Η επικαιρότητα τρέχει. Ακούτε για αυτήν. Τώρα έχετε τη δυνατότητα να μιλήσετε για αυτήν. Κάθε εβδομάδα και για ένα διαφορετικό θέμα. Η Prorata θέτει κάθε Παρασκευή μία και μόνο ερώτηση για ένα θέμα επικαιρότητας στους εγγεγραμμένους στη λίστα ηλεκτρονικών διευθύνσεών της και παρουσιάζει κάθε Δευτέρα τις απαντήσεις τους στην Athens Voice. Αν επιθυμείτε και εσείς να εγγραφείτε στη λίστα της Prorata, πατήστε εδώ.
Άσυλο ανομιών ή άσυλο ιδεών;
Η αντιπαράθεση επιχειρημάτων υπέρ και κατά της κατάργησης του πανεπιστημιακού ασύλου συνθέτει μια από τις πιο κλασικές συγκρούσεις για το περιεχόμενο της ελευθερίας, αλλά και τα όριά της. Μπορεί να έχει η ελευθερία αρνητικές συνέπειες; Και αν ναι, πρέπει τότε να υπόκειται σε περιορισμούς; Η περίπτωση του ασύλου ως μέσου εξασφάλισης της ελευθερίας έκφρασης και διακίνησης ιδεών και συνάμα ως οδού για την επιτέλεση εγκληματικών πράξεων στον χώρο των Πανεπιστημίων δείχνει ότι πράγματι η πρόθεση προστασίας της ελευθερίας μπορεί να οδηγήσει στη χειρότερης μορφής επιβολή, συχνά σε βάρος της ίδιας της ελευθερίας έκφρασης. Η δημόσια συζήτηση για το πανεπιστημιακό άσυλο περιστρέφεται γύρω από δύο ερωτήματα: (α) αν η αντιμετώπιση των άνομων πράξεων εντός του χώρου των ιδρυμάτων προϋποθέτει την κατάργηση του ασύλου, (β) αν η ελευθερία έκφρασης και διακίνησης των ιδεών προϋποθέτει τη διατήρηση του ασύλου. Οι τοποθετήσεις στα δύο ζητήματα δεν είναι πάντα προς την ίδια κατεύθυνση, δηλαδή είτε της υποεκτίμησης, είτε της υπερεκτίμησης του ρόλου του ασύλου ως προς την επίδρασή του τόσο στους δείκτες εγκληματικότητας, όσο και στους δείκτες ελευθερίας του λόγου. Με άλλα λόγια, είναι πιθανό κάποιος να θεωρεί ότι η κατάργηση του ασύλου θα συμβάλει στην πάταξη της εγκληματικότητας, αλλά παράλληλα να θεωρεί ότι το άσυλο συμβάλει και στην ελευθερία έκφρασης. Είναι επίσης πιθανό κάποιος να εκτιμά ότι η κατάργηση του ασύλου δε θα περιορίσει την ανομία στα πανεπιστήμια, αλλά την ίδια στιγμή να πιστεύει ότι δε συντρέχουν περιορισμοί ελευθερίας της έκφρασης που θα πρέπει να αρθούν μέσω του θεσμού του ασύλου. Τόσο το ένα, όσο και το άλλο ζεύγος τοποθετήσεων φανερώνουν ότι το θέμα του ασύλου ωθεί σε διαφορετικές αντιδράσεις συναρτήσει της πρίσματος υπό το οποίο συζητείται κάθε φορά στη δημόσια σφαίρα.
Η Ερώτηση της (τρέχουσας) Εβδομάδας από την Prorata επιλέχθηκε να μην είναι ενιαία για το σύνολο των ερωτωμένων. Με τυχαίο τρόπο, το δείγμα διαχωρίστηκε στα δύο και σε καθένα από τα δύο τμήματα τέθηκε το ζήτημα υπό διαφορετικό πρίσμα: από την ομάδα Α ζητήθηκε να τοποθετηθεί έναντι της άποψης ότι «η αντιμετώπιση των άνομων πράξεων εντός του χώρου πανεπιστημιακών ιδρυμάτων προϋποθέτει την κατάργηση του ασύλου», ενώ από την ομάδα Β ζητήθηκε να τοποθετηθεί έναντι της άποψης ότι «η ελεύθερη έκφραση και διακίνηση ιδεών εντός των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων προϋποθέτει τη διατήρηση του πανεπιστημιακού ασύλου». Μεθοδολογικά, προτιμήθηκε να μην τεθούν και τα δύο πρίσματα υπόψη των ίδιων ερωτηθέντων προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος εξορθολογισμού από την πλευρά των ερωτώμενων των απαντήσεών τους. Τα ευρήματα μαρτυρούν ότι οι τοποθετήσεις έναντι του ζητήματος του ασύλου είναι μάλλον παρόμοιες ανεξαρτήτως του πρίσματος υπό το οποίο τίθεται το θέμα.
Το 57% του δείγματος συμφωνεί με την άποψη ότι η ανομία προϋποθέτει την κατάργηση του ασύλου, ενώ το ίδιο ακριβώς ποσοστό του δείγματος (57%) διαφωνεί με την άποψη ότι ελευθερία έκφρασης εντός του Πανεπιστημίου προϋποθέτει τη διατήρηση του ασύλου. Ομοίως, το ποσοστό εκείνων που δείχνουν να τίθενται υπέρ του ασύλου, είτε διαφωνώντας με την άποψη ότι η κατάργηση του ασύλου θα συμβάλει στην αντιμετώπιση της ανομίας, είτε συμφωνώντας με την άποψη ότι η διατήρηση του ασύλου εξασφαλίζει την ελευθερία έκφρασης των ιδεών είναι σχεδόν το ίδιο (34% στην πρώτη περίπτωση και 36% στη δεύτερη). Το ζήτημα μοιάζει λοιπόν να αντιμετωπίζεται με σχετικά ενιαίο τρόπο, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι η κοινή γνώμη δε διχάζεται ως προς τις τοποθετήσεις της επί αυτού.
Ποιοι είναι όμως εκείνοι οι πολίτες που τοποθετούνται υπέρ της κατάργησής του και ποιοι εκείνοι που τοποθετούνται υπέρ της διατήρησής του; Η ηλικία δεν είναι ένας παράγοντας ερμηνείας διαφορών στις τοποθετήσεις, με εξαίρεση ίσως τη σχετικά εντονότερη ως προς τα ποσοστά διαφωνία των ερωτηθέντων μέσης ηλικίας με την άποψη ότι η ελευθερία της έκφρασης προϋποθέτει τη διατήρηση του ασύλου. Πρόκειται μάλλον για τη γενιά εκείνη που ενηλικιώθηκε πολιτικά την περίοδο της πλήρους άρσης περιορισμών στην έκφραση και στον λόγο και για τον λόγο αυτό εκτιμούν ως λιγότερο σημαντική τη συμβολή του θεσμού του ασύλου. Οι διαφορές στις τοποθετήσεις επί των δύο απόψεων ερμηνεύονται πολύ πιο καθαρά στη βάση της αυτό-τοποθέτησης στον άξονα «αριστερά-δεξιά», καθώς υπέρ του ασύλου τοποθετείται η μεγάλη πλειονότητα των αριστερών ψηφοφόρων (πάνω από τα δύο τρίτα) και κατά του ασύλου τοποθετείται η εξίσου μεγάλη πλειονότητα των κεντρώων και των δεξιών ψηφοφόρων –χωρίς να είναι σημαντική η διαφοροποίηση των δύο τελευταίων ομάδων μεταξύ τους. Το θέμα του ασύλου μοιάζει τελικά να έχει αποκτήσει ταυτοτικά χαρακτηριστικά για τους αριστερούς ψηφοφόρους.
Η συμπάθεια προς την κυβέρνηση Τσίπρα εμφανίζει επίσης συσχέτιση με τις τοποθετήσεις στα δύο ζητήματα, με τη συσχέτιση πάντως στην περίπτωση της διατύπωσης που συνδέει το άσυλο με την ελευθερία έκφρασης να είναι εντονότερη. Αυτό είναι αναμενόμενο με δεδομένη την εστιασμένη προσπάθεια της κυβέρνησης να συνδέει το θέμα του ασύλου με το συμβολικό ρόλο του και όχι με τις πρακτικές συνέπειές του στο ζήτημα της ανομίας. Από την άλλη, η έρευνα της Prorata εντοπίζει σημαντικά ποσοστά συμφωνίας με την άποψη ότι η κατάργηση του ασύλου θα συνέβαλε στην αντιμετώπιση της εγκληματικότητας ακόμα και μεταξύ εκείνων που εκφράζουν συμπάθεια προς την κυβέρνηση Τσίπρα.
Με άλλα λόγια, η πλαισίωση του θέματος του ασύλου μέσα από αναφορές στην ελευθερία έκφρασης δύναται να διατηρήσει το ακροατήριο της κυβέρνησης πολύ εγγύτερα στην άποψη υπέρ της διατήρησης του ασύλου σε σύγκριση με αναφορές ή συμβάντα που να υπενθυμίζουν τη σύνδεση με την ανομία. Τέτοιες διαφορές στις στάσεις του εκλογικού κοινού σε συνάρτηση με την πλαισίωση θεμάτων δημόσιας πολιτικής υπενθυμίζουν τις δυνατότητες που έχουν οι πολιτικές ελίτ –και κυρίως η εκάστοτε κυβέρνηση– να δημιουργούν ρεύματα υπέρ τους τοποθετώντας ένα θέμα στη δημόσια ατζέντα με τον τρόπο που τις ευνοεί.
7°
