Θα νοίκιαζες το σπίτι σου σε ένα άτομο με HIV;

Στην Ελλάδα το 2022 άνθρωπος έκανε έξωση σε ενοικιαστή επειδή ήταν οροθετικός. Ακόμα και οι άλλοι ένοικοι της πολυκατοικίας συγκέντρωσαν υπογραφές για να τον διώξουν. Η υπόθεση έφτασε μέχρι και στα δικαστήρια. Ακούγεται σαν να έρχεται από τον Μεσαίωνα, αλλά η άγνοια κυριαρχεί: έρευνα κοινής γνώμης του 2021 έδειξε ότι σχεδόν το 30% θεωρεί ότι τα άτομα που ζουν με τον ιό HIV αποτελούν κίνδυνο για την κοινωνία. Για την άγνοια, το στίγμα, τις διακρίσεις αλλά και για τα αιτήματα της κοινότητας μιλάει στην ATHENS VOICE ο Γιώργος Κεράτσας, υπεύθυνος Επικοινωνίας και Διεκδίκησης του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδα «Θετική Φωνή», με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS (1η Δεκεμβρίου). 

Σαράντα χρόνια μετά την εμφάνιση του ιού HIV, ποια είναι τα αιτήματα της κοινότητας που παραμένουν αναπάντητα στην Ελλάδα; 

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια κάποια θέματα έχουν λυθεί, όπως για παράδειγμα η θεσμοθέτηση το 2022 της απαγόρευσης των διακρίσεων στην εργασία σε βάρος ατόμων που ζουν με HIV. Υπάρχουν, όμως, πολλά να γίνουν ακόμη. Πέντε παραδείγματα:

Α) Η υιοθέτηση ενός εθνικού στρατηγικού σχεδίου που να βασίζεται στο τρίπτυχο «πρόληψη – φροντίδα – δικαιώματα».

B) Οι Μονάδες Λοιμώξεων είναι υποστελεχωμένες, καθώς υπάρχουν ελλείψεις σε ιατρικό, νοσηλευτικό και γραμματειακό προσωπικό, κάποιες φορές και σε τεχνικό εξοπλισμό. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να καθυστερούν τυπικές διαδικασίες που θα πρέπει να κάνει άτομο που ζει με HIV, κάτι που κάνει πιο δύσκολη της διαχείριση της λοίμωξης.

Γ) Ακόμη και το ιατρικό προσωπικό, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα, δεν είναι κάποιες φορές ενημερωμένο γύρω από τα θέματα του HIV. Έτσι, συναντάμε περιστατικά διακρίσεων στον χώρο της υγείας, ακόμη και άρνηση παροχής υπηρεσιών. 

Είναι υποχρεωτικό για ένα άτομο που ζει με HIV όταν επισκέπτεται γιατρό, να τον ενημερώνει για την οροθετικότητά του; 

Όχι, δεν είναι απαραίτητο, καλό είναι όμως οι γιατροί να το έχουν υπόψη ως μία παράμετρο για μια πιο ολιστική φροντίδα. 

Ποια είναι τα άλλα δύο παραδείγματα, στα οποία αναφερθήκατε πριν, σε ό,τι αφορά τα «αναπάντητα ερωτήματα» της κοινότητας; 

Η ελλιπής πρόληψη και ενημέρωση. Η Πολιτεία, ειδικά στο κομμάτι της εκπαίδευσης, δεν δείχνει να παίρνει αρκετές πρωτοβουλίες. Η «Θετική Φωνή» συστηματικά διεκδικεί τη συμπερίληψη του μαθήματος της σεξουαλικής αγωγής στη διδακτέα ύλη, κάτι που έχει υλοποιηθεί μόνο εν μέρει. Είναι, δηλαδή, μάθημα επιλογής, θα επιλέξει ο/η εκπαιδευτικός αν το κάνει ή όχι και οι μαθητές/μαθήτριες αν θα το διδαχθούν, με αποτέλεσμα η πληροφορία να μη φτάνει σε όλους τους μαθητές. 

Επίσης, είναι απαραίτητη η αντιμετώπιση της κοινωνικής ευαλωτότητας, η οποία μεταφράζεται και σε ευαλωτότητα ως προς τον HIV. Για παράδειγμα, όταν ένα τρανς άτομο δεν μπορεί να έχει ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση και την εργασία, όταν αντιμετωπίζει διακρίσεις στην παροχή υπηρεσιών υγείας, όταν περιθωριοποιείται, τότε οδηγείται ουσιαστικά σε συνθήκες κοινωνικής εξαθλίωσης, μια κατάσταση που με τη σειρά της θα μπορούσε να οδηγήσει σε υιοθέτηση συμπεριφορών υψηλού ρίσκου. Για να το πω πιο απλά, όταν κανείς δεν έχει να φάει, το να υιοθετήσει μέτρα πρόληψης για τον HIV δε γίνεται να είναι μέσα στις πρώτες προτεραιότητές του. 

Τι προτείνετε ως προς αυτό; 

Να υπάρξει πρόνοια για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, τολμηρές μεταρρυθμίσεις στο κομμάτι των πολιτικών για τα ναρκωτικά, αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου για τη σεξεργασία. 

Για τη σεξεργασία, σε ποια κατεύθυνση; 

Ο νόμος σήμερα έχει αυστηρές παραμέτρους και τόσες πολλές μη ρεαλιστικές προϋποθέσεις που, εκ των πραγμάτων, καθιστά τη σεξεργασία παράνομη. Όταν κανείς κινείται, λοιπόν, σε ένα μη νόμιμο περιβάλλον, εκθέτει τον εαυτό του σε δύσκολες συνθήκες, σε ένα καθεστώς επισφάλειας, στη βία, την εκμετάλλευση και δεν υπάρχει προστασία σε κανένα επίπεδο. Είναι αυτό που λέγαμε νωρίτερα. Όταν κάποιο άτομο πρέπει να παλέψει για τα αυτονόητα, η προστασία του από τον HIV μπορεί να μην είναι στις προτεραιότητές του. 

Μιλήσατε για την έλλειψη ενημέρωσης. Μάλλον είναι προφανές ότι η άγνοια είναι ένας βασικός παράγοντας οδηγεί στο στίγμα και τις διακρίσεις. 

Σύμφωνα με πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης της Metron Analysis, του 2021, το 29% πιστεύει ότι τα άτομα που ζουν με τον ιό HIV αποτελούν κίνδυνο για την κοινωνία, το 25% δεν θα ξεκινούσε φιλία, δεν θα νοίκιαζε το σπίτι του και δεν θα καθόταν δίπλα σε οροθετικό άτομο, το 68% δεν θα σύναπτε κάποια σχέση με οροθετικό άτομο. Αυτά τα στοιχεία είναι πολύ ενδεικτικά της κοινωνικής άγνοιας και των διακρίσεων που υφίστανται οι άνθρωποι με HIV σε καθημερινό επίπεδο. Από την άλλη, έρευνα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC), του 2023, μας δείχνει πώς νιώθουν τα ίδια τα άτομα με HIV, πώς τα επηρεάζει το στίγμα: το 30% των ατόμων με HIV δεν το έχει μοιραστεί με κανένα μέλος της οικογένειάς του και το 19% με κανένα φιλικό πρόσωπο, ενώ το 30% νιώθει ντροπή για την HIV οροθετικότητά του. Οι διακρίσεις είναι καθημερινές, ειδικά στις ερωτικές σχέσεις. Υπάρχει απόρριψη, ακόμη και στις ομόφυλες σχέσεις, παρόλο που τα gayάτομα φαινομενικά τουλάχιστονείναι ίσως λίγο πιο εξοικειωμένα με αυτά τα θέματα. 

«Ας ξεκολλήσουμε από τα 90s» 

Αυτός είναι ο τίτλος της φετινής εκστρατείας ενημέρωσης της «Θετικής Φωνής», με την υποστήριξη της Gilead Sciences Hellas, με τέσσερα βίντεο όπου συμμετέχουν οι Νατάσα Γιάμαλη, Κατερίνα Ζαρίφη, Γιώργος Καπουτζίδης και Φώτης Σεργουλόπουλος. «Αντλούμε έμπνευση από τα στοιχεία της πανελλαδικής έρευνας στην οποία αναφερθήκαμε νωρίτερα, που φέρνουν στην επιφάνεια βαθιά εμπεδωμένες αντιλήψεις που έχουν τις ρίζες τους στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 και που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα σχετικά με τον HIV», λέει ο Γ. Κεράτσας.