Σκέψεις για τις αλκυονίδες μέρες

Aναρωτιέμαι και την ίδια στιγμή δεν αναρωτιέμαι: το ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα διυλίζει τον κώνωπα και καταπίνει την καμήλα. Η έκφραση είναι τετριμμένη· δεν βρίσκω άλλη. Ενώ πολλοί εργαζόμενοι διατελούν σε κατάσταση κοινωνικού αποκλεισμού, εξασκούν βαριά και ανθυγιεινά επαγγέλματα, ή είναι χρονίως άνεργοι, άρρωστοι και φτωχοί, το συνδικαλιστικό κίνημα διαμαρτύρεται συχνά και εντόνως για μια-δύο νόμιμες απολύσεις, για σποραδικά κρούσματα εργατικής δεινοπάθειας. Υπάρχουν «νόμιμες» απολύσεις; Υπάρχουν. Αν έχει κάποια σημασία, έχω απολυθεί, νομίμως, πάνω από πέντε φορές: εργάζομαι, χωρίς διακοπή, από 18 ετών. Ωστόσο, η φρασεολογία του τύπου «οι εργαζόμενοι πετιούνται ξαφνικά στο πεζοδρόμιο» ταιριάζει στην εποχή του Καρόλου Ντίκενς: σε μια ευρωπαϊκή χώρα στον 21ο αιώνα δεν τίθεται θέμα πεζοδρομίου – καταβάλλονται αποζημιώσεις· συνήθως οι εργαζόμενοι βρίσκουν άλλη δουλειά σε μικρό χρονικό διάστημα. Αυτός είναι ο κανόνας: πράγματι, εξαιρέσεις υπάρχουν. 

Τα κόμματα και οι ομάδες της λεγόμενης «Αριστεράς» (την οποίαν αμφισβητώ) στηρίζουν άνευ όρων τις κινητοποιήσεις των συνδικαλιστών χωρίς να ενημερώνονται για την οπτική του εργοδότη. Για δημαγωγικούς-ψηφοθηρικούς λόγους εφαρμόζεται το δόγμα «ο εργαζόμενος έχει πάντα δίκιο». Όμως, σε ορισμένες περιστάσεις, ο εργαζόμενος δεν ανταποκρίνεται στην περιγραφή της εργασίας για την οποίαν έχει προσληφθεί. Σε ορισμένες περιστάσεις δεν έχει καθόλου δίκιο. Ή δεν έχει «δίκιο» σχετικά με κάποιον εργασιακό κώδικα. Πριν από κάμποσα χρόνια απολύθηκα από μια εφημερίδα, ο εκδότης της οποίας ήταν (νόμιμος) έμπορος όπλων: σε άρθρο μου, που δημοσιεύτηκε στο «σαλόνι» της εφημερίδας, καταφέρθηκα εναντίον των εμπόρων όπλων. Την επομένη πέρασα από το λογιστήριο για να εισπράξω την αποζημίωση και να αποχαιρετήσω τον ταμία. Bye, bye Σώτη και να μας γράφεις. Παρομοίως, απολύθηκα από περιοδικό διότι κατέκρινα το βίο και την πολιτεία (κυρίως την πολιτεία!) παλαίμαχου συντάκτη που φιλοξενείτο στην επόμενη σελίδα: τον αποκάλεσα «δεξιό και διοπτροφόρο trash»! Kαι παρότι επιμένω στο χαρακτηρισμό, κατανοώ γιατί απολύθηκα. Μεταξύ άλλων, απολύθηκα από το περιοδικό “Car” διότι έγραφα εναντίον του αυτοκινήτου: οι άνθρωποι έχασαν την υπομονή τους μαζί μου· από μανιώδης του αυτοκινήτου έγινα οικολόγος. Η συνεργασία μας διακόπτεται, αντίο σας, καλή τύχη.  

Πολλοί εργαζόμενοι στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα επιδεικνύουν οκνηρία, είναι συστηματικά λουφαδόροι, αγενείς, σαδιστές προς τον πολίτη κτλ. Ως πολίτες και καταναλωτές έχουμε όλοι την εμπειρία της επαφής με αναρμόδιους, ανίδεους και τεμπέληδες εργαζόμενους. Ο εργαζόμενος δεν έχει πάντα δίκιο: απλώς βρίσκεται, εξ ορισμού, σε λιγότερο ισχυρή θέση από ό,τι ο εργοδότης· αυτό δεν τον κάνει αλάθητο, ούτε τον απαλλάσσει από το ενδεχόμενο της αήθους συμπεριφοράς.

Το συνδικαλιστικό κίνημα έχει άραγε την πρόθεση να μετατρέψει τους πολίτες σε δημόσιους υπαλλήλους; Σε τέτοια περίπτωση το αποτέλεσμα θα είναι μείωση της παραγωγικότητας και νοοτροπία αργόμισθου με παντόφλες που περιμένει τη σύνταξη και το εφάπαξ. Ως πολίτες και καταναλωτές, διαμαρτυρόμαστε γι’ αυτή τη νοοτροπία, διότι δεν μας «εξυπηρετεί». Όταν σε ένα κατάστημα ή σε μια υπηρεσία μάς αντιμετωπίζουν με αδιαφορία ή με επιθετικότητα, αναγνωρίζουμε στον εαυτό μας το δικαίωμα της διαμαρτυρίας: «Μα γιατί δεν κάνει σωστά τη δουλειά του;» Στην Ελλάδα λίγοι κάνουν σωστά τη δουλειά τους: η ηθική της εργασίας θεωρείται χαρακτηριστικό των προτεσταντών, όχι των Ελλήνων με το δαιμόνιο πνεύμα. Όποιος εργάζεται με συνέπεια θεωρείται ανεπίτρεπτα φιλόδοξος, ή τσιράκι της εργοδοσίας, ή θύμα, ή σπασίκλας ή φύτουλας. Οι «ξύπνιοι» δουλεύουν το λιγότερο δυνατό και ζητούν το περισσότερο δυνατό. Εγώ ελπίζω να τη βολέψω.

Μερικές φορές, το συνδικαλιστικό κίνημα στην Ελλάδα περιγράφει μικρούς ή μεσαίους επιχειρηματίες ως αχόρταγους και αλαζόνες καπιταλιστές, σαν να πρόκειται για μεγιστάνες Εμίρηδες ή Τεξανούς πετρελαιάδες. Σε αφίσα που τοιχοκολλήθηκε πρόσφατα στο κέντρο της Αθήνας, οι επιχειρηματίες παρουσιάζονται με σατιρικό σκίτσο του Γκέοργκ Γκρος να καπνίζουν χοντρά πούρα. Ο πολεμοχαρής εγχώριος καπιταλισμός... Δυστυχώς, η πλειονότητα του ελληνικού κοινού συγκινείται από τέτοιες παρομοιώσεις: η αριστερά στην Ελλάδα, ως ιερατείο, πιστεύει χωρίς να ερευνά. Και βέβαια, στην Ελλάδα, έχουμε το κίνημα που μας αντιστοιχεί: όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας· όποιος δεν συμφωνεί με καταλήψεις στη Λυρική Σκηνή και διακοπές διαλέξεων στο Μέγαρο Μουσικής θεωρείται σκληρωτικός. Στην πραγματικότητα, σκληρωτικό είναι αυτό το κίνημα που εμφορείται, ανεπίγνωστα, από την ηθική του ΚΚΕ. Αναρωτιέμαι, και την ίδια στιγμή δεν αναρωτιέμαι, τι σημαίνει επαναστάτης σήμερα: αυτός που απεργεί απειλώντας τον εργοδότη «παλιόπουστα θα γίνεις φλαμπέ» (συνέβη κι αυτό) και έπειτα γυρίζει στο σπίτι του και βουλιάζει στον καναπέ μαζί με το τηλεχειριστήριο; Αυτός που αγνοεί ότι η ζωή είναι επικίνδυνο μέρος; Και από το μυαλό του οποίου λείπει εντελώς η φαντασία και η περιπέτεια;

Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι από μας εργαζόμαστε, είτε στο δημόσιο, είτε σε επιχειρήσεις που, για τα παγκόσμια δεδομένα, είναι ψιλικατζίδικα της γειτονιάς. Το ότι αντιμετωπίζουμε όλες τις επιχειρήσεις σαν πολυεθνικά μονοπώλια συνιστά καθρέφτη της μικροαστικής και αγροτικής μας νοοτροπίας. Τι θα συνέβαινε αν δεν είχαμε ιδιωτικές επιχειρήσεις, αν το σύστημα ήταν κοινοτικό, αν, λόγου χάρη, υπήρχαν «σοβιέτ»; Οι εργαζόμενοι θα βρίσκονταν κάτω από τον έλεγχο γραφειοκρατών, θα φοβούνταν, όχι την απόλυση, αλλά τον παραμερισμό, τη δυσμένεια. Η διαφορά μού φαίνεται ποσοτικού και όχι ποιοτικού χαρακτήρα. Το σύνθημα «Ο καπιταλισμός είναι κανιβαλισμός» ταιριάζει στη μπολσεβίκικη επανάσταση, όχι στην Ελλάδα του 2009. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο καπιταλισμός δεν είναι κανιβαλισμός. Όμως για να αλλάξει κάποιος τον κόσμο, πρέπει να αλλάξει πρώτα τον εαυτό του. Τα συνθήματα «Όχι στο 65ωρο της Ε.Ε.» και «Ποτέ δουλειά την Κυριακή» είναι συζητήσιμα και παραπλανούν το ευρύτερο κοινό. Όπως είναι γνωστό, στη Γαλλία, υπάρχει εβδομάδα των 35 ωρών (καθόλου των 65), ενώ στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες η δουλειά την Κυριακή είναι προαιρετική. Πολλοί εργαζόμενοι και ακόμα περισσότεροι άνεργοι θα ήθελαν να εργαστούν την Κυριακή: έχει παρέλθει ο καιρός που ο κόσμος πήγαινε στην εκκλησία… (Ή μήπως όχι;)