Τα καλύτερά μας χρόνια

Στο ΚΚΕ (εσωτερικού) πήγα από διάθεση ελευθερίας. Παρόλο που ήταν και παρέμεινε μειοψηφικό στο ελληνικό αριστερό στερέωμα. Ας όψεται το Rock. Οι αρχές των 70s με βρίσκουν μαθητή Γυμνασίου στην Ελλάδα του ζόφου και το rock ήταν το μοναδικό τούνελ που οδηγούσε στη Δυτική Ευρώπη και την Αμερική που τότε φάνταζαν ως μήτρες ελευθερίας. Τον Φεβρουάριο του 1967 ο Κώστας Φιλίνης, μετέπειτα στέλεχος του ΚΚΕ (εσ), στη διάλεξή του με θέμα «Ελληνική νεολαία και πολιτική» καλούσε του Λαμπράκηδες να πλησιάσουν του «γιεγιέδες» και να στρέψουν «την πολύτιμη νεανική τους ζωτικότητα και δίκαιη διαμαρτυρία σε ένα κανάλι ευγενικών κοινωνικών αγώνων». Η οικογενειακή παράδοση και τα νεανικά διαβάσματα μου επέβαλαν να γίνω κομμουνιστής. Το rock, να γίνω κομμουνιστής της ανανέωσης.

Το 1974 δεν ξέραμε τίποτα για τον ευρωκομμουνισμό, βγαίναμε από τη χούντα, ποιος ν’ ακούσει και τι. Σάμπως κι αυτοί που έλεγαν ότι ήξεραν, την τύφλα τους ήξεραν. Ήμασταν τα «παιδιά των λουλουδιών» της ελληνικής αριστεράς που εκτός από ΑΥΓΗ διάβαζαν και ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. Παιδιά της ελευθερίας. Οι απέναντι ήταν πιο αγριεμένοι, είχαν μια κάποια βαρβατίλα που μας ήταν απωθητική. Καθότι αγαπούσαν άλλοι τον Στάλιν, άλλοι τον Μάο, κάποιοι τον Πολ Ποτ ακόμα και τον Χότζα. Και αυτό τους έκανε υπερβολικά συνεπείς και δωρικούς. Ακόμα και οι Πασόκοι την εποχή εκείνη μας θεωρούσαν δεξιούς και μας κοιτούσαν υποτιμητικά. To «εσωτερικό» μπορεί να τα είχε καλά με την Ρουμανία αλλά κανείς δεν γούσταρε τον Τσαουσέσκου.

Στις αρχές της 3ης Σεπτεμβρίου (της οδού, μην πάει το μυαλό σας αλλού) συνάντησα μπαρουτοκαπνισμένους κομμουνιστές όπως τον Μήτσο Παρτσαλίδη, τον Μπάμπη Δρακόπουλο, τον Λεωνίδα Κύρκο, τον Κώστα Φιλίνη, τον Γρηγόρη Γιάνναρο, τον Αντώνη Μπριλάκη, και τόσους άλλους, μύθους της ανανεωτικής αριστερής σκηνής. Που σε κοιτούσαν και κατέβαζαν τα μάτια, που είχαν μια απαράμιλλη αστική ευγένεια που τους έβγαινε φυσιολογικά και έβαζε σφραγίδα στην πολιτική τους στάση και άποψη την εποχή εκείνη. Αργότερα κατάλαβα γιατί είχαν απαρνηθεί τον σταλινισμό. Επειδή ήταν ευγενείς και βαθιά μορφωμένοι άνθρωποι. Ήταν αυτό που λέγαμε, Κύριοι με Κ κεφαλαίο. Ήμασταν κάπως αλλιώς, οι ροζ κομμουνιστές. Μας λέγανε φλώρους και φώναζαν «Ρήγας Φεραίος ο κάθε sexy νέος». Εγώ ήμουν και Πανιώνιος. Είχα όλα τα «κακά».

Το εργατικό του Ρήγα την εποχή εκείνη πρέπει να είχε 2 ή 3 μέλη, όλα κι όλα. Η «ανανέωση» του κομμουνιστικού κινήματος δεν είχε πέραση στους εργάτες αλλά στους διανοούμενους. Σε φοιτητές, καλλιτέχνες, πανεπιστημιακούς, ανθρώπους της μεσαίας και ανώτερης τάξης, πολλούς χωρίς κομμουνιστική οικογενειακή παράδοση. Όχι σε δημοσίους υπαλλήλους, τραπεζικούς και δεητζήδες. Όχι σε «λαμέ φρικιά» που έλεγε και ο αείμνηστος Πανούσης. Όσοι και όσες ήμασταν από τη μεσαία τάξη της Β Αθήνας ή Β Πειραιά με αριστερές γενικώς καταβολές δεν είχαμε και πολλά να αποδείξουμε στον κομματικό μικρόκοσμο, που ήταν γεμάτος από βαριά επιπλοποιεία, υπηρέτριες, μπουχάρες και Κολέγιο. Και γι αυτό από την εποχή εκείνη υπήρχε μια τάση «αριστερισμού της ανανέωσης» σε έναν κόσμο που αισθάνονταν κάπως άβολα που ανήκε στην ανώτερη τάξη, δηλαδή είχε λεφτά, ενώ αγωνίζονταν για τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας, έστω με ειρηνικά μέσα. Τι τρελό να είσαι αστός κομμουνιστής σε περιβάλλον εξόχως καπιταλιστικό. Πέστε να ‘ρθουν ψυχολόγοι είναι σοβαροί οι λόγοι. Ίσως τα πράγματα να στράβωσαν στη συνέχεια επειδή δεν ήρθαν οι ψυχολόγοι όταν έπρεπε.

Ήταν τότε που ζούσαμε με μύθους που τώρα τους θυμόμαστε με συμπάθεια. Που μας συγκινούσαν ο Πουλαντζάς και ο Ελεφάντης και βέβαια οι αναλύσεις των Γάλλων δομιστών κομμουνιστών όπως των Αλτουσέρ και Μπαλιμπάρ. Ένα μικρό σοκ στην αριστερή μυθολογία. Η απομυθοποίηση βέβαια είναι προσωπική υπόθεση, για άλλους έγινε σύντομα, για άλλους κράτησε πολύ, σε κάποιους δεν ήρθε ποτέ. Ο ανανεωτικός χώρος είχε μια απαράμιλλη ικανότητα να διεισδύει στον πυρήνα των πολιτικών πραγμάτων, να αναζητά τις ελάχιστες διαφορές σε λεπτές ιδεολογικές δομές και να τις ανατέμνει με επιμονή και ακρίβεια εντομολόγου, αλλά να χάνει την ουσία της πολιτικής, δηλαδή το «δια ταύτα». Για το «δώσε και μένα μπάρμπα» ούτε λόγος. 

Σε μια Ελλάδα που μετά τη χούντα αναζητούσε έναν Μεσσία να την διορίσει στο Δημόσιο (και τον βρήκε), εμείς λέγαμε κάτι παράξενα. Αλλά και σε ένα εγχώριο κομμουνιστικό σύμπαν που ήθελε να πάρει τη ρεβάνς του 49 και γι’ αυτό συσπειρώνονταν γύρω από το ΚΚΕ του Φλωράκη. Το οποίο παρεμπιπτόντως δεν είχε μεγάλη σχέση ούτε με το μετέπειτα ΚΚΕ της Παπαρήγα, πόσο μάλλον με το σημερινό του Κουτσούμπα, στον τομέα της συμπεριφοράς και του ήθους. Οι πάστες των ανθρώπων κινούν την Ιστορία και όχι οι απρόσωπες πολιτικές. Αλλά οι άνθρωποι δεν είναι αιώνιοι και οι εποχές αλλάζουν.

Στις 18 Οκτωβρίου του 1981 που το ΠΑΣΟΚ ανέβαινε στην εξουσία, το ΚΚΕ εσωτερικού έμενε έξω από τη Βουλή. Εγώ και η παρέα μου εκείνο το βράδυ γυρνούσαμε το κέντρο της Αθήνας με μηχανάκια ανεμίζοντας κόκκινες σημαίες γιατί είχε πέσει επιτέλους η Δεξιά. Μετά έγιναν διασπάσεις διάφορες με τις οποίες ο ανανεωτικός χώρος είχε πάντοτε μια λατρεία, μια εμμονή, γεννήθηκαν και πέθαναν σχήματα και κινήσεις, άλλοι ήρθαν και άλλοι έφυγαν, ο χώρος άλλαξε, μεταλλάχτηκε. Πολλοί από εκείνη τη γενιά των «ροζ» πήγαν στο «σπίτι» τους, στα μεταπτυχιακά, την καριέρα, την οικογένεια. Λίγοι έμειναν, αναμείχθηκαν με άλλα ρεύματα, έγιναν επαγγελματίες. Το πρωί ξεκοκάλισμα εφημερίδων, το απόγευμα καθοδήγηση, το βράδυ ταβέρνα. Ο ιδρυματισμός και η έλλειψη επαφής με τον πραγματικό κόσμο της εργασίας έπαιξε ρόλο καταλυτικό για το «χώρο». Τον απέκοψε από την πραγματική οικονομία και τις σχέσεις με τους «κανονικούς» ανθρώπους, τον ευνούχισε πολιτικά και αυτό φάνηκε. Δυστυχώς απέμεινε ένα αδιάκοπο φεστιβάλ μικροπολιτικής, μια υπόγεια απέχθεια για τον κόσμο της εργασίας και της αριστείας. Αλλά και της ελευθερίας.

Καθώς περνούσαν τα χρόνια εκεί στις παρυφές του πολιτικού συστήματος μεγάλο μέρος του ανανεωτικού χώρου σκλήρυνε. Απέκτησε και έναν υπολανθάνοντα εθνομηδενισμό ως αντίβαρο του αντιδογματισμού του, που η παράδοση του «εσωτερικού» δεν τον είχε. Όλα καλά αρκεί να μην κερδίζει η Ελλάδα. Απέναντι στον εθνικισμό της μετεμφυλιακής περιόδου, ο εθνομηδενισμός εμφανίζονταν ως προοδευτικός. Παράλληλα έδειξε υπέρμετρη ανοχή έως συμπάθεια στην αριστερή βία και τους «μπαχαλορεά». Πάντοτε στη βία των άλλων και πάντοτε εκ του ασφαλούς. Βλέπετε είχαν απαρνηθεί την ολοκληρωτική βία του Στάλιν και αυτό τους έβγαζε από τον σκληρό κομμουνιστικό πυρήνα με αποτέλεσμα να αναζητούν μια χειρολαβή να κρατηθούν πάνω στο τρένο της κομμουνιστικής παράδοσης. Η εναλλακτική βία ήταν μια κάποια λύση και την εγκολπώθηκαν. Αν είναι για καλό σκοπό, η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών μπορεί να περιμένει. Τελικά τους βγήκε σε καλό.

Μιλάμε για την αριστερή βία την οποία οι παλιοί είχαν βιώσει στα πρώτα και είχαν απορρίψει στα στερνά. Στην πρώιμη μεταπολίτευση η απόρριψη της βίας ήταν μια μεγάλη τομή που μόνο οι αριστεροί καταλαβαίνουν το βάθος της. Τα παλιά συμπλέγματα που είχε αφήσει το «ροζ» έμειναν ζωντανά και βγήκαν στην επιφάνεια πολύ αργότερα σε όσους συνέχισαν να γεμίζουν τη ζωή τους με το Κόμμα. Να περνούν άπειρες ώρες σε συνεδριάσεις βαριάς νικοτινίασης, ψάχνοντας το «φύλο των αγγέλων». Μόνο που είχαν περάσει και τα χρόνια και αριστεριστής της ανανέωσης στα γεράματα φάνταζε λιγάκι γκροτέσκο. Μην ψάχνεις στο γέρμα τον αριστεριστή που δεν ήσουν στα νιάτα σου. Στοιχειώδες.

Εδώ να μνημονεύσω και την αείμνηστη «Β’ Πανελλαδική» την οποία και ακολούθησα μετά τη διάσπαση του ΡΦ. Αυτοί που προσπαθούν να συσχετίσουν εκείνο το αριστερό σχήμα με σημερινά αντίστοιχα κόμματα κάνουν λάθος. Μιλάμε για ένα νεανικό πολιτικό χώρο υψηλής ποιότητας και εντιμότητας για την εποχή εκείνη. Καμία σχέση με το σήμερα. Απλώς οι άνθρωποι στο δρόμο αλλάζουν μορφή, ιδέες, απόψεις, συμπεριφορές. Πώς να συγκριθούμε με τον εαυτό μας πριν 40 χρόνια και μάλιστα τα καλύτερα μας χρόνια αφού ήμασταν νέοι;

Αυτή που θυμούνται διάφοροι φίλοι και γνωστοί ως την ανανεωτική αριστερά της νιότης τους και κάποιοι προσπάθησαν να την επαναφέρουν στη ΔΗΜΑΡ δεν υπάρχει πλέον. Το 2008 ήταν ένα σεισμός ριζοσπαστισμού για τον χώρο που τον οδήγησε για τα καλά στην αγκαλιά του αριστερισμού. Σε μια εποχή που ο ανανεωτικός χώρος από εκεί που ήταν του «πεταματού» και του 3%, άρχισε να συγκινεί για να έρθει η οικονομική κρίση του 2010 και να τον κάνει της μόδας. Ακριβώς επειδή φλέρταρε με την βία. Τόσο της μόδας που τον έστειλε και στην εξουσία. Όχι γιατί ανέλυε επιτυχώς την πραγματικότητα. Αλλά γιατί φώναζε και έβριζε χωρίς να προτείνει ουσιαστικά τίποτα. Στην εξουσία όμως εκτίθεσαι, πρέπει να κάνεις και κάτι εκτός από το να αερολογείς και όταν δεν κατέχεις το άθλημα χάνεις τη μπάλα και ψάχνεσαι.

Σήμερα βλέπω φίλους να απορούν και εξανίστανται για το τι και πώς της αριστεράς και τι πρωτοσέλιδο είναι αυτό και ποια σοσιαλδημοκρατία και «πού είναι η εφημερίδα που πούλαγα τις Κυριακές στις συνοικίες» και άλλα τέτοια γλυκά και αγαπημένα αλλά και ευνόητα και λογικά, αφού γερνάμε, πλην όμως πεθαμένα. Πιο πεθαμένα και από το λικέρ με τα φοντάν της μαμάς. Η ΑΥΓΗ ήταν πάντοτε μια κομματική εφημερίδα της αριστεράς. Εκπροσωπούσε την πολιτική γραμμή αλλά και την κουλτούρα και το ήθος της ηγεσίας του κόμματος που την εξέδιδε. Και όπως οι άνθρωποι και τα κόμματα αλλάζουν, αλλάζουν και οι εφημερίδες.

Όταν καταργείς μνημόνια με ένα άρθρο και έναν νόμο, βαράς νταούλια και χορεύουν οι αγορές, κάνεις δημοψήφισμα αυτοκτονίας, δηλώνεις αριστερός και συγκυβερνάς με ακροδεξιούς και σε ακολουθεί παραληρώντας το πιο ετερόκλητο πλήθος της ιστορίας, τότε ναι δικαίως την ψωνίζεις και νομίζεις ότι όλα γίνονται. Και χάνεις το μέτρο. Χωρίς όμως πολιτικό έρμα δεν στέκεσαι. Γέρνεις κάποια στιγμή και πέφτεις. Και όταν πέφτεις με το μέτρο χαμένο, δεν ξέρεις το βάθος. Μέχρι να ακούσεις τον γδούπο.

Διακόσια χρόνια μετά την επανάσταση και σαράντα έξι μετά το τέλος της χούντας οι αυταπάτες και τα παραμύθια έχουν τελειώσει. Το μόνο αίτημα που παραμένει ζωντανό είναι ένα και είναι το αίτημα της καθολικής και υγιούς Ελευθερίας. Οι σημερινοί νέοι μπορούν να ατενίζουν το αύριο με βάσιμη αισιοδοξία. Το δεκανίκι τους δεν είναι πια ο σοσιαλισμός. Ο φιλελευθερισμός είναι το ροκ του μέλλοντός μας.