Ποιος είναι ο απολογισμός του ενός χρόνου ισχύος της Συμφωνίας ΕΕ - Τουρκίας; Γιατί καθυστερεί η διαδικασία παροχής ασύλου; Κατά πόσο προχωράει η μετεγκατάσταση των προσφύγων σε άλλες χώρες της ΕΕ; Τι είναι οι εθελοντικοί επαναπατρισμοί; Τι σημαίνει η φοίτηση των προσφυγόπουλων στα ελληνικά σχολεία; Υπάρχει σχέση μετανάστευσης - τρομοκρατίας;
Ήταν μόνο μερικά από τα ερωτήματα που θέσαμε στον επικεφαλής του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ) στην Ελλάδα, κ. Δανιήλ Εσδρά. Τον συναντήσαμε στον Άλιμο, στις κτιριακές εγκαταστάσεις του Οργανισμού και μας έλυσε όλες τις απορίες.
1. Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας
Ο κ. Εσδράς εν πρώτοις ξεκαθαρίζει ότι δεν πρόκειται περί Συνθήκης. «Είναι μια κοινή δήλωση (common statement). Δεν είναι κάτι δεσμευτικό. Ωστόσο, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Τουρκίας συμφώνησαν να τηρήσουν κάποια πράγματα: Η Τουρκία να εμποδίζει κατά το δυνατόν να έρχονται από τα εδάφη της στα ελληνικά νησιά πρόσφυγες και μετανάστες, ενώ για όσους έρχονται τελικά στην Ελλάδα να ισχύει ότι είτε θα επιστρέφουν στην Τουρκία είτε θα ζητούν άσυλο, αλλά με την προϋπόθεση ότι δεν θα προωθούνται στην ηπειρωτική χώρα».
Επίσης, ο ΔΟΜ εκτός από αυτές τις επιλογές έχει δώσει μία ακόμη. Σε συνεργασία με το Yπουργείο Προστασίας του Πολίτη εφαρμόζει το πρόγραμμα των εθελοντικών επαναπατρισμών για τους παράτυπους μετανάστες των οποίων η χώρα κρίνεται ασφαλής για επιστροφή, «προκειμένου να αποσυμφορηθούν τα νησιά».
2. Η αιτία στην καθυστέρηση της ολοκλήρωσης των διαδικασιών ασύλου
Αναφορικά με τις αιτίες της καθυστέρησης που έχει παρατηρηθεί στα αιτήματα για παροχή ασύλου, ο επικεφαλής του ΔΟΜ απαντά υπενθυμίζοντας ότι «πριν από τη Συμφωνία, το ποσοστό αιτήσεων στην Ελλάδα ήταν μόλις 2,7%. Μετά τη συμφωνία το ποσοστό εκτοξεύθηκε στο 98%! Έτσι, οι ίδιοι υπάλληλοι κλήθηκαν να ανταπεξέλθουν σε έναν τεράστιο όγκο δουλειάς».
3. Ο ρόλος της ΕΕ
Την ίδια ώρα, κι ενώ η ΕΕ είχε δεσμευτεί να μεταθέσει στην Ελλάδα υπαλλήλους, τελικά στην πράξη παρατηρήθηκε το εξής: Κατά τον κ. Εσδρά πρέπει πρώτα από όλα να εξετάσουμε «για τι είδους προσωπικό μιλάμε». Εν προκειμένω, πρόκειται για «δημόσιους υπαλλήλους που εργάζονται σε άλλα κράτη-μέλη και θα έρχονταν να στηρίξουν την Ελληνική Υπηρεσία Ασύλου χωρίς να δικαιούνται να λάβουν αποφάσεις. Επιπλέον, δεν ήρθαν όσοι έπρεπε να έρθουν, ενώ ακόμη κι εκείνοι που τελικά έφτασαν εδώ, μπορούσαν ανά πάσα ώρα και στιγμή να δηλώσουν ότι θέλουν να επιστρέψουν στην υπηρεσία τους».
4. Η ανάγκη για ενιαία και κοινή ευρωπαϊκή πολιτική στα θέματα ασύλου
Η EASO, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο, όπως μας πληροφόρησε ο κ. Εσδράς, δεν αρκεί να δώσει λύση στο πρόβλημα που προέκυψε κυρίως στην Ελλάδα με το ξέσπασμα της προσφυγικής κρίσης, επειδή ακριβώς «έχει μόνο υποστηρικτικό ρόλο και όσο και να στηρίζει την Ελληνική Υπηρεσία δεν δικαιούται να λάβει αποφάσεις. Έτσι, γεννήθηκε η ανάγκη δημιουργίας Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας με τους δικούς της υπαλλήλους, η οποία ανά πάσα στιγμή θα στελεχώνει τις εκάστοτε εθνικές υπηρεσίες».
5. Τα κριτήρια, το μεγαλύτερο πρόβλημα για το κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου
«Αυτό, αν και συζητείται αυτό το διάστημα στις Βρυξέλλες, είναι κάτι που θα πάρει χρόνο» δηλώνει ο κ. Εσδράς, «κυρίως επειδή πρέπει όλες οι χώρες-μέλη να συμφωνήσουν στο κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου. Και το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι τα κριτήρια». Για παράδειγμα, «στην Ιταλία, οι Αφγανοί έχουν acceptance rate των αιτήσεών τους κατά 85%, στην Ελλάδα περίπου 55%, σε άλλες χώρες το ποσοστό πέφτει στο 5%! Η ουσία είναι να μπορέσουν οι Ευρωπαίοι να ενοποιήσουν όλα τα κριτήρια, καταλήγοντας σε μια συμβιβαστική λύση που θα ισχύει παντού στην ΕΕ».
6. Το άσυλο είναι ζήτημα ζωής και θανάτου
Μετά το ξέσπασμα του πολέμου στη Συρία, παρατηρήθηκε ένα τεράστιο κύμα προσφύγων και ο τρόπος διαχείρισης της κρίσης από την Ευρώπη έτυχε πολλαπλών επικρίσεων. Ο επικεφαλής του ΔΟΜ στην Ελλάδα, απαντώντας για το θέμα, τονίζει ότι «το άσυλο είναι εξατομικευμένη υπόθεση. Για αυτόν το λόγο γίνονται οι συνεντεύξεις από έμπειρους υπαλλήλους που εξετάζουν την κάθε περίπτωση χωριστά. Το άσυλο είναι ένα θέμα ζωής και θανάτου! Και για αυτό κανένας που απολαμβάνει άσυλο στην Ελλάδα ούτε επιστρέφει στη χώρα καταγωγής του ούτε στην Τουρκία. Όσοι επιστρέφουν είναι επειδή έχουν απορριφθεί οι αιτήσεις παροχής ασύλου. Οι Σύριοι που γυρίζουν στην Τουρκία είναι επειδή οι ίδιοι το έχουν ζητήσει».
7. Η Συρία είναι χώρα παραγωγής προσφύγων;
«Το άσυλο είναι ατομική υπόθεση και δεν αφορά εθνικότητες» επαναλαμβάνει συνεχώς ο κ. Εσδράς. Ωστόσο, μετά το ξέσπασμα του πολέμου, «οι Σύριοι τυγχάνουν πιο γρήγορης διαδικασίας ασύλου. Ναι, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες αναφέρει ότι η Συρία έχει μετατραπεί σε χώρα παραγωγής προσφύγων, αλλά μπορεί να προέρχεσαι και από μια χώρα που δεν παράγει πρόσφυγες και να δικαιούσαι άσυλο».
8. Εθελοντικοί επαναπατρισμοί, το δώρο της ΕΕ στους παράτυπους μετανάστες
Το πρόγραμμα των εθελοντικών επαναπατρισμών πραγματοποιείται με ευρωπαϊκά κονδύλια. Ο κ. Εσδράς διευκρίνισε ότι αρχικά το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη είχε αποφασίσει «όσων η αίτηση για παροχή ασύλου απορριφθεί και δεύτερη φορά, δεν δικαιούνται να υπαχθούν στο πρόγραμμα». Γεγονός που σημαίνει ότι θα επέστρεφαν στις χώρες τους με ίδια χρήματα. Ωστόσο, «για τον ΔΟΜ δεν τίθεται τέτοιο θέμα. Αν κάποιος μετανάστης του οποίου η αίτηση έχει απορριφθεί, εμφανιστεί στον Οργανισμό και ζητήσει να ενταχθεί στο πρόγραμμα, θα ενταχθεί ανεξαρτήτως των φορών που έχει απορριφθεί η αίτησή του».
Ο εθελοντικός επαναπατρισμός «δεν είναι κεκτημένο δικαίωμα, αλλά δώρο», που δίνεται στους παράτυπους μετανάστες ώστε να διευκολυνθούν.
9. Μετεγκατάσταση προσφύγων από την Ελλάδα στα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ
Από τη συζήτηση δεν μπορούσε να λείπει και η αργή μετεγκατάσταση –του λεγόμενου relocation– των προσφύγων από την Ελλάδα σε άλλες χώρες της ΕΕ. Για ακόμα μία φορά, αιτία είναι «η διαφορά στην πολιτική ασύλου μεταξύ των κρατών - μελών». «Σε εκείνη τη Σύνοδο Κορυφής είχε συμφωνηθεί ότι το πρόγραμμα μετεγκατάστασης θα ίσχυε για τους πρόσφυγες με ποσοστό αναγνώρισης σε όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια άνω του 75%. Αρχικά, οι Αφγανοί, για παράδειγμα, κυμαίνονταν στο 70%, τώρα κάπου στο 50%. Τα ποσοστά αλλάζουν. Η Σύνοδος Κορυφής το έχει αποφασίσει. Σωστό ή λάθος, είναι η απόφαση και αυτήν εφαρμόζουμε» αναφέρει ο κ. Εσδράς.
10. Γιατί καθυστερεί η μετεγκατάσταση των Συρίων
Ειδικά για τους Σύριους, διαβεβαιώνει ότι «όσοι έχουν εγγραφεί στην Ελληνική Υπηρεσία Ασύλου, θα φύγουν όλοι». Ωστόσο, «ο πρώτος χρόνος ήταν πολύ αργός διότι καθυστερούσαν οι χώρες υποδοχής. Η δεύτερη χρονιά κυλά πολύ ταχύτερα».
11. Καμία χώρα δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στον τεράστιο όγκο προσφύγων
Όσο για το πώς η Ελλάδα αντιμετώπισε την προσφυγική κρίση, ο επικεφαλής του ΔΟΜ θεωρεί ότι οι Αρχές έχουν κάνει «εξαιρετική δουλειά». «Το έζησα και δεν το πιστεύω!» αναφέρει, «κάθε μέρα έφταναν στα νησιά 10.000 νέα άτομα. Σε όποια χώρα και να συνέβαινε αυτό, όσο οργανωμένη και να ήταν, δεν θα μπορούσε να αντεπεξέλθει».
12. Το πρόγραμμα μετεγκατάστασης στην ΕΕ απευθείας από την Τουρκία
Μια από τις αιτίες που έχει παρατηρηθεί μείωση των αφίξεων στα νησιά, είναι κατά τον ΔΟΜ, η απευθείας μετεγκατάσταση (resettlement) των προσφύγων στην ΕΕ από την Τουρκία. Έτσι, «οι πρόσφυγες δεν έχουν πλέον ανάγκη να ρισκάρουν τη ζωή τους στη θάλασσα. Επιπλέον, έκλεισε η βαλκανική οδός. Βέβαια, δεν σημαίνει ότι οι διακινητές θα σταματήσουν. Το οργανωμένο έγκλημα δεν έχει πατρίδα» επισημαίνει ο Δανιήλ Εσδράς.
13. Σεξ επιβίωσης και trafficking
Στην ερώτησή μας για το λεγόμενο σεξ επιβίωσης στο οποίο καταφεύγουν τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα,ο κ. Εσδράς αναγνωρίζει ότι «δυστυχώς, το θέμα trafficking (διακίνηση) με την προσφυγική κρίση θεριεύει. Και όσο υπάρχουν ασυνόδευτα ανήλικα, είναι βέβαιο ότι θα καταλήξουν θύματα εμπορίας κι αντικείμενα προς πώληση».
14. ΔΟΜ και πρόσφυγες
Αν και ο ΔΟΜ είναι οργανισμός με αντικείμενο τους μετανάστες και όχι τους πρόσφυγες, στην Ελλάδα διατηρεί έξι camps. «Στόχος είναι να λειτουργήσουν ως camps μόνο για δύο με τρία χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί το relocation. Για όσους πρόσφυγες δεν κάνουν χρήση της επανεγκατάστασης, τότε στόχος είναι να μην έχουν ανάγκη τα camps, τα οποία ο ΔΟΜ σκοπεύει να τα παραχωρήσει αργότερα στους δήμους».
15. Η φοίτηση προσφυγόπουλων στα ελληνικά σχολεία
Εκτός από το relοcation και τους επαναπατρισμούς, ο ΔΟΜ έχει αναλάβει και τη φοίτηση των προσφυγόπουλων στα δημόσια σχολεία. Ο κ. Εσδράς ξεκαθαρίζει ότι ο ΔΟΜ «εξαρχής ήταν αντίθετος με την εκπαίδευση στα κέντρα φιλοξενίας», καθώς έτσι τα παιδιά θα απομονώνονταν από την κοινωνία. Παράλληλα, τονίζει ότι οι όποιες αντιδράσεις ήταν «μεμονωμένες» και πως υπήρξε «πλήρης στήριξη» από τη μαθητική κοινότητα, ενώ θετικό στοιχείο είναι πως «όλοι οι πρόσφυγες έστειλαν τα παιδιά τους στα σχολεία».
16. Το πρωτοποριακό πείραμα της Ευρώπης
Απώτερος σκοπός του προγράμματος είναι να υπάρξει ένας ακόμη χρόνος παράλληλης φοίτησης και κατόπιν, για όσους πρόσφυγες δεν έχουν μετεγκατασταθεί, να υπάρξει η ενσωμάτωση στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Το πρόγραμμα της παράλληλης φοίτησης «είναι ένα πρωτοποριακό πείραμα στην Ευρώπη» επισημαίνει και κάνει ειδική μνεία στη συμβολή του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου που ανταποκρίθηκε σε 20 διαφορετικούς πολιτισμούς, σε παιδιά που είχαν να πάνε σχολείο 2 και 3 χρόνια! «Αυτό το πρόγραμμα πρέπει να καθιερωθεί σε όλες τις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης» εκτιμά.
«Η παιδεία είναι το πιο σημαντικό πράγμα στην αντιμετώπιση της κρίσης. Τα παιδιά δεν γκετοποιούνται κι ενσωματώνονται στις κοινωνίες των χωρών υποδοχής, ενώ μένοντας σε καταυλισμούς συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο» αναφέρει.
17. Μετανάστευση και τρομοκρατία
Στο συγκεκριμένο θέμα, ο επικεφαλής του ΔΟΜ είναι κάθετος: «Δεν κάνουν οι μετανάστες τρομοκρατικά χτυπήματα. Αυτοί που τα έκαναν είναι Ευρωπαίοι, παιδιά που γεννήθηκαν στην Ευρώπη, αλλά δεν ενσωματώθηκαν ποτέ και κατά συνέπεια έγιναν ευάλωτοι στη στρατολόγηση και τον εξτρεμισμό».
14°
