Η Διεθνής Αμνηστία τόνισε πρόσφατα ότι τα σχέδιο νόμου του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, που αφορά και σε θέματα αντιρρησιών συνείδησης, «αποτυγχάνει να επιλύσει τα χρόνια ζητήματα παραβιάσεων των δικαιωμάτων των αντιρρησιών συνείδησης και να εξασφαλίσει την εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα». Τους λόγους αυτής της θέσης εξηγεί στην Athens Voice ο διευθυντής του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας, Γιώργος Κοσμόπουλος.
Η Διεθνής Αμνηστία ανέφερε ότι το νομοσχέδιο του υπ. Εθνικής Άμυνας, που αφορά και σε θέματα αντιρρησιών συνείδησης, «αποτυγχάνει να επιλύσει τα χρόνια ζητήματα παραβιάσεων των δικαιωμάτων των αντιρρησιών συνείδησης και να εξασφαλίσει την εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα». Για ποιο λόγο;
Ο πρώτος και κύριος λόγος είναι πως η εναλλακτική υπηρεσία παραμένει τιμωρητική, τουλάχιστον ως προς τη διάρκεια: 15 μήνες έναντι 9 μηνών που διαρκεί η στρατιωτική θητεία στο Στρατό Ξηράς, όπου υπηρετεί η συντριπτική πλειονότητα των στρατευσίμων. Από εκεί και πέρα τίθενται μια σειρά από ζητήματα, όπως η μη αναγνώριση του δικαιώματος στην αντίρρηση συνείδησης μετά την κατάταξη, ούτε για τους επαγγελματίες στρατιωτικούς, καθώς και η έκπτωση από το δικαίωμα εξαιτίας πειθαρχικού παραπτώματος στο φορέα που υπηρετεί κάποιος εναλλακτική υπηρεσία. Επίσης οι διατάξεις περί εναλλακτικής υπηρεσίας μπορούν να ανασταλούν σε καιρό πολέμου, με απόφαση του υπουργού Εθνικής Άμυνας.
Το Νοέμβριο η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ ζήτησε από την Ελλάδα την αναθεώρηση της νομοθεσίας με σκοπό την αναγνώριση του δικαιώματος στην αντίρρηση συνείδησης για τη στρατιωτική θητεία. Για ποιο λόγο η ελληνική πολιτεία αρνείται να συμμορφωθεί με αυτές τις υποδείξεις;
Αυτή είναι και μια δική μας απορία. Η συγκεκριμένη Επιτροπή επανέλαβε -εν προκειμένω- παλαιότερες συστάσεις της αναφορικά με τη μείωση της διάρκειας της εναλλακτικής υπηρεσίας και την ανάγκη να τεθεί η εξέταση των αιτήσεων των αντιρρησιών συνείδησης υπό τον πλήρη έλεγχο των πολιτικών αρχών. Επιπλέον, αυτή τη φορά αναφέρθηκε και στην παραβίαση που προκύπτει εξαιτίας των επαναλαμβανόμενων τιμωριών των αντιρρησιών συνείδησης. Η αρχές του διεθνούς δικαίου δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται αλά καρτ -ειδικά όταν αφορούν ανθρώπινα δικαιώματα- και αυτό δεν θα σταματήσουμε να το υπενθυμίζουμε στην ελληνική αλλά και σε κάθε κυβέρνηση.
Ποιος είναι αντιρρησίας συνείδησης; Τι σημαίνει ολικός αρνητής στράτευσης, ποιες ενέργειες πρέπει να κάνει για να μην υπηρετήσει και πώς αντιμετωπίζεται από την πολιτεία;
Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί ως αντιρρησία συνείδησης κάθε άτομο που αρνείται να υπηρετήσει θητεία στις ένοπλες δυνάμεις ή να έχει οποιαδήποτε άλλη άμεση ή έμμεση συμμετοχή σε πολέμους ή ένοπλες συγκρούσεις για λόγους συνείδησης ή βαθιάς πεποίθησης. Σε αυτούς ανήκουν και όσοι ήδη υπηρετούν στο πλαίσιο της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας ή είναι επαγγελματικά μέλη ένοπλων δυνάμεων και αναπτύσσουν αντίρρηση συνείδησης κατά τη διάρκεια της θητείας τους, δηλαδή μετά την κατάταξή τους.
Ολικοί αρνητές στράτευσης λέγονται όσοι αρνούνται να υπηρετήσουν εναλλακτική υπηρεσία. Σήμερα τιμωρούνται ως ανυπότακτοι και μάλιστα επαναλαμβανόμενα και με προσαυξανόμενα πρόστιμα. Σε κάθε περίοδο ανυποταξίας, αντιστοιχεί μια ποινή φυλάκισης έως 2 ετών και επιπλέον πρόστιμο 6.000 ευρώ που προσαυξάνεται όσο δεν καταβάλλεται. Εφόσον ακόμη δεν έχει θεσπιστεί στη χώρα μας μια μη τιμωρητική εναλλακτική υπηρεσία -που δεν θα συνιστά διάκριση- η τιμωρία αυτή αποτελεί παραβίαση του διεθνούς δικαίου.
Τι είναι η εναλλακτική υπηρεσία; Αυτός που θέλει να κάνει εναλλακτική υπηρεσία περνάει από την Ειδική Επιτροπή του υπ. Εθνικής Άμυνας. Ποια είναι η διαδικασία και τι ερωτήσεις του κάνουν εκεί;
Η εναλλακτική υπηρεσία είναι ο τρόπος εκπλήρωσης της στρατολογικής υποχρέωσης για τους αντιρρησίες συνείδησης και στην Ελλάδα θεσπίστηκε το 1998 με όλα τα προβλήματα που αναφέρθηκαν ήδη. Όσοι αναγνωριστούν υπηρετούν σε φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα π.χ. σε νοσοκομεία και εφορίες ή ακόμη και σε οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Θεωρητικά η διαδικασία προσπαθεί να «αναγνωρίσει» κάποιον ως αντιρρησία συνείδησης π.χ. μέσω ερωτήσεων σε μια συνέντευξη. Δεν λείπουν οι καταγγελίες για αυτή τη διαδικασία.
Σε ανακοίνωσή της η Διεθνής Αμνηστία αναφέρει ότι «το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη θα πρέπει να προστατεύεται σε κάθε περίπτωση». Υπάρχουν παραδείγματα όπου κατά την άποψή σας δεν υπήρξαν δίκαιες δίκες;
Οι καταδίκες αντιρρησιών συνείδησης γίνονται κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου γιατί ουδέποτε αναγνωρίστηκε επαρκώς στους ανθρώπους αυτούς το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης εξαιτίας των λόγων που ανέφερα ήδη. Από τη στιγμή δε που οι δίκες πραγματοποιήθηκαν από στρατοδικεία παραβιάστηκε το δικαίωμά τους σε δίκαιη δίκη. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει άλλωστε επανειλημμένα κρίνει ότι οι δίκες Τούρκων αντιρρησιών συνείδησης από δικαστήρια αποτελούμενα αποκλειστικά από στρατιωτικούς συνιστούν παραβίαση του δικαιώματός τους σε δίκαιη δίκη. Επιπλέον, σε κάποιες περιπτώσεις έχουμε καταδίκες ερήμην, χωρίς οι καταδικασθέντες να έχουν λάβει γνώση για την εκδίκαση της υπόθεσής τους. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Γιάννη Γκλαρνέτατζη, ο οποίος τελικά αθωώθηκε σε δεύτερο βαθμό. Για όλους τους παραπάνω λόγους η Διεθνής Αμνηστία ζητάει ακύρωση όλων των καταδικών και των προστίμων που έχουν επιβληθεί μέχρι σήμερα.
Υπάρχουν στο νομοσχέδιο σημεία τα οποία αξιολογείτε ως θετικά;
Σε γενικές γραμμές το νομοσχέδιο δεν κινείται στην επιθυμητή κατεύθυνση άρσης των παραβιάσεων. Ωστόσο θα πρέπει να περιμένουμε τυχόν αλλαγές στις διατάξεις που θα έρθουν τελικά προς ψήφιση πριν προβούμε σε τελική αξιολόγηση. Θα πρέπει π.χ. να δούμε λίγο πιο αναλυτικά και στην πράξη τη διάταξη που εξαλείφει το αξιόποινο της ανυποταξίας και παραγράφει και αίρει τις ποινικές συνέπειες αυτής υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
12°
