Ο Προκόπης Δούκας προσπαθεί να φωτίσει την αισιόδοξη πλευρά μιας κρίσης που θα αλλάξει τον κόσμο.
Η εικόνα στο κέντρο της Αθήνας είναι πρωτόγνωρη. Οι δρόμοι είναι άδειοι, η ησυχία είναι ταυτόχρονα ανακουφιστική και ανησυχητική. Κάποιοι καταστηματάρχες επωφελούνται για να κάνουν μικροδιορθώσεις, ένα τσιμεντάκι εδώ, ένα βάψιμο εκεί – οι τεχνίτες διαφόρων ειδών είναι οι μόνοι που βλέπεις εμφανώς να δουλεύουν. Μαζί με τους υπαλλήλους βέβαια των φαρμακείων, των takeaway και των super market.
Το τραύμα στην οικονομία, στον τουρισμό, στον πολιτισμό, στην κοινωνική ζωή είναι βαθύ και δεν θα κλείσει εύκολα. Ας μην το συζητήσουμε εδώ. Τίποτε δεν θα είναι πια το ίδιο, προδικάζουν οι περισσότεροι. Αλλά όπως σε όλα τα δεινά, υπάρχουν πάντα μαζί οι ευκαιρίες για στροφή προς το καλύτερο, μετά το σοκ. Ας τις δούμε με αισιόδοξο μάτι.
Ο πλανήτης επισκευάζεται. Η πρώτη σημαντική ωφέλεια είναι ότι αυτό το διάλειμμα στη φρενήρη ανθρώπινη δραστηριότητα θα φέρει μια ξεκούραση στους ρυθμούς της κλιματικής αλλαγής. Μπορεί να ρυπάνουμε λίγο περισσότερο με τα πλαστικά μιας χρήσης και τα μέσα προστασίας, αλλά γλιτώνουμε αρκετές εβδομάδες ή μήνες ατμοσφαιρικής και μη ρύπανσης. Από τις αεροπορικές πτήσεις ως τις επίγειες και θαλάσσιες μεταφορές. Μια ευκαιρία για μέτρηση και επανατοποθέτηση στόχων για το (να μην ξεχνιόμαστε) σημαντικότερο πρόβλημα από καταβολής ανθρώπινου είδους, πάνω και πέρα από κορωνοϊούς.
Η επιστήμη ξαναθυμίζει επίσης, με την ευκαιρία της κρίσης, τον κομβικό της ρόλο στην ανάπτυξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Και πρέπει να ξανακερδίσει την ηγετική της θέση στη σκέψη των πλειοψηφιών, κόντρα σε θεωρίες συνωμοσίας, λαϊκισμούς και αντιδραστικές μικρόνοιες. Η προσπάθεια της τριτοκοσμικής αντίληψης της (καθ’ ημάς) θρησκείας να επιβληθεί μεσαιωνικά απέτυχε παταγωδώς.
Οι γεωπολιτικές κρίσεις και ισορροπίες θα έχουν άλλη εξέλιξη, από αυτήν που περιέγραφαν οι προβλέψεις των ειδικών. Το μεταναστευτικό θα τεθεί στο μικροσκόπιο των νέων συνθηκών. Τα δικαιώματα επίσης, υπό το φως της καραντίνας και των κλειστών συνόρων. Η υπέρβαση θα είναι να επιβληθεί ο υπερεθνικός συντονισμός και τα ανοιχτά μυαλά, έναντι μιας παγκοσμιοποίησης, που αφήνει τον κάθε «πελάτη» να επιβάλει εσωτερικά το αυταρχικό του καθεστώς, ανενόχλητος. Η Ευρώπη πρέπει επιτέλους να γίνει το ζωντανό παράδειγμα της ομόσπονδης φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Η πανδημία ανατάσσει τις επιχειρηματικές προτεραιότητες, σε όλον τον κόσμο. Κάποιες πτώσεις τιμών, όπως αυτές των καυσίμων, θα σημάνουν ωφέλεια για τον καταναλωτή. Θα τα χάσουμε από αλλού, θα σκεφτείτε. Ναι, τα εισοδήματα των περισσοτέρων θα μειωθούν. Αλλά θα μειωθούν και πολλά έξοδα, κάποια από αυτά χωρίς πραγματική ανάγκη, πλην ματαιοδοξίας. Πολλές πολυτέλειες θα επαναπροσδιοριστούν ή θα χαθούν.
Όσοι ζουν παρασιτικά, ίσως δυσκολευτούν περισσότερο από άλλους. Όσοι ζουν αποκλειστικά με αδήλωτες δραστηριότητες, θα ζοριστούν να δικαιολογήσουν την κίνησή τους στους δρόμους. Το έγκλημα δεν θα έχει πια το πλήθος να κρυφτεί ανάμεσά του. Θα βρούν βεβαίως τρόπους να υπερκεράσουν και πάλι το σύστημα και τις απαγορεύσεις του. Αλλά είναι σίγουρο ότι θα ξεβολευτούν.
Οι πολίτες των δυτικών χωρών θα έχουν, περισσότερο ίσως από άλλους, την ευκαιρία να επανατοποθετήσουν τις ζωές τους.
Οι πολίτες των δυτικών χωρών θα έχουν, περισσότερο ίσως από άλλους, την ευκαιρία να επανατοποθετήσουν τις ζωές τους. Και ίσως να επισκευάσουν ή να διαλύσουν συνήθειες και σχέσεις. Είναι απόλυτα φυσιολογικό να αποζητούμε απελπισμένα την οργανωμένη μας ζωή με δουλειές, ενδιαφέροντα και επαφές. Μπορούμε όμως να αναπτύξουμε μηχανισμούς εναντίον του κενού, που δημιουργείται όταν χάνουμε τα περιττά και μη ουσιαστικά, αυτά που δικαιολογούν τις ελλείψεις μας.
Η αποχή από τα διάφορα Tinder θα φέρει πολλούς στα όρια τους. Όχι πάντως τον Μπραντ Πιτ. Ερωτικές και μη, οι επιπόλαιες συναντήσεις θα λείψουν για πολύ καιρό, αφαιρώντας ίσως και ένα αλατοπίπερο της ζωής. Πλατφόρμες που ειδικεύονται στις πάσης φύσεως μεσιτείες θα δουν τα δισεκατομμύριά τους να μειώνονται. Δεν θα εκλείψουν όμως, είναι το μέλλον.
Στο επίπεδο αυτού που ονομάζουμε οργανωμένη πολιτεία, θα πρέπει να αναστοχαστούμε σοβαρά. Να υπενθυμίσουμε στους εαυτούς μας πόσο σημαντικη είναι η υγεία και το σύστημα που την υποστηρίζει. Να σκεφτούμε πόσο σημαντικά βήματα έκανε το σοσιαλδημοκρατικό μοντέλο, για την ευτυχία των ανθρώπων, σε χώρες με υγιή αγορά και σοβαρό κοινωνικό κράτος. Να ξεφύγουμε επιτέλους από την εικόνα του ανίκανου κράτους, που μόνο με το φιλότιμο μπορεί να φυλάει τα σύνορα της αξιοπρέπειας.
Στη χώρα μας, είναι εξαιρετικά σημαντικό να κάνουμε το βήμα προς τον ψηφιακό εκσυγχρονισμό. Σε ένα δημόσιο που αρνείται πεισματικά να εξυπηρετήσει στοιχειωδώς από το τηλέφωνο, ήταν αρκετή μια επιδημία (και το κατάλληλο υπουργικό υπόστρωμα) για να κοπούν αγκυλώσεις με το μαχαίρι. Θα είναι αυτοκτονία αν δεν αρπάξουμε την ευκαιρία να εξοβελίσουμε μεγάλο μέρος της γραφειοκρατίας, με υποχρεωτικές λειτουργίες εξ αποστάσεως.
Το ίδιο ισχύει και για ξεπερασμένες αντιλήψεις και συνδικαλιστικές ιδεοληψίες του περασμένου αιώνα. Εκπαιδευτικοί, που ζητούν επιμόρφωση για να ανοίξουν έναν υπολογιστή, ανήκουν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, που έλεγε και μια ψυχή. Όσοι δεν καταλαβαίνουν οτι, στη μάχη κατά του συνωστισμού και της ανεξέλεγκτης μετάδοσης του ιού, δεν χωρούν μεμψιμοιρίες για άνοιγμα καταστημάτων την Κυριακή (με σαφή τήρηση ωραρίων και προσλήψεις), δεν έχουν καμία ελπίδα σε σοβαρό δημόσιο διάλογο, όταν σε άλλες χώρες τα σούπερ μάρκετ δουλεύουν όλο το 24ωρο.
Αυτή την ώρα οι εχθροί του δημοκρατικού και αποτελεσματικού κράτους, τόσο από τα δεξιά, όσο και από τα αριστερά, υφίστανται μια τεράστια ήττα.
Αυτή την ώρα οι εχθροί του δημοκρατικού και αποτελεσματικού κράτους, τόσο από τα δεξιά, όσο και από τα αριστερά, υφίστανται μια τεράστια ήττα. Ούτε συρρικνωμένο και άβουλο, ούτε διογκωμένο, νωθρό και πελατειακό δημόσιο μπορεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις των καιρών μας. Είναι μοναδική η ευκαιρία να επαναπροσδιοριστεί το μοντέλο της ανάπτυξης και της λειτουργίας μας, αλλά και ο ρόλος της πολιτικής, που πρέπει να πάρει για πάντα διαζύγιο από την «ψήφο αλά Γιουροβίζιον».
Τα λούμπεν στοιχεία δεν θα σταματήσουν να υπάρχουν, σημασία έχει τι κάνει η πλειοψηφία. Αλλά ας αποδυναμωθεί η φωνή τους και κυρίως ας τους στερηθεί η πρόσβαση σε υψηλά αξιώματα και επιρροή. Ας σταματήσει η αίσθηση της ατιμωρησίας και της μπουρδολογικής μαγκιάς. Το πρόβλημα είναι παγκόσμιο.
Όλα αυτά προϋποθέτουν το καλό σενάριο. Αυτό που δεν περιλαμβάνει τις εικόνες απαράδεκτου συνωστισμού στο λονδρέζικο Underground και τις ιδεοληψίες του Μπόρις Τζόνσον, που τώρα τρέχει να μαζέψει την καταστροφή που θα επιφέρει, οπουδήποτε ταξιδέψουν Βρετανοί και φιλοξενούμενοι. Ούτε βέβαια τις εμμονές του έτερου καρτούν με το πορτοκαλί μαλλί, που επιμένει εμφατικά στον «κινεζικό ιό», για να ενισχύσει την ξενοφοβική του ατζέντα και να αποσείσει τις ευθύνες της απραξίας του. Πόσο μάλλον του αμετροεπούς σουλτάνου, που προσπάθησε όπως πάντα να κοροιδέψει την υφήλιο, με μπουνταλάδικες κουτοπονηριές περί μηδενικών κρουσμάτων.
Θα αδράξει την ευκαιρία ο πολιτισμένος κόσμος να απαλλαγεί από καρικατούρες πολιτικών σαν και αυτούς, αλλά και πολλούς άλλους; Θα αντιληφθεί πόσο σημαντικό είναι να ψηφίζουμε σοβαρούς ηγέτες και σκεπτόμενους εκπροσώπους; Θα καταλάβουμε οτι η δημοκρατία είναι το σοβαρότερο όπλο μας απέναντι στην αυθαιρεσία και στην καταστροφή; Υπό την προϋπόθεση της υπευθυνότητας, φυσικά…
«Βλέποντας τη σπουδαία δουλειά που γίνεται σε αυτές δομές, θα έλεγα ότι αυτή η επίσκεψη ήταν για μένα ένα δώρο Χριστουγέννων» τόνισε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας
11°
