Ο διαφορετικός κόσμος, οι ευαισθησίες του ή δυνατότητές του, και οι ηγέτες που θα μας σπρώξουν προς την ανθεκτικότητα με ένα νέο στρατηγικό αφήγημα.
Για τη μετά το 2008 γενική παγκόσμια συστημική αρρυθμία, για τις κρίσεις και τις πολλές παρ’ ολίγον καταρρεύσεις υπάρχουν αμέτρητες δικαιολογίες. Οι άτακτοι τραπεζίτες το 2008, η επεκτατική Κίνα, ο άτιμος ο κορωνοϊός το 2020 ή ο κακός ο Πούτιν το 2022. Στην Ελλάδα φταίει ο Ερντογάν, οι σεισμοί, εμείς που τα φάγαμε, ο στρατηγός άνεμος και οι φωτιές.
Αυτό το αφήγημα περί κρίσεων, αυτός ο κόσμος των Μαύρων Κύκνων, όπως περιέγραψε τα μεγάλα απρόβλεπτα ο Τάλεμπ, βολεύει εξαιρετικά τους ηγέτες. Σε κάθε κρίση είναι δεδομένη και ιστορικά σχεδόν βέβαιη η στήριξη των ηγεσιών στις οποίες ο κόσμος βλέπει ένα αναγκαίο αποκούμπι. Ακόμα και ο άτολμος και «λίγος» μικρός Μπους αναδείχθηκε ως ηγέτης μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Το καταλαβαίνει πολύ καλά ο κύριος Μητσοτάκης, ο οποίος έχει δώσει βάση στη διαχείριση κρίσεων ως ένα βασικό κομμάτι της τρέχουσας κυβερνητικής πολιτικής. Και εφαρμόζει textbook μεθόδους για να τις περιορίσει.
Μισό λεπτό όμως. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον κρίσεων ο ρόλος των κυβερνήσεων είναι τελικά πυροσβεστικός; (ενίοτε και κυριολεκτικά). Ή μήπως οφείλει να είναι στρατηγικά αποτρεπτικός; Οι περισσότερες χώρες τρέχουν τώρα να μαζέψουν τα ασυμμάζευτα την τελευταία στιγμή.
Τον Covid-19 δεν τον προέβλεψε κανείς, αλλά τις χρόνιες παθογένειες και αδυναμίες του συστήματος υγείας τις γνωρίζαμε. Και ενώ η εισβολή στην Ουκρανία ήταν ένα μονομερές στρατιωτικό γεγονός, τις ενεργειακές μας εξαρτήσεις τις επεσήμαναν πολλοί και διαχρονικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το κράτος μας είναι καταχρεωμένο και, παρότι δοκιμαστήκαμε, δεν φαίνεται να έχουμε και πάλι επαρκή έλεγχο στα δημοσιονομικά μας. Επί 15 χρόνια οι εθνικοί και παγκόσμιοι ηγέτες μας δεν φαίνεται να έχουν κάποιο στρατηγικό όραμα, μόνο δήθεν ηρωικούς τακτικούς χειρισμούς. Παρατηρούν παθητικά την επέκταση των ημι-δημοκρατιών (και των δικτατόρων), του φασισμού, της οικονομικής ανισότητας, της περιβαλλοντικής ανισορροπίας.
Αρκετοί επαίνεσαν τον κύριο Μακρόν για την καθαρότητα των προβλέψεών του, πραγματικά μια όαση στην ξηρασία ηγετών της εποχής μας. Αλλά ακόμα και ο ευθύς Γάλλος Πρόεδρος μας προετοίμασε για μια μάχη χωρίς στρατηγικές διεξόδους. Σωστή η κρατικοποίηση της πυρηνικής ενέργειας και της EDF τώρα, αλλά πού πήγε το παλιό σχέδιο τα 5 εργοστάσια να γίνουν 8; (μια επέκταση που κάνει στρατηγικά και συστηματικά η Τουρκία). Ορθότατη η διακήρυξη ενός αμυντικού τείχους απέναντι στην Τουρκία και την Ρωσία αλλά χωρίς στρατιωτική δύναμη, συντονισμό και ευρω-στρατηγική. Ενδιαφέρουσα η προσπάθεια του Μπάιντεν να ενισχύσει την αστική τάξη στις ΗΠΑ αλλά ελάχιστα λέγονται για τις αυξανόμενες ανυπόφορες πλέον ανισότητες τις οποίες επιλέγει να μην εντάξει στον σχεδιασμό του.
Ο προπολεμικός κόσμος έκανε too little, too late για να αποφευχθεί η απώλεια της οικονομικής ομοιόστασης, η άνοδος του φασισμού και ο πόλεμος. Η ύπαρξη άτολμων ηγετών επισημαίνεται σήμερα ως ένα από τα τότε προβλήματα. Που ίσως είναι και σημερινό.
Ο κόσμος που έρχεται είναι πολύ διαφορετικός. Οι ευαισθησίες του ή δυνατότητες θα βασίζονται στην ενεργειακή επάρκεια, στην ψηφιακή ασφάλεια και στην οικονομική και εργασιακή ευελιξία. Σε ένα απο-παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον η επάρκεια πόρων θα καθορίζει τις ζωές μας. Ο κόσμος στον οποίο θα ζήσουν τα παιδιά μας θα εξαρτάται από την ανθεκτικότητα (resilience), και αυτή δεν την διασφαλίζεις με την λήψη μέτρων αλλά με την υιοθέτηση δύσκολών και ενίοτε επίπονων στρατηγικών. Ο όποιος πρωθυπουργός της Ελλάδας οφείλει να αντιμετωπίσει αυτά τα θέματα στην βάση τους. Η διεκπεραίωση μιας αργής μετάβασης στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, η αναβολή των ελληνοτουρκικών επιλύσεων, το «σπρώξιμο» της δημοσιονομικής βόμβας στους επόμενους και τελικά η μη ενδυνάμωση των ανακλαστικών μας θα έχει μακροχρόνια καταστροφικό αποτέλεσμα. Ο κύριος Μητσοτάκης είχε στην ΔΕΘ μια ευκαιρία να μας μιλήσει για το μέλλον αλλά δεν το έκανε. Χρειαζόμαστε ηγέτες που θα μας σπρώξουν προς την ανθεκτικότητα με ένα νέο στρατηγικό αφήγημα, όχι τους αναγκαίους ήρωες της τελευταίας στιγμής. Στρατηγικές, όχι επιδόματα και μέτρα.
Δυστυχώς, η χώρα οδεύει σε ένα ακόμα εφιαλτικό αδιέξοδο. Το πολιτικό προσωπικό έχει διαγράψει από τη μνήμη του τα χρόνια και τις σκληρές συνέπειες της κρίσης.
15°
