Η κοινωνική δυναμική δυσκολεύει την ανάκαμψη της οικονομίας

Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις μεγαλώνει η απόσταση που μας χωρίζει από την ανάκαμψη και στη συνέχεια τη δυναμική ανάπτυξη της οικονομίας. Ακόμη κι αν βελτιωθούν κάπως τα βασικά μεγέθη ύστερα από μια νέα περίοδο εντυπωσιακής επιδείνωσής τους, δεν θα πρόκειται για μία ουσιαστική αλλαγή.

Η Ελλάδα έχει αποκτήσει θλιβερό προνόμιο να είναι η μόνη χώρα που μπήκε σε μνημόνιο και εγκλωβίστηκε σε αυτό. Συνήθως η κριτική περιορίζεται στο πολιτικό, διοικητικό σύστημα, αλλά νομίζω ότι έφτασε η ώρα να ασχοληθούμε με τις κοινωνικές εξελίξεις που στέκονται εμπόδιο στην ουσιαστική βελτίωση των οικονομικών μεγεθών.

Η φυγή των νέων

Εκτιμάται ότι περισσότεροι από 250.000 νέοι, οι περισσότεροι από τους οποίους καλά εκπαιδευμένοι και με δημιουργική διάθεση, έφυγαν στο εξωτερικό για να ξεφύγουν από την ανεργία και την ελληνική μιζέρια. Η ελληνική νεολαία πέρασε το 2009-2010 από μια περίοδο υπερπροστατευτισμού, όπου χρειαζόταν ένα υποβαθμισμένο πτυχίο για το διορισμό σε μια άνετη θέση του Δημοσίου ή μια κάποια επαγγελματική δραστηριότητα για τη συνέχιση, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, της οικογενειακής επιχείρησης, σε μια περίοδο σκληρής δοκιμασίας με πολύ λίγες ευκαιρίες οικονομικής και επαγγελματικής εξέλιξης.

Η φυγή των νέων στο εξωτερικό στη διάρκεια της μνημονιακής περιόδου στερεί προσωρινά την Ελλάδα από ένα εξαιρετικά χρήσιμο επαγγελματικό δυναμικό, το χειρότερο όμως είναι ότι ενισχύει τα χαρακτηριστικά μιας γερασμένης κοινωνίας που δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στις εξελίξεις.

Από τη στιγμή που ένα δυναμικό τμήμα της νεολαίας αναζητεί ένα καλύτερο μέλλον στο εξωτερικό περιορίζεται η κοινωνική πίεση στο εσωτερικό για να βρεθούν λύσεις που θα ανοίγουν μια νέα, ελπιδοφόρα προοπτική.

Η συρρίκνωση της μεσαίας τάξης

Με το στρεβλό και επιλεκτικό τρόπο που εφαρμόστηκαν τα μνημόνια συρρικνώθηκε η μεσαία τάξη. Παρά τα σοβαρά διαρθρωτικά της προβλήματα, για παράδειγμα η ελληνική μεσαία τάξη δεν είχε πάντα καλές σχέσεις με την κοινωνική υπευθυνότητα και το δημόσιο ταμείο, η μεσαία τάξη αποτέλεσε παράγοντα κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης για δεκαετίες.

Ο τρόπος που εφαρμόστηκαν το πρώτο και το δεύτερο μνημόνιο και η εφαρμογή του τρίτου μνημονίου, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, προκαλούν το δραστικό περιορισμό της μεσαίας τάξης και της επιρροής της στις εξελίξεις. Η διαρκής μείωση του ειδικού πολιτικού και οικονομικού της βάρους ενισχύει τα στοιχεία ρετρό στην πολιτική ζωή της χώρας. Η οικονομική εξάρτηση από το κράτος μεγαλώνει, το κομματικό κράτος ενισχύεται, η παραγωγή πλούτου και εισοδήματος περιορίζεται και η πολιτική μάχη γίνεται για την αναδιανομή των συνεχώς μειούμενων οικονομικών πόρων.

Παραγωγή συνταξιούχων

Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια αυξάνεται συνεχώς η παραγωγή συνταξιούχων με αποτέλεσμα να κυριαρχούν στις πολιτικές εξελίξεις και στις οικονομικές αποφάσεις.

Η Ελλάδα μπήκε στην ΟΝΕ και αντί να προχωρήσει σε μία δραστική μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, συνταξιοδοτικού συστήματος συνέχισε την παροχή συντάξεων χωρίς σοβαρές ασφαλιστικές προϋποθέσεις. Το αποτέλεσμα ήταν ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός, η κατάρρευση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, η υπερχρέωση του Δημοσίου και η αναγκαστική ένταξη στο μνημόνιο.

Παρά τις αναπόφευκτες μεγάλες μειώσεις στις συντάξεις συνεχίζεται, μέσω των μνημονίων, η παραγωγή συνταξιούχων. Τα δύο πρώτα μνημόνια και σε μικρότερο βαθμό το τρίτο περιέχουν μεταβατικές διατάξεις με τις οποίες δίνονται κίνητρα στους εργαζόμενους που έχουν τις προϋποθέσεις να βγουν στη σύνταξη προτού γίνουν πιο αυστηροί οι όροι χορήγησής της.

Η μαζική παραγωγή συνταξιούχων συμβάλλει στην παραγωγική υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας και έχουμε καταντήσει να έχουμε τέσσερις εργαζόμενους για κάθε τρεις συνταξιούχους, ενώ αν συνεχιστεί η εξωφρενική διαχείριση του ασφαλιστικού - συνταξιοδοτικού σε βάρος της πραγματικής οικονομίας θα φτάσουμε σε λίγα χρόνια να έχουμε αναλογία έναν εργαζόμενο προς κάθε συνταξιούχο.

Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια και κυρίως αλλαγή προτεραιοτήτων για να αλλάξουμε την αρνητική κοινωνική δυναμική που στέκεται εμπόδιο στην ανάκαμψη και στη συνέχεια στην ανάπτυξη της οικονομίας. Τα κόμματα απλά διαχειρίζονται την αρνητική κοινωνική δυναμική που ενισχύθηκε και με δική τους ευθύνη, και συμβάλλουν με αυτό τον τρόπο στην κλιμάκωση της κρίσης.