Η απώλεια και το συνακόλουθο πένθος είναι από τις πιο δύσκολες καταστάσεις που μπορεί να βιώσει κάποιος. Ο πόνος και το αίσθημα κενού που ακολουθούν τον θάνατο αγαπημένου προσώπου γίνονται πιο έντονα κατά την περίοδο των γιορτών.
Το πένθος είναι από τη φύση του μια διαδικασία μοναχική, που ως γνωστόν περνάει από πολλά στάδια ώσπου να ολοκληρωθεί. Αντιθέτως, τα Χριστούγεννα στηρίζονται στο μοίρασμα της χαράς, στη συνάντηση συγγενών και φίλων, στην επανάληψη εθίμων που σκοπό έχουν τη φαντασιακή επιστροφή στη νεανική ηλικία της ανεμελιάς και της απόλαυσης. Την επιστροφή σε ένα παρελθόν όπου ο αγαπημένος που έχει πλέον φύγει από τη ζωή μας ήταν παρών.
Η απώλεια λόγω θανάτου δεν είναι η μόνη που μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη κατά τη διάρκεια των γιορτών. Οι δοκιμασίες της ζωής –ένα διαζύγιο, μια σοβαρή ασθένεια, τα οικονομικά προβλήματα– μπορούν να συμβούν στον οποιονδήποτε, δεν είμαστε όμως όλοι στον ίδιο βαθμό προετοιμασμένοι να τις αντιμετωπίσουμε. Άλλωστε, η καλή ψυχική υγεία δεν είναι κάτι αμετάβλητο.
Η απλή λύση θα ήταν η αναζήτηση βοήθειας από τους ειδικούς. Δυστυχώς, πολλοί συνάνθρωποί μας προτιμούν να υποφέρουν σιωπηλά, με συχνά καταστροφικές συνέπειες, από το να παραδεχτούν ότι χρειάζονται υποστήριξη. Άτομα με χρόνια ψυχικά προβλήματα και δυσλειτουργίες, που προκαλούν οδύνη στους ίδιους και στο περιβάλλον τους, αντί να απευθυνθούν στους ειδικούς, περιμένουν από το περιβάλλον να προσαρμοστεί στις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Η ενοχή των οικείων αποτελεί συχνά το τέλειο άλλοθι για τη διαιώνιση αυτής της συμπεριφοράς.
Ακραίο παράδειγμα της κατάστασης είναι το υψηλό ποσοστό αυτοχειρίας που διαπιστώνεται κατά τη διάρκεια των γιορτών. Όπως θα ήταν λάθος να αγνοήσουμε τις οικονομικές διαστάσεις αυτού του φαινομένου, άλλο τόσο σφάλμα θα ήταν να υποκρινόμαστε ότι όποιος επιλέγει να αυτοκτονήσει χαίρει άκρας ψυχικής υγείας. Τη στιγμή που τόσοι άνθρωποι, ενώ βιώνουν εξαιρετικά δύσκολες καταστάσεις (χρόνια ασθενείς, άστεγοι, άνθρωποι με σοβαρές αναπηρίες), αγωνίζονται με επιμονή και θαυμαστή αξιοπρέπεια να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους, είναι τουλάχιστον απλοϊκό να αναγάγουμε την κάθε αυτοκαταστροφική συμπεριφορά σε ένα γεωπολιτικό συμβάν ή στις ευρύτερες κοινωνικό-οικονομικές συνθήκες.
Ακόμη ένα ανησυχητικό φαινόμενο είναι ότι ο αριθμός των αντρών και γυναικών που παίρνουν αντικαταθλιπτικά έχει τα τελευταία χρόνια αυξηθεί διεθνώς – μία κατάσταση που επιδεινώνεται κατά τη διάρκεια των γιορτών. Στην Αμερική οι χρήστες αντικαταθλιπτικών φτάνουν τα 30 εκατομμύρια. Μία στις τέσσερις γυναίκες μεταξύ 40 και 50 ετών κάνει χρήση αντικαταθλιπτικών. Τα αντικαταθλιπτικά δεν χορηγούνται μόνο σε όσους πάσχουν από κατάθλιψη, αλλά και σε όσους υποφέρουν από εκνευρισμό, άγχος, εκρήξεις θυμού, ή αϋπνίες. Είναι, άραγε, τα χάπια η κατάλληλη θεραπεία για όλες αυτές τις διαταραχές ή απλά ένας τρόπος να καλύπτονται τα συμπτώματα;
Διότι η αλήθεια είναι ότι υπάρχει μία κατάλληλη στιγμή για να αναζητήσουμε τη βοήθεια που χρειαζόμαστε. Αφήνοντας ένα πρόβλημα να εκκρεμεί επ’ αόριστον το πιθανότερο είναι ότι στο τέλος θα βρεθούμε αντιμέτωποι με ένα πολύ διαφορετικό και σίγουρα δυσκολότερο πρόβλημα. Αυτή, άλλωστε, δεν είναι και η περίπτωση, συνολικά, της ελληνικής κοινωνίας;
Το στίγμα για την οικογένεια του πάσχοντα από κάποιο ψυχικό νόσημα είναι τόσο δυσβάσταχτο σε μία συντηρητική κοινωνία, που οι περισσότεροι προτιμούν να αγνοούν αυτή την διάσταση του θέματος. Ορισμένοι από σκοπιμότητα, και κάποιοι λόγω ελλιπών γνώσεων, αποφεύγουν να εξετάσουν τα προβλήματα ψυχικής υγείας που δεν αντιμετωπίστηκαν όταν και όπως έπρεπε από τον περίγυρο, σε μια χώρα με κραυγαλέα αδυναμία της πολιτείας να επιμορφώσει και να προστατεύσει τον πολίτη.
Το πόσο σημαντική είναι η ψυχική υγεία για την ευτυχία του ατόμου αλλά και την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας, είναι κάτι που διαπιστώνουμε καθημερινά απλώς παρακολουθώντας τα δελτία ειδήσεων. Γι’ αυτό ας φροντίσουμε για την ψυχική υγεία μας, όπως φροντίζουμε για την υγεία των ματιών, της καρδιάς, ή των οστών μας.
Κι ας προσθέσουμε στις ευχές που ανταλλάσσουμε κατά την περίοδο των γιορτών μία που μπορεί να θεωρείται ακόμη ταμπού – ας ευχηθούμε ο ένας στον άλλον: «Καλή ψυχική υγεία!»
13°
