντιμέτωπους με τον βλοσυρό Εισαγγελέα. Η κατηγορία είναι γνωστή. «Προσβολή του προσώπου του Προέδρου».
Η «λέξη κλειδί» που την ακούς από όλους τους ανθρώπους που στο παρελθόν συνήθισες να θεωρείς ενδιαφέροντες και σοβαρούς είναι …. το «Εξάμηνο». Κάποιοι με το διαβατήριο στο χέρι περιμένουν να δουν αν μετά από ένα εξάμηνο θα φύγουν για τα καλά από τη χώρα. Κάποιοι άλλοι έχουν ήδη κάνει τις κινήσεις τους και περιμένουν ένα ακόμη εξάμηνο για να πάρουν τις τελικές τους αποφάσεις. Άλλοι, οι περισσότεροι, που δεν είναι ούτε δικτυωμένοι ούτε πλούσιοι ούτε και καπάτσοι, περιμένουν ένα ακόμη εξάμηνο για να πάρουν των ομματιών τους και όπου τους βγάλει ή για να παραδοθούν με τα χέρια ψηλά στη μοίρα. Μα τι θα γίνει άραγε σε αυτήν την γωνιά του κόσμου στο τέλος του τρέχοντος εξαμήνου; Οι εκλογές βέβαια. Η τελευταία ευκαιρία για να επιβιώσει η Republic. Το χρονικό όριο πάνω στο οποίο θα κριθεί αν η χώρα αυτή θα καταδικαστεί σε μία μακρά περίοδο Ισλαμικής Δημοκρατίας τύπου Ιράν.
Η εικόνα της νέας Τουρκίας: Εντυπώσεις από ένα ταξίδι
Ήταν Πέμπτη βράδυ όταν το αεροπλάνο προσγειωνόταν στο θηριώδες ως προς τις διαστάσεις των εγκαταστάσεών του αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης. Από τη στιγμή που οι τροχοί πάτησαν στο έδαφος μέχρι να σβήσουν οι κινητήρες πέρασε πάνω από μισή ώρα. Από τη στιγμή που βγήκαν οι επιβάτες από την άτρακτο μέχρι την τελική έξοδο από το κτήριο πέρασε πάνω από μία ώρα. Αφήνοντας το νέο αεροδρόμιο του Ερντογάν, εισήλθαμε στον νέο αυτοκινητόδρομο του Ερντογάν που οδηγεί στη νέα Τρίτη Γέφυρα πάνω από τον Βόσπορο του Ερντογάν. Χιλιάδες νταλίκες, η μία πίσω από την άλλη, σε μια διαδρομή που αρχίζει από την Ευρωπαϊκή πλευρά της Πόλης με κατεύθυνση τον τουρκικό νότο. Χιλιάδες τέτοια οχήματα σε μία νέα εκδοχή μηχανοκίνητου κοπαδιού κινούνταν με τον ίδιο ρυθμό στα δεξιά.
Ξαφνικά, μετά από μία ώρα δρόμου από τα δεξιά παράθυρα του αυτοκινήτου φάνηκε μέσα από την ομίχλη η νέα πόλη του Μαλτεπέ, στην ασιατική ακτή. Αυτή η παλιά ασιατική συνοικία της Πόλης, δίπλα από την Χαλκηδόνα, είναι πια το καμάρι της σύγχρονης πολεοδομικής. Όταν δεν διαθέτεις χώρο αναπτύσσεσαι σε ύψος. Πάνω από 500.000 άνθρωποι ζουν εκεί. Θηριώδη μεγέθη. Πρόκειται για έναν δήμο της Πόλης που πληθυσμιακά είναι μεγαλύτερος από την Λάρισα ή το Ηράκλειο.
Από τη στιγμή που το αεροσκάφος των τουρκικών αερογραμμών προσγειώθηκε στο νέο αεροδρόμιο της Πόλης πέρασαν περίπου τρείς ώρες έως τον τελικό προορισμό του ταξιδιώτη που ήταν το Μάλτεπε. Η πτήση από Αθήνα διήρκεσε μόλις 40 λεπτά. Εάν δηλαδή ένας πολίτης έχει την ατυχία να διαμένει σε αυτήν την περιοχή και να εργάζεται σε περιοχές κάπου στην ευρωπαϊκή πλευρά της Κωνσταντινούπολης τότε τον περιμένουν ώρες αναμονής στην καμπίνα του αυτοκινήτου του στις ακινητοποιημένες λεωφόρους και στους ασφυκτικά μποτιλιαρισμένους αυτοκινητοδρόμους του μητροπολιτικού αυτού γίγαντα στον οποίον κατοικούν πάνω από 18 εκατομμύρια πολίτες.
Αυτή είναι η εικόνα της νέας Τουρκίας που τόσο συστηματικά προβάλει ο Ταγίπ Ερντογάν. Φαραωνικά έργα που τα κατασκευάζουν εταιρείες που συνδέονται με το δίκτυο συμφερόντων που έχει στήσει το Προεδρικό Μέγαρο με το κυβερνών κόμμα. Ένας πυκνός ιστός που διασφαλίζει συνεχή ροή, ξέπλυμα και επένδυση του «καθαρού χρήματος». Η μίζα είναι απαραίτητος θεσμός στις συναλλαγές, ιδιαίτερα τις σοβαρές συναλλαγές του τουρκικού κράτους με τους προμηθευτές. Ωστόσο, ο Σουλτάνος δεν είναι ούτε αχόρταγος ούτε και μοναχοφαγάς. Έχει αφήσει το κόμμα, το ΑΚΡ, να συναποφασίζει (σε κάποιες περιπτώσεις) για το πού και πώς θα διοχετευθούν τα ξεπλυμένα κεφάλαια. Έτσι κτίζονται ιερατικά σχολεία, ιερατικές εστίες φιλοξενίας νέων, ιερατικά φροντιστήρια. Ένα ολόκληρο ισλαμικό network που απλώνεται σαν αράχνη σε όλη τη χώρα, στις πόλεις, τα αχανή προάστια και στην απέραντη επαρχία.
Η ζωή δεν είναι όμως μόνον ντουβάρια και τεράστιες ασφαλτοστρωμένες αρτηρίες. Στον κάτω πάγκο του μανάβη στο Νιχώρι, στο παραθαλάσσιο προάστιο πάνω στον Βόσπορο όπου γεννήθηκε η μητέρα του Καβάφη, το τελάρο με τις ντομάτες φάνταζε προκλητικό. Ήταν χειμώνας και πάλι, Δεκέμβριος μήνας του 2021. Το κιλό οι ντομάτες στον ίδιο μανάβη κόστιζαν 5 τουρκικές λίρες. Μετά από ακριβώς έναν χρόνο οι ντομάτες στον ίδιο μανάβη, στην ίδια παραθαλάσσια συνοικία, κόστιζαν 20 τουρκικές λίρες. Αυτός είναι ο ρυθμός του πληθωρισμού που βασανίζει τους πολίτες της χώρας του Σουλτάνου. Μιλάμε για τον πραγματικό πληθωρισμό και όχι για τις επίσημες παρεμβάσεις και τις αλχημείες των κρατικών σχολιαστών. Με 400% τον χρόνο τρέχει ο πληθωρισμός στην Τουρκία. Αυτή είναι η αλήθεια. Την Τετάρτη που μας πέρασε θα ανακοινωνόταν επίσημα η αύξηση μισθών και συντάξεων. Ο προεκλογικός Ταγίπ Ερντογάν δεσμεύθηκε για τον διπλασιασμό τους. Όλοι οι οικονομολόγοι της χώρας αλλά και στο εξωτερικό εξηγούν πώς μία τέτοια θηριώδης αύξηση θα συμβάλει καταλυτικά στον διπλασιασμό του πληθωρισμού. Οι προεκλογικές προτεραιότητες καθαγιάζουν προφανώς κάθε λαϊκιστική στρατηγική του μεγάλου ηγέτη. Άλλωστε, ως γνωστόν, είναι ο ίδιος ο εθνικός οικονομολόγος της Τουρκίας. Είναι ο μόνος προφανώς που ξέρει και καταλαβαίνει τις οικονομικές θεωρίες του Πολιτικού Ισλάμ.
Στην άλλη άκρη του ιστορικού καφενείου κάπου πάνω στο γυαλί του Βοσπόρου, όπου γυαλί για τους Ρωμιούς (και τους Τούρκους) είναι βέβαια ο αιγιαλός, καθόταν ένας σύντροφος από τα παλιά. Κάποτε τα μαλλιά του ήταν κατάμαυρα καθώς και το μουστάκι του. «Πιστεύει, αν είσαι στα συγκαλά σου, πώς μιλάει με τον Θεό. Κάθε βράδυ μιλάει με τον Θεό. Αν του πει κάποιος πως είναι λανθασμένο το συμπέρασμά του σε κάποιο ζήτημα, τον ξαποστέλνει με μία απότομη κίνηση του χεριού του. Πώς τολμά να τον αμφισβητεί κάποιος όταν ο ίδιος συνομιλεί με τον Θεό;»
Ο συνομιλητής μας κοιτάζει στα μάτια. Αυτά που μόλις ανέφερε τα είπε με απολύτως σοβαρό τρόπο. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι’ αυτό. Δεν φαίνεται να του σάλεψε με όσα έχει ακούσει και έχει δει από το 2016 και μετά.
Τον ξανακοιτάξαμε στα μάτια με έκδηλη την απορία στο βλέμμα μας. Ο σύντροφος χαμογέλασε και επανέλαβε αργά και σταθερά «Νομίζει ότι μιλάει με τον Θεό. Έχουμε πραγματικά εξοκείλλει».
Όταν ακούς τέτοιες κουβέντες μερικούς μήνες πριν τις εκλογές και όταν ξέρεις πως με το παραμικρό μπορεί να βρεθείς στο γραφείο του Εισαγγελέα, για ψύλλου πήδημα επί της ουσίας, τότε αρχίζεις να φοβάσαι πως η κατάσταση μπορεί και να ξεφύγει για τα καλά. Και τι θα γίνει εάν ένα μήνα πριν τις εκλογές ο Ερντογάν αντιληφθεί πως θα τις χάσει με μόλις 2% διαφορά; Πώς θα κινηθεί εάν αντιληφθεί πως θα είναι ξεκάθαρη η ήττα του;
Αυτά τα δύο σενάρια είναι που πανικοβάλουν τους έμπειρους παρατηρητές. Είναι φανερό πώς ο Σουλτάνος και η κλειστή αυλή του, θα κάνουν ότι τους περνά από το χέρι για να αποτρέψουν κάθε πιθανότητα απώλειας της εξουσίας.
Τι μπορεί να σημαίνει στην πράξη, «Θα κάνουν τα πάντα για να αποτρέψουν την ήττα» διερωτάται ο αφελής επισκέπτης.
Σε κοιτούν καλοπροαίρετα αλλά το χαμόγελό τους είναι μάλλον υποτιμητικό. Σαρκαστικό. Δεν μπορούν να κατανοήσουν πως ο δυτικός επισκέπτης, ο απλός συνηθισμένος και ξενέρωτος ευρωπαίος, δεν είναι σε θέση να φανταστεί το μέγεθος της παράνοιας ενός λαϊκιστή αλλά και ανατολίτη πολιτικού ηγέτη ο οποίος μπορεί να χάσει την εξουσία και διακινδυνεύει ακόμη και την προσωπική του ασφάλεια. Πόσο δε μάλλον την ασφάλεια του άμεσου περιβάλλοντός του. Διότι αν ο Ερντογάν ηττηθεί τότε η αλλαγή στην εξουσία με κανέναν τρόπο δεν θα είναι μία απλή διαδικασία.
Οι προοδευτικές δυνάμεις, οι Κούρδοι και ο Ιμάμογλου
Στον τελευταίο όροφο ενός ξενοδοχείου λίγα βήματα από το Gezi, το τμήμα εκείνο της ευρύτερης Πλατείας Ταξίμ όπου παίχτηκε όλο το δράμα της εξέγερσης των προοδευτικών δυνάμεων κατά του Ερντογάν, τα πρόσωπα είναι χαμογελαστά και καλοσυνάτα.
Σου σφίγγουν το χέρι με ευθύτητα. Σε φιλούν στο μάγουλο με συγκινητική αμεσότητα. Πρόκειται για ένα ραντεβού της ευρύτερης Αριστεράς με πρόσχημα κάτι εγκαίνια. Ποια εγκαίνια; Δεν υπάρχει τίποτε να εγκαινιαστεί. Αντίθετα, αυτό που υπάρχει η αδιαμφισβήτητη ανάγκη να βρεθούν μεταξύ τους. Να τα πουν από κοντά. Να συνεννοηθούν τώρα που έρχονται οι εκλογές.
Τότε στο Gezi το 2013, Μάιο μήνα, μαζεύτηκαν για να πουν όχι στον Ερντογάν. Είναι χαρακτηριστικό ότι εκείνες τις ημέρες οι πιτσαρίες και γενικά τα μαγαζιά έτοιμου φαγητού με delivery, έκαναν απίστευτους τζίρους. Ο κάθε πολίτης που δεν ήθελε να εκτεθεί παράγγελνε μέσω υπολογιστή φαγητό και το έστελνε ανώνυμα στους διαδηλωτές που είχαν πλέον μεταβληθεί σε καταληψίες του πάρκου. Όλη η γνωστή και άγνωστη Αριστερά.
Το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Ο Ερντογάν ποτέ του δεν ξέχασε πως τον απέρριψε με τόσο άμεσο τρόπο η προοδευτική όχθη του πολιτικού συστήματος της Κωνσταντινούπολης. Τη μίσησε αυτήν την «προοδευτική όχθη».
Στον τελευταίο όροφο του ξενοδοχείου μια μικρή ορχήστρα από 4 νέα παιδιά έπαιζαν αποκλειστικά δυτική μουσική. Πρώτη φορά ακούστηκε η «Φραγκοσυριανή» με φλάουτο και ακορντεόν – είχε ενδιαφέρον. Στα δεξιά, με ένα χαμόγελο μέχρι τα αυτιά ένα πολιτικό στέλεχος από την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος Τουρκίας. Είδος υπό πλήρη εξαφάνιση. Μουσειακό πολιτικό είδος είναι η αλήθεια. Γύρω γύρω παρέες με νέους και νέες. Κάποιοι τραγουδούν με ένα βιολί και ένα τουμπελέκι επαναστατικά άσματα. Πόσα χρόνια αυτά τα παιδιά γύρισαν τη σκέψη πίσω. Στο βάθος ένας πολύ γνωστός συνθέτης με την παρέα του. Κάποιο αριστεροί εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ακόμη και μεγάλων δήμων της Πόλης. Ηθοποιοί, γραφιάδες, δημοσιογράφοι. Φασαρία και γέλιο. Αυτοσαρκασμός και αναλύσεις για την πολιτική κατάσταση. Και άφθονο κρασί. Ναι, κρασί. Για να σκάσει ο Ερντογάν.
Ένα εξάμηνο. Όλοι περιμένουν το εκλογικό ραντεβού. Στην Τουρκία ο Ερντογάν ξεκινά από ένα καθαρό 30% που είναι εξ αρχής δικό του. Αυτή είναι σταθερή ισλαμική του πελατεία. Σε αυτό το ποσοστό θα προστεθούν όλες οι άλλες κοινωνικές ομάδες οι οποίες θα προστατεύσουν τα άμεσα συμφέροντά τους.
Στην αντίπερα όχθη όλοι οι άλλοι. Ακροδεξιοί, σοσιαλδημοκράτες, προοδευτικοί παντός καιρού, αριστεροί διανοούμενοι, κεντρώοι φιλελεύθεροι. Πιστεύουν όλοι αυτοί πως οι Κούρδοι θα ψηφίσουν αυτό το πολιτικά φλύαρο μέτωπο. Στην πραγματικότητα οι Κούρδοι του HDP –των οποίων ο ηγέτης, Ντεμιρτάς, είναι φυλακή– δεν έχουν κανέναν λόγο να ψηφίσουν ένα μέτωπο στο οποίο συμμετέχουν και κάποιοι αυριανοί διώκτες τους. Οι Ρεπουμπλικάνοι του CHP, το κόμμα του τόσο αμφίσημου και αμφιλεγόμενου Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, δεν αποτολμά κινήσεις που θα διασφάλιζαν πραγματικές προοπτικές συγκρότησης ενός εκλογικά αποτελεσματικού μετώπου κατά του Ερντογάν.
Άλλωστε, ο πραγματικός νέος ηγέτης του Κεμαλικού τόξου είναι ο Δήμαρχος του Μητροπολιτικού Συγκροτήματος της Πόλης. Ο Ιμάμογλου. Ό,τι και να σκαρφιστεί ο Ερντογάν, όσο και αν του επιτίθεται, στην ουσία, τον ενισχύει. Ο Ιμάμογλου έχει υιοθετήσει το «στιλ Ερντογάν» στις επαφές του. Μιμείται ακόμη και τη φωνή του Σουλτάνου. Μεταχειρίζεται τις ίδιες μεθόδους για τη συγκρότηση της «δημοσιογραφικής αυλής» του και του «κύκλου των εμπίστων».
Όσο για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις; Ας κρατά μικρό καλάθι ο παρατηρητής. Σε προεκλογικές περιόδους οι φιλικές χειρονομίες και οι φλύαρες δεσμεύσεις δεν έχουν και πολύ μεγάλη σημασία. Ό,τι λέγεται προεκλογικά «ξελέγεται» μετεκλογικά και μάλιστα με περισσή ευκολία.
13°
