Ερντογάν: Ρεσιτάλ πολιτικού κυνισμού και διπλωματικής ωμότητας

Η Δύση θα έπρεπε να το περιμένει. Τα σημάδια στο θέατρο πολέμου της Συρίας ήταν ξεκάθαρα ήδη από την εισβολή των τουρκικών μονάδων και των μισθοφόρων της Άγκυρας στις κουρδικές περιοχές στον συριακό βορά. Η αντεπίθεση της Δαμασκού και των Ρώσων στον τελευταίο θύλακα των Τζιχαντιστών στην επαρχία Ιτλίμπ ήταν θέμα χρόνου. Η Άγκυρα το γνώριζε. Ο κύκλος λυκοφιλίας Τουρκίας - Ρωσίας κάποια στιγμή θα έκλεινε. Τα «παρά φύσιν» φλερτ στη διπλωματική ιστορία έχουν ορατή ημερομηνία λήξης. Η Ρωσία και η Τουρκία ποτέ στη σύγχρονη αλλά και την παλαιότερη κοινή τους ιστορική διαδρομή δεν είχαν έστω και για σύντομο χρονικό διάστημα κάποια παρένθεση διμερούς κατανόησης και συμμαχικής δραστηριότητας.

Άλλωστε, όπως αρχίζουν ήδη να δηλώνουν ρώσοι διπλωμάτες στη Μόσχα, ο Πούτιν δεν θέλει να τον δει ούτε ζωγραφιστό πια τον Ερντογάν. Του πήρε τα λεφτά και τον χρησιμοποίησε για να διασπάσει το ΝΑΤΟ. Αρκετά, λοιπόν. Έως εδώ. Η Μόσχα δεν θα αφήσει τα κεκτημένα της στη Συρία για ικανοποιήσει τις ορέξεις ενός αδηφάγου ισλαμιστή στην Άγκυρα.

Το ίδιο σκηνικό εκτυλίχθηκε και στη Λιβύη. Η Ρωσία δεν θα άφηνε τον καλύτερό της πελάτη στη Βόρειο Αφρική, την Αίγυπτο, για τα μάτια του Ερντογάν. Ήταν, είναι και θα συνεχίσει να είναι στο πλευρό του Χαφτάρ και εναντίον του συμμάχου της Άγκυρας, του Σάραντζ. Μόνο που αυτή τη φορά η Τουρκία θα πληρώσει, όπως και στη Συρία, το στρατιωτικό τίμημα. Η Αίγυπτος δεν θα αφήσει την Τουρκία να παίζει τον χωροφύλακα στα χωράφια της, δηλαδή τη Λιβύη.

Με αυτά και τα άλλα, η Άγκυρα οδηγήθηκε σχεδόν με μαθηματική ακρίβεια σε ένα αδιέξοδο. Νόμιζε πως η λυκοφιλία της Μόσχας θα είχε διάρκεια και πως ο Πούτιν θα βοηθούσε την Τουρκία να διασφαλίσει συγκεκριμένα κεκτημένα σε συριακό έδαφος. Δεν κατέστη εφικτό, ωστόσο. Η Ρωσία κατάφερε με πολύ κόπο να επανέλθει στη διεθνή σκακιέρα και να αποκτήσει ένα νέο «αγκυροβόλιο» στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Δεν θα θυσίαζε βεβαίως μία τέτοια επιτυχία για να ικανοποιήσει την νεο-οθωμανική αδηφαγία του Ταγίπ Ερντογάν. Έτσι φτάσαμε στη δραματική κορύφωση της περασμένης εβδομάδας, όταν το προεδρικό μέγαρο στην Άγκυρα ξυπνούσε ακούγοντας τη σειρήνα του κόκκινου συναγερμού. Ένα τουρκικό τάγμα στο νότιο Ιτλίμπ, στη συμβολή των δύο αυτοκινητοδρόμων Μ4 και Μ5 που οδηγούν από τα δυτικά παράλια της Συρίας έως την Ιορδανία και από τον βορρά έως το νότο, βρέθηκε εγκλωβισμένο μεταξύ του συριακού πυροβολικού και των ρωσικών βομβαρδιστικών. Ακόμη δεν έχουν καταφέρει να ξεθάψουν τα πτώματα των τούρκων στρατιωτών που βρίσκονται κάτω από τα ερείπια. Μιλάμε για σφαγή. Στην Τουρκία άρχισαν να φθάνουν τα φέρετρα με τις τουρκικές σημαίες. Ο Ερντογάν χρειαζόταν άμεσα μία πειστική απάντηση. Το σύστημα Ερντογάν χρειαζόταν άμεσα έναν αντιπερισπασμό. Η τουρκική στρατιωτική ηγεσία χρειαζόταν άμεσα ένα άλλοθι. Μερικές χιλιάδες μετανάστες, κυρίως από το Αφγανιστάν, το Ιράν και το Μαρόκο, και κάποιοι από τη Σομαλία θα ήταν το «ανθρώπινο δυναμικό» που θα σήκωνε το βάρος του καθοδηγούμενου μεταναστευτικού ρεύματος. Επίσημα οι άνθρωποι αυτοί θα ήταν «Σύροι πρόσφυγες». Στην πραγματικότητα πρόκειται για ομάδες ελεγχόμενων μεταναστών πολλοί εκ των οποίων ομιλούν την τουρκική και οι οποίοι μεταφέρθηκαν με σχέδιο στην Αδριανούπολη μέσω μισθωμένων λεωφορείων και ταξί. Την εργολαβία αυτή ανέλαβαν συγκεκριμένοι μεγάλοι δήμοι, όπως της πόλης Bolu. Με ειδικά διαφημιστικά μηνύματα από τα τηλεοπτικά δίκτυα, συμπεριλαμβανομένης και της κρατικής τηλεόρασης, αλλά και με μεθοδευμένη καμπάνια από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι μετανάστες κλήθηκαν να μετακινηθούν μαζικά, κυρίως προς την Αδριανούπολη και κατόπιν προς τα ελληνικά σύνορα αλλά και προς το Αϊβαζίκ, απέναντι από τη Λέσβο. Μιλάμε για ολόκληρο σχεδιασμό.

Ξαφνικά όλο το βάρος του διεθνούς ενδιαφέροντος πέρασε από τη δραματική σφαγή των τούρκων στρατιωτών στο Ιτλίμπ στους χιλιάδες μετανάστες που φεύγουν για την Ευρώπη. Ο Ταγίπ Ερντογάν σχεδόν απερίσπαστος θα μπορούσε να μεθοδεύσει την «επιστροφή του Ασώτου» στη συμμαχική αγκαλιά των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, η Δύση θα κέρδιζε ένα ρούμπο στη μάχη κατά της Ρωσίας. Ο Ερντογάν ωστόσο ήξερε πως θα πλήρωνε μεγάλο τίμημα για να διασφαλίσει τη «συμμαχική θαλπωρή» που επιζητεί. Οι Αμερικανοί θα του πάρουν και τα «εσώρουχα» διότι δεν ξεχνούν το χουνέρι που υπέστησαν κατά το τριετές «ειδύλλιο» της Τουρκίας με τη Ρωσία. Από τον Ιούλιο του 2016 έως και ολόκληρο το 2019.

Η Ευρώπη, όπως πάντα, από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας έως σήμερα παρακολουθεί έχοντας αναγάγει την αμηχανία σε διπλωματική τέχνη. Αντιλαμβανόμενες το στρατήγημα του Ερντογάν με την εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού, η Γερμανία, η Γαλλία και οι χώρες του Βίσεγκραντ αποφάσισαν να υιοθετήσουν κατευναστική στάση προς την Τουρκία. Πρώτον για να μην αυξηθούν υπέρμετρα οι μεταναστευτικές ροές και φθάσουν τελικά στο Μόναχο, τη Βιέννη, τη Βουδαπέστη ή και την Μπρατισλάβα. Σε δεύτερο πλάνο οι πρώην Ανατολικές Χώρες βρήκαν την ευκαιρία να κερδίσουν νέους πόντους στην επιβολή της αντιρωσικής πολιτικής τους. Όσο για την Ελλάδα; Μερικές χιλιάδες μετανάστες που ασκούν πίεση στα σύνορα δεν είναι δα και μεγάλο πρόβλημα για τους κεντροευρωπαίους. Αρκεί να μην πλησιάσουν τα δικά τους σύνορα. Όπως το 2015. Δύο τακτικές που διέπονται από επιστημονικό κυνισμό συναντώνται στα νερά του Έβρου. Η τακτική του Ερντογάν που χρησιμοποιεί τείχος ανθρώπων για να αποπροσανατολίσει την εσωτερική του και τη διεθνή κοινή γνώμη και η τακτική των κεντροευρωπαϊκών χωρών που δεν επιθυμούν αλλαγή των συμφωνιών του Δουβλίνου διότι δεν θέλουν να γίνει διεθνής καταμερισμός των ευθυνών. Ωμότητα και κυνισμός. Περισσότερο μετρά για το Βερολίνο η διασφάλιση ακόμη ευμενέστερων όρων για την εγκατάσταση της Volkswagen στη Σμύρνη καθώς και η διατήρηση της προνομιακής για τη Γερμανία τουρκικής αγοράς οπλικών συστημάτων, παρά η θωράκιση των ευρωπαϊκών συνόρων στον Έβρο και το Αιγαίο. Αυτή είναι η ωμή αλήθεια. Το ίδιο θα συμβεί, όταν η Άγκυρα προτείνει ανάλογες προνομιακές συμφωνίες στη Γαλλία. Συνέβη στο παρελθόν. Θα συμβεί και στο μέλλον.

Έμπειροι διπλωμάτες στην Αθήνα εξηγούσαν το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε πως η Αθήνα είναι πολύ ενοχλημένη από τη στάση της Γερμανίας η οποία «συνεννοείται» απευθείας με την Άγκυρα αγνοώντας σχεδόν επιδεικτικά τους εταίρους της (και την Ελλάδα). Μεταξύ μας. Αυτή η «ενόχληση» της ελληνικής πλευράς ούτε καν έγινε αντιληπτή από την κοινή γνώμη. Μάλλον παρέμεινε ερμητικά αποστειρωμένη λόγω διπλωματικού κορωνοϊού σε κάποιους διπλωματικούς διαδρόμους. Άλλωστε ούτε η Frontex δεν ενεργοποιείται παρά τα περί του αντιθέτου λεγόμενα. Αν δεν πει το Βερολίνο το «ναι» τίποτε δεν κουνιέται στην ευρωπαϊκή γραφειοκρατία.

Η ελληνική διπλωματία απέφυγε να ζητήσει τη σύγκλιση Συνόδου Κορυφής για το μεταναστευτικό. Προφανώς η ελληνική κυβέρνηση έκρινε ή αναγκάστηκε να αποδεχθεί πως οι συσχετισμοί δυνάμεων «δεν σηκώνουν» αυτή την ώρα αλλαγή των συμφωνιών του Δουβλίνου και καταμερισμό ευθυνών στη διαχείριση του μεταναστευτικού. Η Ελλάδα μπορεί να πιέζεται στον Έβρο ή τα νησιά αλλά ποιος νοιάζεται γι’ αυτό. Αρκεί όλα να παραμένουν περιορισμένα εντός των ελληνικών συνόρων. Οι Eυρωπαίοι κοιμούνται ήσυχα όσο ενεργοποιούνται οι ελληνικές αρχές ασφαλείας σε ρόλο ανθρωποφύλακα. Έως πότε;