Η βία στα σχολεία εξαλείφεται μόνο με τη γνώση και την προκοπή

Στα ΕΠΑΛ φοιτούν κατά κανόνα παιδιά που παλεύουν για την αξιοπρέπειά τους. Πηγαίνουν για να μάθουν μια τέχνη, να αποκτήσουν κάποια ειδίκευση, έτσι ώστε είτε να βγουν αμέσως μετά το λύκειο στην αγορά εργασίας, είτε να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους σε κάποια αντίστοιχη μεταδευτεροβάθμια δομή. Πολλά από αυτά πρέπει να εργάζονται παράλληλα για να βοηθούν την οικογένειά τους, μιας και συνήθως η τύχη δεν είναι τόσο γενναιόδωρη με την πάρτη τους. Και αυτό γίνεται κανόνας όταν το ΕΠΑΛ εδρεύει σε κάποια υποβαθμισμένη περιοχή των μεγάλων αστικών κέντρων της χώρας. Τα ελληνικά banlieue.

Το ΕΠΑΛ δεν είναι άντρο παραβατικών μαθητών, δεν είναι ξέφραγο αμπέλι, δεν είναι θύλακας ούτε αριστεριστών αλλά ούτε και φασιστών. Κατά κανόνα πάντα. Ωστόσο είναι ο παρίας του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Επειδή το επιλέγουν συνήθως αδύναμοι μαθητές, που φέρουν μεγάλες μαθησιακές ελλείψεις από το γυμνάσιο, που έχουν αποφασίσει και σωστά ότι δεν κάνουν για το πανεπιστήμιο, πλην όμως μπορούν να μάθουν μια τέχνη και να κερδίσουν στη ζωή τους. Όταν αυτό μπορεί να συνδυαστεί και με ένα απολυτήριο ισότιμο με αυτό του Γενικού Λυκείου, το πράγμα γίνεται ακόμα πιο ελκυστικό γι αυτήν την κατηγορία των αποφοίτων του γυμνασίου.

Δεν είναι όμως μόνο η τύχη που δεν στάθηκε γενναιόδωρη μαζί τους είναι και το κράτος, δηλαδή το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Που δεν φρόντισε να βάλει αυστηρούς κανόνες στην Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση, που πάντοτε τη θεωρούσε παρακατιανή, που πάντοτε ήθελε να την κρύβει στο παραβάν. Διότι η ψωροπερήφανη Ελλάς δεν έχει δήθεν ανάγκη από τεχνίτες αλλά μόνο από επιστήμονες. Έτσι δεν φρόντισε να αναβαθμίσει τα εργαστήρια ώστε να αντιστοιχούν στις εξελίξεις της τεχνολογίας, δεν μερίμνησε να γράψει εγχειρίδια που να διαβάζονται από αυτούς τους αδύναμους μαθητές, δεν νοιάστηκε για τη συνεχή επιμόρφωση των καθηγητών τους. Το αποτέλεσμα είναι τα ΕΠΑΛ να μοιράζουν με  ευκολία απολυτήρια και πτυχία ειδικότητας που συχνά δεν αντιστοιχούν σε πραγματικές γνώσεις. Αλλά αυτό είναι συνέπεια όλου του εκπαιδευτικού μας συστήματος.

Η μεταρρύθμιση Αρσένη προέβλεπε νομαρχιακές εξετάσεις για την απόκτηση πτυχίου, αλλά πήγε άπατη. Συνεπώς αφού στο μαθησιακό σκέλος δεν υπήρξε ποτέ η απαιτούμενη σοβαρότητα ήταν εύκολο τα σχολεία αυτά να απαξιωθούν και να μην προσελκύουν ικανότερους μαθητές οι οποίοι κατά κανόνα επιλέγουν το γενικό λύκειο. Έτσι μόνο το 21% των ενήλικων Ελλήνων ηλικίας 30-34 ετών διαθέτουν τίτλο ΕΕΚ ενώ πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης διαθέτει το 42% όταν τα αντίστοιχα ποσοστά στη Γερμανία είναι 47% και 34%. Το ποσοστό απασχόλησης για τους απόφοιτους της ΕΕΚ στην Ελλάδα με στοιχεία του 2018 ήταν 50,5% ενώ ο μέσος όρος της ΕΕ ήταν 79,5% . Τα στοιχεία είναι από την πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα της διαΝΕΟσις. Βλέπετε, η πληθώρα πανεπιστημιακών τμημάτων και η εισαγωγή με βαθμούς πολύ κάτω από τη βάση του 10 δεν αφήνει κοινό για τα ΕΠΑΛ και φυσικά στερεί την αγορά εργασίας από ειδικευμένους τεχνικούς και άτομα μεσαίων γενικώς προσόντων.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον τα σχολεία αυτά, με δυο λόγια, παραπαίουν. Είναι φυσικό λοιπόν να προσελκύουν και παιδιά που δεν ενδιαφέρονται ούτε για τέχνη ούτε για μια γενικότερη μόρφωση. Και όταν στο σχολείο δεν έχεις ενδιαφέρον για γνώση είναι εύκολο να κυλίσεις σε άλλες δραστηριότητες. Αλλά, θα το επαναλάβω, η βία που είδαμε στα πρόσφατα γεγονότα της Σταυρούπολης δεν είναι ο κανόνας. Οπότε είναι τελείως λάθος να βγάζουμε γενικά συμπεράσματα για όλα τα ΕΠΑΛ με αφορμή ένα θλιβερό γεγονός. Στα σχολεία αυτά οι αγωνιστές και οι αγωνίστριες της ζωής είναι υποχρεωμένοι να συνυπάρχουν με κάποιους νέο-απόκληρους. Και αυτό δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Υπάρχουν παιδιά που η χαμηλή  παραβατικότητα, η βία, ο χουλιγκανισμός, ο κάθε είδους εξτρεμισμός είναι δραστηριότητες περισσότερο ελκυστικές από την απόκτηση γνώσεων, την προσπάθεια και την προκοπή. Και τα φαινόμενα αυτά είναι φυσικό να εμφανίζονται σε υποβαθμισμένες περιοχές με πληθώρα φτωχών και αποκλεισμένων μεταναστών. 

Ο εκφασισμός ή ο αριστερός ολοκληρωτισμός συχνά περικλείουν και καλύπτουν επιμελώς κοινωνικές παθολογίες αποκρύβοντας τη μήτρα αυτών των δεινών. Και η μήτρα είναι συνήθως ο κοινωνικός αποκλεισμός, η καταφρόνια.

Ο εκφασισμός ή ο αριστερός ολοκληρωτισμός συχνά περικλείουν και καλύπτουν επιμελώς κοινωνικές παθολογίες αποκρύβοντας τη μήτρα αυτών των δεινών. Και η μήτρα είναι συνήθως ο κοινωνικός αποκλεισμός, η καταφρόνια. Η έλλειψη ισχυρών πολιτιστικών βάσεων, η απουσία υψηλών ευγενών στόχων, η χαμηλή περιεκτικότητα του νεανικού μικρόκοσμου σε οξυγόνο, το λιγοστό φως στο βάθος του τούνελ. Συνήθως αυτές οι κοινωνικές συνθήκες οδηγούν κάποιους νέους σε άκρατο οπαδισμό, χουλιγκανισμό, ουσίες, χαμηλή ή και όχι παραβατικότητα. Σήμερα βλέπουμε και κάτι διαφορετικό. Ένα θύλακα εθνικιστικό, ακροδεξιό, νεοφασιστικό, πείτε τον όπως θέλετε, που συγκρούεται με το άλλο άκρο, το ακροαριστερό, σε έναν αγώνα ξεκαθαρίσματος λογαριασμών ή κυριαρχίας στη σκοτεινή πλευρά του πόλης. Αν κάτι συνδέει τα δύο αυτά άκρα είναι η αποθέωση της βίας. Και η βία είναι πάντοτε φασιστική.

Η οργανωμένη κοινωνία δεν πρέπει να πανικοβάλλεται αλλά ούτε και να αδιαφορεί. Πρόκειται για παιδιά, για νέους που δεν μπορούμε να τους θεωρήσουμε εκ των προτέρων χαμένους, που δεν είναι χαμένοι. Φυσικά και το κράτος έχει υποχρέωση να καταστείλει κάθε εκδήλωση βίας και το έκανε με εκτεταμένες προσαγωγές και αρκετές συλλήψεις. Αλλά απαιτείται και η ανάλογη μέριμνα. Η κοινωνία μας έχει εθιστεί στη νεολαιίστικη βία, τη θεωρεί κανονικότητα. Ειδικά τη βία που εμφανίζεται με ακροαριστερό προσωπείο. Οι ηγέτες της Χρυσής Αυγής είναι στη φυλακή, αλλά δεν είναι δύσκολο η οργάνωση αυτή να αναγεννηθεί από τις στάχτες της. Διότι υπάρχει πάντοτε ζωντανή η μήτρα, η κουλτούρα της βίας που έχει πολλούς φίλους. Αλλά και υποκινητές και εκτιμητές που τη διαχωρίζουν σε καλή και κακή, ανάλογα με την πλευρά που ο καθένας στέκεται ιδεολογικά ή πολιτικά.

Το 47% των ελληνικών επιχειρήσεων θεωρούν ότι η έλλειψη δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού αποτελεί μείζον εμπόδιο για τον αναπτυξιακό τους σχεδιασμό. Συνεπώς τη λύση σε ένα κοινωνικό και όχι ιδεολογικό ή πολιτικό φαινόμενο θα το δώσει και πάλι η οικονομία. Η αναβάθμιση των σπουδών της ΕΕΚ και κυρίως η θέσπιση αυστηρών κανόνων λειτουργίας της πρέπει να είναι η αφετηρία. Και πρέπει να γίνει τώρα. Από κοντά βέβαια η επικαιροποίηση των προγραμμάτων σπουδών ώστε να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες αλλά και μελλοντικές ανάγκες της αγοράς εργασίας. Ακόμα είναι απαραίτητη η επέκταση του θεσμού της μαθητείας όχι μόνο για τους απόφοιτους αλλά και για τους μαθητές των ΕΠΑΛ, διότι η επαφή με την πραγματική εργασία είναι το καλύτερο μέσο για την ωρίμανση των νέων. Επίσης θα πρέπει να γίνουν δράσεις προσέλκυσης κοριτσιών ώστε να γίνει ίση η συμμετοχή των δύο φύλων. Τα ανδροκρατούμενα ΕΠΑΛ δεν προμηνύουν ένα καλύτερο μέλλον.

Φυσικά στην προσπάθεια αυτή πρέπει να βοηθήσουν και οι επιχειρήσεις, ιδιωτικές και δημόσιες, ανοίγοντας τις πόρτες τους σ’ αυτά τα παιδιά που είναι οι μελλοντικοί τους εργαζόμενοι και γιατί όχι τα μελλοντικά τους στελέχη. Όταν τα επαγγελματικά και τεχνικά σχολεία γίνουν σχολεία υπόδειγμα και προσελκύσουν μια μεγαλύτερη γκάμα μαθητών, τα φαινόμενα παραβατικότητας και βίας θα εκλείψουν και η πατρίδα θα είναι διπλά κερδισμένη. Θα εντάσσει στην αγορά της  προοδευτικά το αναγκαίο τεχνικό δυναμικό, αλλά και θα βελτιώνει την ποιότητα ζωής των νέων της. Εξάλλου λόγω υπογεννητικότητας δεν έχει και πολλούς για να αδιαφορεί για κάποιους.