Το πρόβλημα με τις κάμερες είναι κατά βάση πρόβλημα υπέρβασης εξουσίας. Δυστυχώς δεν είναι τόσο εύκολο να εφαρμόσει κανείς, σε μια σύγχρονη (πόσο μάλλον σε μια τριτοκοσμική) κοινωνία, τη χρυσή τομή μεταξύ της ανάγκης να υπηρετείται το δικαίωμα της ασφάλειας των πολιτών αλλά και να γίνονται σεβαστά όλα τα άλλα δικαιώματα που έχουν σχέση με την ιδιωτικότητα και την ελευθερία έκφρασης. Είναι δύσκολο για την αστυνομία, ειδικά όταν ρέπει προς τη διαφθορά, τη δημοσιοϋπαλληλική ανικανότητα ή την έλλειψη δημοκρατικής λειτουργίας να μη «βάλει το δάχτυλο στο βάζο με το μέλι», όταν έχει διαθέσιμες πληροφορίες που δεν πρέπει να αξιοποιήσει. Κι αν κάποιους ξενίζει αυτή η προσέγγιση του ζητήματος, να θυμίσουμε ότι η διάκριση των εξουσιών στις σύγχρονες δημοκρατίες από την ίδια λογική εκπορεύεται – αυτή της προστασίας του πολίτη από την κατάχρηση που είναι βέβαιο ότι θα προκαλούσε η (ανεξέλεγκτη) μία και μόνη εξουσία.
Με αυτή ακριβώς τη λογική, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα έβαλε αυστηρότατες προδιαγραφές στη χρήση των καμερών σε ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους, από τη σύστασή της, πριν από μια δεκαετία. Για τους μεν (όπου οι υπερβάσεις γίνονται συνήθως από εργοδότες ή ιδιοκτήτες κτιρίων που δεν προειδοποιούν αντιστοίχως εργαζόμενους ή επισκέπτες) αλλά και για τους δε, το θέμα αφορά όλους μας – και όχι μόνον «αυτούς που έχουν κάτι να φοβηθούν», όπως αφελώς (ή εκ του πονηρού) εκφράζεται.
Η καταγραφή από κάμερες (που τοποθετήθηκαν αυστηρά για την κυκλοφορία και με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες) των κινήσεων ή της παρουσίας πολιτών σε οτιδήποτε άπτεται της πολιτικής έκφρασης (διαδηλώσεις κ.λπ.), αλλά ακόμα και η καταγραφή τού με ποιον είσαι παρέα στο αυτοκίνητό σου (αν επιτραπεί να το καταγράψει η κάμερα), οδηγούν στη συγκέντρωση πληροφοριών από τις αστυνομικές αρχές που μοιάζουν «άκακες» αρχικά, αλλά μπορούν να οδηγήσουν σε μια κοινωνία με οργουελική κατεύθυνση. Το να αναλογεί μία κάμερα ανά 10 ή 15 πολίτες (όπως συμβαίνει στο Λονδίνο), χωρίς αυστηρό έλεγχο, οδηγεί σε έναν εθισμό των πολιτών στην παρακολούθησή τους (κάτι στο οποίο συνέβαλαν δυστυχώς παγκοσμίως και τα τηλεοπτικά ριάλιτι), με αμφίβολο τον ουσιαστικό περιορισμό του κοινού εγκλήματος ή της τρομοκρατίας, που προσαρμόζονται ανάλογα.
Στην Ελλάδα, στους πρώτους ελέγχους, η αστυνομία ήταν τυπικά εντάξει. Στη συνέχεια, όμως, άρχισαν τα παρατράγουδα: Η Αρχή, παρά την πλήρη απαγόρευση κάθε χρήσης εκτός της «κυκλοφοριακής», την έπιασε τρεις φορές «στα πράσα» να συλλέγει δεδομένα που δεν έπρεπε ή να μην τα καταστρέφει εντός προθεσμίας, ως όφειλε. Η κατάσταση χειροτέρευσε κατά πολύ από την αδέξια προσπάθεια των κυβερνήσεων Καραμανλή και των ηγεσιών που τοποθέτησε στη Δικαιοσύνη να ερμηνεύσουν το ισχύον νομικό πλαίσιο, με βάση τον «Νόμο και την Τάξη», που συνήθως επαγγέλλονται οι δεξιές κυβερνήσεις, αλλά αποδεικνύονται ιδιαιτέρως ανίκανες να τον επιβάλουν με ουσιαστικά αποτελέσματα, πέρα από τον επικίνδυνο αυταρχισμό. Με ένα ωραιότατο «έτσι κρίνω», ο τότε εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Σανιδάς παρενέβη και ανέλαβε επί της ουσίας τον έλεγχο, παρακάμπτοντας τη σαφέστατη αρμοδιότητα επί του θέματος, που το Σύνταγμα δίνει μόνο στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (η οποία ελέγχεται από το ΣτΕ). Στη συνέχεια, μαζί με κουκουλονόμους και λοιπά, έγινε και σχετική νομοθετική ρύθμιση που μας αφήνει απολύτως απροστάτευτους στις ορέξεις της αστυνομίας.
Ο προηγούμενος πρόεδρος Δημήτρης Γουργουράκης παραιτήθηκε, μαζί με πολλά μέλη της Αρχής, κατά τον πιο ηχηρό τρόπο. Υπό τη νέα της ηγεσία, του Χρήστου Γεραρή, η Αρχή εξέδωσε νέα γνωμοδότηση στην οποία καθιστά σαφές ότι αυτή πρέπει να έχει τον έλεγχο – και η αστυνομία να χρησιμοποιεί τις κάμερες μόνον όταν έχει εξαντληθεί κάθε άλλη δυνατή μέθοδος για την αντιμετώπιση των παράνομων πράξεων. Απολύτως σωστό στη θεωρία, ωστόσο δημιουργεί τεράστια ερωτήματα το πώς θα υλοποιηθεί, αν η Αρχή δεν παρακολουθεί μέρα-νύχτα (και με τι προσωπικό;) το κέντρο ελέγχου των καμερών της αστυνομίας.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η Αρχή θα έπρεπε να είναι πιο τολμηρή και να εκδώσει «κανονιστική ρύθμιση». Η ουσία είναι ότι η ελληνική κοινωνία δεν δείχνει να αντιλαμβάνεται το μέγεθος του προβλήματος – και το πόσο πρέπει να ενδυναμωθεί ο έλεγχος των εξουσιών. Και εκτός από τις βολές κατά των δικαιωμάτων εκ δεξιών, υπάρχουν και οι βολές μιας «αντιδραστικής» αριστεράς, που ενοχλείται από την ύπαρξη και την εξουσία των Ανεξάρτητων Αρχών, διότι δεν είναι, λέει, «εκλεγμένες»...
7°
