Τι συνέβη στ’ αλήθεια στον Νέο Κόσμο;

Την επικαιρότητα, αυστηρά μιλώντας, δεν την σχολιάζουμε, την κατασκευάζουμε. Ανάλογα με τις ευαισθησίες μας, τις γνώσεις μας, τις προκαταλήψεις μας, την ιδεολογική μας κατεύθυνση, τα συμφέροντά μας, κοκ. Για να είμαι πιο ακριβής. Η κατασκευή της επικαιρότητας, όπως και της πραγματικότητας, δεν είναι συλλογικό έργο στο οποίο όλοι συμμετέχουμε ισότιμα. Πρόκειται για ένα πολύπλοκο θεσμικό παιχνίδι εξουσίας με κομβικούς παίκτες επί σκηνής και στρατηγικούς παίκτες στα παρασκήνια το οποίο υπόκειται σε αυστηρό έλεγχο ως προς το τι και πώς παρουσιάζεται και ποιος το παρουσιάζει.

Όλα αυτά είναι φυσικά το αλφαβητάρι για πρωτοετείς φοιτητές κοινωνικών επιστημών, επικοινωνίας, δημοσιογραφίας και συναφών γνωστικών αντικειμένων. Αλλά ίσως να διαλάθουν της προσοχής κάποιων αναγνωστών που στρέφονται στα μέσα επικοινωνίας για να μάθουν τι συμβαίνει στον κόσμο, ή ίσως κάποιες φορές να το ξεχνούν. Ίσως λοιπόν να είναι χρήσιμο να το επισημάνουμε και να το υπενθυμίσουμε. Ίσως και όχι.

Το πρόσφατο συμβάν στον Νέο Κόσμο, όπου μητέρα έριξε το παιδί της από το μπαλκόνι του 5ου ορόφου και μετά πήδηξε και η ίδια με αποτέλεσμα να σκοτωθούν μητέρα και παιδί, ήδη εντάχθηκε στον μηχανισμό κατασκευής της επικαιρότητας. Μιας επικαιρότητας που φυσικά δεν κρατάει πολύ. Τέτοια είναι η μοίρα της ως επικαιρότητα. Μια μοίρα που όμως δεν εκπορεύεται από μεταφυσικές αρχές αλλά από προσεχτικό και μεθοδευμένο σχεδιασμό.

Η γλώσσα ως μητέρα και όχι ως τέκνο της σκέψης επιστρατεύει και οργανώνει το θυμικό με την χρήση επιλεγμένων επιθετικών προσδιορισμών, εκφράσεων και διαφόρων σχημάτων λόγου. Αναλύσεις και μηνύματα που επιχειρούν να κατασκευάσουν, δηλαδή να εμφανίσουν το συμβάν μέσα από κάποια οπτική, κάποιες φορές θολή, κάποιες φορές συγκεχυμένη, κάποιες φορές ξεκάθαρη. Ερωτήματα τίθενται και απαντώνται σύμφωνα με κάποιες υποθέσεις ή θεωρίες, ή απλά τίθενται ως αναπάντητα. Και φυσικά απ' αυτήν την κατασκευαστική μηχανή δεν μπορεί να λείψει και ο «επιστημονικός» λόγος.

Αν επρόκειτο για φυλλοξήρα, θα μιλούσαν οι γεωπόνοι, αν επρόκειτο για σεισμό, θα μιλούσαν σεισμολόγοι, πολιτικοί μηχανικοί και λοιποί του χώρου. Εδώ για το συγκεκριμένο συμβάν για το οποίο μιλάμε, ή μάλλον δεν μιλάμε για αυτό, αλλά για αυτά που λέγονται γι’ αυτό, φαντάζομαι θα μιλήσουν και κάποιοι επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Κάποιοι καθηγητές πανεπιστημίων, κάποιοι ψυχολόγοι, κάποιοι ψυχίατροι που εξειδικεύονται στην ψυχιατροδικαστική. Κάποιοι σοβαροί άνθρωποι το δίχως άλλο. Κάποιοι λιγότερο σοβαροί. Έχουμε ειδικούς να φάνε και οι κότες πάντως. Θα προσπαθήσουν να ερμηνεύσουν και να εξηγήσουν για μας τι έγινε και γιατί έγινε. Λογικό και αναμενόμενο.

Θυμάμαι τις αναλύσεις των οικονομολόγων όταν ξέσπασε η κρίση. Άντε να βρεις άκρη μέσα σ’ αυτήν την κακοφωνία των επιστημόνων που σπρωχνόντουσαν στην ουρά να βγουν μπροστά να μιλήσουν. Το τι αρλούμπες ακούστηκαν τότε, ένας θεός το ξέρει, ή πολλοί θεοί για τους πολυθεϊστές. Οι άθεοι είναι μια άλλη ιστορία.

Τι συνέβη στ' αλήθεια; Θα διαβάσουμε, ή θα δούμε και θα ακούσουμε, αν βγούνε στα κανάλια και θα μάθουμε. Τώρα το τι μάθουμε εξαρτάται από το τι θα διαβάσουμε και πώς θα το διαβάσουμε.

Φταίει το στίγμα της ψυχικής πάθησης που εμποδίζει τους ανθρώπους να ζητήσουν βοήθεια; Φταίει το άθλιο σύστημα υπηρεσιών ψυχικής υγείας που αποτρέπει ανθρώπους από το να ζητήσουν βοήθεια; Φταίει η πολιτεία; Φταίνε οι γείτονες; Οι συγγενείς; Η ίδια η κοινωνία;

Μα αλήθεια, ποιος μίλησε για ψυχική υγεία; Και γιατί πρέπει κάποιος να φταίει; Δεν θα μπορούσε κάλλιστα να πρόκειται για μια δυσλειτουργία του εγκεφάλου; Θα ακουστεί κι αυτό το ιδιαίτερα ανακουφιστικό και δημοφιλές παραμύθι. Ακούγονται πολλά.

Στο μεταξύ εμείς θα ακούμε και θα διαβάζουμε και θα προσπαθούμε να σκεφτούμε. Ίσως βέβαια και να μην σκεφτούμε ιδιαίτερα. Βολεύει κάπως να μην σκεφτόμαστε για να παραφράσω λίγο τον Immanuel Kant όταν το 1784 απαντούσε στο ερώτημα Τι είναι διαφωτισμός. Πόσο συγκλονιστικά επίκαιρες είναι οι επισημάνσεις τους! Νάτη πάλι η επικαιρότητα. «Βολεύει ιδιαίτερα», έγραφε, «να είναι κάποιος ανώριμος. Σαν να έχω ένα βιβλίο που να σκέφτεται για λογαριασμό μου, έναν πνευματικό ποιμένα που να έχει συνείδηση για λογαριασμό μου, ένα γιατρό που να καθορίζει για λογαριασμό μου τη δίαιτά μου κ.ο.κ. Εγώ ο ίδιος δεν θα χρειάζεται να καταβάλω καμιά προσπάθεια. Δεν θα είμαι αναγκασμένος να σκεφτώ.....Η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων ...θεωρεί το βήμα προς την ωριμότητα όχι μόνο επίπονο, αλλά και πολύ επικίνδυνο. Γι’ αυτή την κατάσταση έχουν ήδη φροντίσει εκείνοι οι “κηδεμόνες” που έχουν αναλάβει με μεγάλη προθυμία τη γενική εποπτεία των άλλων. Αφού πρώτα αποκουτιαίνουν τα κατοικίδια ζώα τους και φροντίζουν επιμελώς να απαγορεύσουν σ’ αυτά τα ήσυχα πλάσματα να αποτολμήσουν έστω κι ένα βήμα μόνα τους, ύστερα τους επισημαίνουν τον κίνδυνο που διατρέχουν αν δοκιμάσουν να περπατήσουν μόνα τους».

Δεν σκεφτόταν βέβαια ακριβώς αυτούς τους κηδεμόνες ο Καρυωτάκης όταν έγραφε σκληρά και σαρκαστικά «Αν τουλάχιστον, μέσα στους ανθρώπους αυτούς, ένας επέθαινε από αηδία...». Συνειρμικά το σκέφτηκα εγώ.

Τι έγινε λοιπόν στον Νέο Κόσμο; Αυτό που έγινε, ακόμα γίνεται. Είναι ακόμα υπό κατασκευή. Για πόσο ακόμα, δεν ξέρω. Δεν το αποφασίζω εγώ. Στο μεταξύ η μηχανή κατασκευής της πραγματικότητας, του «τι πραγματικά συνέβη», συνεχίζει να δουλεύει αδιάλειπτα. Ο πόνος του άλλου δεν μ’ αγγίζει ποτέ άμεσα. Ποτέ αδιαμεσολάβητα.