Η ομιλία του Προέδρου της Βουλής, Κωνσταντίνου Τασούλα, στα εγκαίνια της Έκθεσης «Αντικρίζοντας την Ελευθερία! Στη Βουλή των Ελλήνων, δύο αιώνες μετά».
Πρόκειται για «μία έκθεση-σταθμό στο λαμπρό χρονικό αντίστοιχων πρωτοβουλιών της Βουλής των Ελλήνων», ανέφερε στον χαιρετισμό του ο Πρόεδρος της Βουλής, Κωνσταντίνος Τασούλας, τονίζοντας:
«Η Βουλή δεν είναι μόνο ιστορικός θεματοφύλακας της μνήμης του Αγώνα. Η Βουλή, το Κοινοβούλιο, το αντιπροσωπευτικό δηλαδή σύστημα που εδώ μέσα στο βουλευτήριο εκδηλώνεται, είναι ένα από τα πολύτιμα τρόπαια εκείνου του Αγώνα. Η μορφή της πολιτείας ήθελαν οι Αγωνιστές του ’21 να είναι ‘‘παραστατική’’, δηλαδή κοινοβουλευτική».
Ο κ. Τασούλας υπογράμμισε ότι «μαθαίνοντας από πού ξεκινήσαμε και πόσο δύσκολα ξεκινήσαμε, καταλαβαίνουμε καλύτερα τον εαυτό μας, γιατί τον συγκρίνουμε με το δικό μας παρελθόν και τον καλούμε να στεριώσει το δικό μας παρόν και να είναι ο εαυτός μας αισιόδοξος για το δικό μας μέλλον». Και επικαλούμενος τη ρήση του Κολοκοτρώνη στην περίφημη ομιλία του προς τους νέους «εμείς σας ελευθερώσαμε, εις εσάς μένει να ισάσετε και να στολίσετε τον τόπο» ο Πρόεδρος της Βουλής είπε:
«Είμαι βέβαιος ότι με τέτοιο παρελθόν, με τέτοιες ρίζες, με τέτοια αγωνιστικότητα, σε ένα δύσκολο παρόν και με τέτοια βάσιμη αισιοδοξία για το μέλλον, θα μπορέσουμε να στολίσουμε αυτό τον τόπο».
Η ομιλία του Προέδρου της Βουλής στα εγκαίνια της Έκθεσης «Αντικρίζοντας την Ελευθερία! Στη Βουλή των Ελλήνων, δύο αιώνες μετά».
Εξοχοτάτη κυρία Πρόεδρε της Δημοκρατίας, αξιότιμε κύριε Πρωθυπουργέ, Μακαριότατε,
αξιότιμοι κύριοι και κυρίες Εκπρόσωποι των Προέδρων των Κοινοβουλευτικών Ομάδων,
αξιότιμη κυρία Υπουργέ Πολιτισμού, αξιότιμοι κύριοι Αντιπρόεδροι της Βουλής, αξιότιμοι
κύριοι Πρέσβεις, αξιότιμη κυρία Πρόεδρε της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», αξιότιμε κύριε
Πρόεδρε του Ιδρύματος Ωνάση, κυρίες και κύριοι, τιμούμε τα διακόσια χρόνια από το
σπουδαιότερο και ενδοξότερο γεγονός της νεοελληνικής ιστορίας, το 1821. Το τιμούμε με
μία έκθεση-σταθμό στο λαμπρό χρονικό αντίστοιχων πρωτοβουλιών μας. Η Βουλή δεν είναι
μόνο ιστορικός θεματοφύλακας της μνήμης του Αγώνα. Η Βουλή, το Κοινοβούλιο, το
αντιπροσωπευτικό δηλαδή σύστημα που εδώ μέσα στο βουλευτήριο εκδηλώνεται, είναι
ένα από τα πολύτιμα τρόπαια εκείνου του Αγώνα.
Η μορφή της πολιτείας ήθελαν οι Αγωνιστές του ’21 να είναι «παραστατική», δηλαδή
κοινοβουλευτική. Στο πρώτο Σύνταγμα αναφέρεται ότι οι πληρεξούσιοι που αποτελούσαν
το Βουλευτικό ήταν «εκλεγμένοι παραστάται των διαφόρων μερών της Ελλάδας». «Το
πολίτευμα ήταν σύστημα παραστατικόν», έγραφαν πέντε Βουλευτές τον Νοέμβριο του ’22
προς τον Πρόεδρο του Βουλευτικού Υψηλάντη. «Παραστατική Διοίκησις»… -αναφέρεται σε
διακήρυξη του Αντιπροέδρου του Εκτελεστικού της ίδιας εποχής- «…ήταν το πολίτευμα της
Ελλάδος», επειδή «φέρει πρόσωπον λαού». «Τακτικήν παραστατικήν Διοίκησιν είχαν
σχηματίσει οι Έλληνες», πληροφορούσε τους Άγγλους του 1824 η ελληνική Εταιρεία του
Λονδίνου, η Φιλελληνική Εταιρεία του Λονδίνου, το Φιλελληνικό Κομιτάτο. Στην
«Κοινοβουλευτικήν Πολιτείαν» κατά τον Κοραή, «η αρχή ήταν κοινή σε όλους τους άξιους
να άρχουσι, αλλά πρόσκαιρος και κυρωμένη με τάς ψήφους των αρχομένων».
Το ίδιο είδαμε στη Νομική Διάταξη της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος, στην Πελοποννησιακή
Γερουσία, στη Γερουσία Δυτικής Χέρσου Ελλάδος, αλλά και σε όλα τα επαναστατικά
συντάγματα. Ο πρώτος εκλογικός νόμος του 1822, μιλώντας για εκλέκτορες περιγράφει
«ευυπόληπτους γέροντας», το οποίο σε πάει 2.235 χρόνια πίσω, το 413 π.Χ, στην
ταραγμένη από τη σικελική καταστροφή Αθήνα που αποφάσισε θορυβημένη «αρχήν τινά
πρεσβυτέρων ανδρών ελέσθαι», δηλαδή να εκλέξουν ένα συμβούλιο από ηλικιωμένους,
όπως μας θυμίζει ο Θουκυδίδης. Σε πάει, όμως και στην ιστορική διακήρυξή του με τίτλο
«Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος» στο Ιάσιο στις 24.2.1821, όπου ο Αλέξανδρος
Υψηλάντης ελπίζει ότι «Το έθνος συναθροιζόμενον θέλει εκλέξει τους δημογέροντάς του και
στην ύψιστη ταύτην Βουλή θέλουσι υπείκει όλαι μας αι πράξεις».
«Παραστάτες» ελέγοντο, συνεπώς, οι πρώτοι Βουλευτές. Και εδώ είναι η μαγεία και η
γοητεία της ελληνικής γλώσσης. «Παραστάτης» είναι αυτός που στέκει «παρά», δίπλα σου,
παλεύει μαζί σου, κοντά σου. Δεν τους είπαν ούτε «προστάτες», καθώς «προστάτης» είναι
αυτός που είναι μπροστά σου, ούτε «επιστάτες» που είναι αυτοί που είναι πίσω σου και
μάχονται, αλλά «Παραστάτες».
Ο Αγώνας του ’21 ήταν σκληρός και, ευτυχώς, αδάμαστος. Κράτησε πολύ, με διακυμάνσεις.
Και αυτή η διάρκεια ήταν σωτήρια για τον Αγώνα, γιατί βοηθούντος του φιλελληνισμού,
αλλά και των διπλωματικών συμφερόντων των τότε Μεγάλων Δυνάμεων, ανάγκασε αυτή η
διάρκεια της διεξαγωγής του να αντιμετωπιστεί τελικά σαν ένα πολύ σοβαρό διπλωματικό
πρόβλημα που έχρηζε διευθέτησης. «Κι ήταν ο πόλεμος χαρά, τα φονικά παιχνίδια». Και δίπλα στον ακατάβλητο αυτό ηρωισμό υπήρξε –ναι, υπήρξε- και ενδιαφέρουσα
πολιτικότητα.
Η πρώτη ελληνική εφημερίδα «Σάλπιγξ Ελληνική» που εκδόθηκε στην Καλαμάτα την 1η Αυγούστου του ’21 γράφει προς τους Έλληνες «Χρεωστούν ομοίως άπαντες να αποδίδωσιν το οφειλόμενον σέβας εις τας ευρωπαϊκάς διοικήσεις και κανείς να μην πειράξει εις το παραμικρόν ούτε εις την γην ούτε εις την θάλασσαν άνθρωπο ή πράγμα ευρωπαϊκής διοικήσεως ή άλλου τινός έθνους ουδέτερου εις τον παρόντα πόλεμον».
Η διακήρυξη της Εθνικής Συνελεύσεως της Επιδαύρου της 1ης Ιανουαρίου του ’22
καθησυχάζει το αντιδραστικό ιερατείο της Ιεράς Συμμαχίας «Ο κατά των Τούρκων πόλεμος
ημών μακράν του να στηρίζηται εις αρχάς τινάς δημαγωγικάς και στασιώδεις είναι πόλεμος
εθνικός, πόλεμος ιερός, πόλεμος του οποίου η μόνη αιτία είναι η ανάκτησις των δικαίων,
της προσωπικής ημών ελευθερίας, της ιδιοκτησίας και της τιμής, τα οποία όλοι οι
ευνομούμενοι λαοί της Ευρώπης τα χαίρουσιν».
Δεν θέλαμε να κάνουμε κάτι το οποίο να ανέτρεπε το «status quo». Θέλαμε να γίνουμε ένα
μέλος της προηγμένης Ευρώπης. Ο πόλεμος ήταν εθνικός, όχι κλέφτικος. Ακόμη και οι
φλογερότεροι φιλέλληνες, όπως λόγου χάριν ο Σατωβριάνδος, διεκρίνοντο για
πολιτικότητα. Στο υπόμνημά του περί της Ελλάδος, το οποίο υπάρχει εδώ, γράφει μεταξύ
άλλων –ακούστε, το 1825- «Η Ελλάς αύτη με όλη την μικρότητα της εκτάσεώς της ήθελε
φυλάξει τα ανατολικά της Ευρώπης καλλιώτερα παρά την ευρύχωρον Τουρκίαν και ήθελε
χρησιμεύσει περισσότερον εις την πολιτικήν ισορροπίαν». Και πότε αυτά; Το 1825!
Ο Μαυροκορδάτος έπεισε τον αγγλικό παράγοντα ότι το μέλλον του αγγλικού εμπορίου
στην Ανατολική Μεσόγειο ήταν συνδεδεμένο με την ελευθερία των Ελλήνων. Και το
Πρωτόκολλο του Λονδίνου του Ιουλίου του 1827, το οποίο αποθαυμάζουμε στην περίφημη
Ζωφόρο της Βουλής, αυτή η μονάκριβη κληρονομιά του Κάνινγκ για εμάς, είχε και μυστικό
παράρτημα για την περίπτωση που ο Σουλτάνος αρνιόταν την ειρήνευση: Θα επιτευχθεί
«σύγκλιση διά της συνάψεως εμπορικών σχέσεων με τους Έλληνες, με την αποστολή προς
τούτο σε αυτούς και την υποδοχή από αυτούς προξενικών πρακτόρων». Αναγνώριση, σε
περίπτωση που αρνιόταν ο Σουλτάνος την ειρήνευση. Και την αρνήθηκε.
Ο δρόμος για το Ναβαρίνο είχε ανοίξει χάρη στην τετράμηνη Πρωθυπουργία του Κάνινγκ,
τη χρονιά που η Αγγλία άλλαζε τέσσερις Πρωθυπουργούς (Λίβερπουλ, Κάνινγκ, Λόρδος
Γκόντριτς και Ουέλινγκτον). Είχαμε και την τύχη μαζί μας. Τα πάντα ήταν τότε μαζί μας!
Πώς ξέσπασε, όμως, αυτός ο πόλεμος, που, κατά τον Κολοκοτρώνη, «εσχέτισεν όλους τους
Έλληνες»; Πώς φτάσαμε από τις «σβησμένες όλες τις φωτιές, τις πλάστρες μεσ’ στη χώρα»,
από τον ασάλευτο και μουδιασμένο ελληνισμό των πρώτων πολλών χρόνων μετά την
Άλωση, στο πρώτο σάλεμα, από τη μαυρίλα του αφανισμού στο ανηφόρισμα προς το φως;
Είναι η παιδεία, η γνώση που στάθηκε δίπλα στο σπίτι και στη θρησκεία, δίπλα στην
οικογένεια και την Ορθοδοξία. «Ευθύς όπου κανένας άνθρωπος από τον λαό εμάνθανε τα
κοινά γράμματα και έβλεπε ποιους είχαμε προγόνους, τι έκαμεν ο Θεμιστοκλής, ο
Αριστείδης και άλλοι πολλοί παλαιοί μας… μας ήλθε εις στον νου να τους μιμηθούμε και να
γίνουμε ευτυχέστεροι», εξηγεί ο Κολοκοτρώνης στην περίφημη ομιλία του προς τους νέους,
στην Πνύκα, το 1838.
Ο Διαφωτισμός, λοιπόν, η παιδεία. Σε μια από τις γνωστότερες μελέτες του, ο Κ. Θ. Δημαράς, αυτός που εμπνεύστηκε τον όρο «Νεοελληνικός Διαφωτισμός», για να δείξει παραστατικά πόσο μεγάλη απήχηση είχαν οι ιδέες του Διαφωτισμού στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, παρέθετε την αφήγηση ενός Γάλλου περιηγητή, που τον παρουσιάζουμε στην Έκθεσή μας, του Κόμη Σουαζέλ-Γκουφιέ, μετέπειτα Πρέσβη της Γαλλίας στην Υψηλή Πύλη, ο οποίος, ευρισκόμενος στην Πάτμο το 1776, είχε εντυπωσιαστεί, όταν ένας μοναχός τον ρώτησε για τον Βολταίρο!
Όμως, ας δούμε πωςτον ρώτησε. «Προχωρούσα προς το βουνό», έγραφε ο περιηγητής,
«όταν αντιλήφθηκα έναν καλόγερο που κατέβαινε από εκεί. Ήρθε βιαστικά προς το μέρος
μου, με ρώτησε στα ιταλικά ‘‘από ποιον τόπο είμαι, από πού ερχόμουν, τι είχε συμβεί στην
Ευρώπη εδώ και επτά χρόνια που είχε να αράξει καράβι σε αυτά τα βράχια’’». Επτά χρόνια
είχε να αράξει καράβι, επτά χρόνια άγνοιας. Μη κοιτάτε που σήμερα έχουμε καταντήσει να
θυμόμαστε πράγματα που δεν έχουν συμβεί καν, λόγω της υπερπληροφόρησης ή της
παραπειστικής πληροφόρησης που υπάρχει.
«Μόλις έμαθε ο καλόγερος πως είμαι Γάλλος, φώναξε: ‘‘Πείτε μου, ο κ. Βολταίρος ζει
ακόμη;’’
Ο Διαφωτισμός και η παιδεία, λοιπόν, είπαν το «δεύρο έξω» προς το ελληνικό κλασικό
παρελθόν και αυτό συγκίνησε ξένους και Έλληνες. Έτσι, φτάσαμε να έχουμε την πρώτη
εξέγερση που ξέσπασε στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με εθνικό στόχο, την
πρώτη εθνική επανάσταση της Ευρώπης, που δημιούργησε διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος
και τον πρώτο επιτυχημένο πόλεμο ανεξαρτησίας εναντίον αυτοκρατορίας μετά την
Αμερικανική Επανάσταση του 1776.
Αυτό το θαύμα παρουσιάζουμε στην Έκθεση της Βουλής των Ελλήνων, από την αφύπνιση
του ελληνισμού -στο Περιστύλιο- στις διπλωματικές, πολεμικές και θεσμικές εξελίξεις του
αγώνα, που οδήγησαν στην πρωτιά, που ανέφερα προηγουμένως, στην Αίθουσα
«ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ», στην Αίθουσα Τροπαίων, στον πρώτο όροφο.
Μαθαίνοντας από πού ξεκινήσαμε και πόσο δύσκολα ξεκινήσαμε, καταλαβαίνουμε
καλύτερα τον εαυτό μας, γιατί τον συγκρίνουμε με το δικό μας παρελθόν και τον καλούμε
να στεριώσει το δικό μας παρόν και να είναι ο εαυτός μας αισιόδοξος για το δικό μας
μέλλον.
Όταν έγινε η Επανάσταση, διηγείται ο Κολοκοτρώνης στον Τερτσέτη «η κοινωνία των
ανθρώπων ήταν μικρή, ευρίσκοντο άνθρωποι όπου δεν εγνώριζαν άλλο χωριό μακριά μίαν
ώρα από το εδικό τους».
Σήμερα τι γίνεται; Η ιστορία μέσα σε λίγες δεκαετίες άλλαξε χρόνο και διαστάσεις, ο
βηματισμός της έγινε πολύ ταχύτερος, τόσο που δεν μπορεί πια να υπολογιστεί με τα παλιά
μέτρα. Ο χώρος όπου μέσα του διαδραματίζονται τα γεγονότα έγινε πολύ πιο στενός. Ποτέ
το παρόν δεν ήταν τόσο φευγαλέο όσο είναι σήμερα, πότε το αύριο τόσο άγνωστο και
μπροστά σε αυτό το τόσο φευγαλέο παρόν και στο τόσο άγνωστο μέλλον, καλούμαστε να
ατενίσουμε ένα ιστορικό παρελθόν, αντικρίζοντας την ελευθερία, εδώ στη Βουλή των
Ελλήνων, δύο αιώνες μετά και να αντιληφθούμε ότι και το παρόν και το μέλλον για μας,
τους Έλληνες, επειδή στηρίζεται σε τέτοια θεμέλια, είναι, μπορεί να είναι και πρέπει να
είναι αισιόδοξο.
Σύμφωνα με την IBM, οι πληροφορίες που παρήγαγε το ανθρώπινο είδος τα προηγούμενα
χιλιάδες χρόνια αποτελούν περί το 10% σε σχέση με τις πληροφορίες που έχουν παραχθεί
την τελευταία δεκαετία. Σε αυτούς τους ραγδαία μεταβαλλόμενους καιρούς οι
δοκιμασμένες δυνάμεις και οι εκδηλωθείσες δυνατότητες του Εθνους μας μας στηρίζουν.
Κυρίες και κύριοι, η μνήμη υπήρξε το μέγα πρώτον κεφάλαιον του νοούντος ανθρώπου για
την κατανόηση των νέων του δρόμων. Από την ανάγκη της αναπτύξεως του όπλου τούτου, εδημιουργήθη η ιστορία.
Είναι η γνώση των δοκιμασμένων δυνάμεων ενός λαού και των εκδηλωμένων του δυνατοτήτων στα εμπόδια, στις δοκιμασίες και στις κατακτήσεις. Χωρίς τη γνώση του παρελθόντος είναι αδύνατο να μετρήσουμε τις δυνάμεις του παρόντος ούτε να ατενίσουμε προς το μέλλον. Ετσι ξεκινάει την Ιστορία του για την Επανάσταση του 1821 ο ακαδημαϊκός Διονύσιος Κόκκινος.
Στην Έκθεση που η Βουλή των Ελλήνων υπερήφανα παρουσιάζει χάρη σε αξιέπαινη
προσπάθεια των στελεχών της και συνεργατών της, στην Έκθεση αυτή, κάθε Έλληνας και
κάθε Ελληνίδα και ιδίως, κάθε νέος Έλληνας, κάθε νέο ελληνόπουλο, μπορεί να αντικρίσει
την ελευθερία και συγχρόνως, να ατενίσει προς το μέλλον.
«Εμείς σας ελευθερώσαμε», είπε ο Κολοκοτρώνης προς τους νέους στην περίφημη εκείνη
ομιλία του στην Πνύκα. «Εις εσάς μένει να ισάσετε και να στολίσετε τον τόπο».
Είμαι βέβαιος ότι με τέτοιο παρελθόν, με τέτοιες ρίζες, με τέτοια αγωνιστικότητα, σε ένα
δύσκολο παρόν και με τέτοια βάσιμη αισιοδοξία για το μέλλον, θα μπορέσουμε και να
ισάσουμε και να στολίσουμε αυτό τον τόπο.
Σας ευχαριστώ για την παρουσία σας. Και πάλι ευχαριστώ δημοσίως όλους τους
συνεργάτες μου, την Οργανωτική Επιτροπή, την Επιστημονική Επιτροπή, τους επιμελητές
τους συλλέκτες οι οποίοι μας βοήθησαν, το Ιδρυμα Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα, τον
κ.Μιχ.Βαρκαράκη, τη Γαλλική Εθνοσυνέλευση, το Ίδρυμα Ωνάση, που είναι ο μέγας χορηγός
μας, διότι μας επέτρεψαν με αυτή την εργασία, υπό δύσκολες συνθήκες, να αντικρίσουμε
την ελευθερία, να ατενίσουμε δηλαδή το μέλλον.
20°
