Γαλλία: Πού οφείλεται η κυβερνητική αστάθεια και γιατί η χώρα έχει αλλάξει τόσους πρωθυπουργούς κατά την προεδρία Μακρόν
Η κυβέρνηση Μπαϊρού είναι πια παρελθόν. Μέσα σε λίγες μέρες, ο Εμανουέλ Μακρόν θα σχηματίσει καινούργια, πιθανώς με πρωθυπουργό είτε «δικό του άνθρωπο», είτε από το Σοσιαλιστικό κόμμα σε μια προσπάθεια συγκατοίκησης και κατευνασμού των παθών. Η αφορμή για την απόρριψη της κυβέρνησης στην Εθνοσυνέλευση ήταν το προτεινόμενο πακέτο εξοικονόμησης 44 δις (σε βάθος τεσσάρων ετών) με σκοπό μείωση του ελλείμματος από 5,8% του ΑΕΠ σε 3%, καθώς και η πρόταση κατάργησης των δύο αργιών που έγινε η θρυαλλίδα της κοινωνικής και θεσμικής διαμαρτυρίας: εφόσον, όπως έχει δηλώσει η Σαντρίν Ρουσσώ από το κόμμα των Οικολόγων, «η εργασία είναι αξία της δεξιάς», οποιαδήποτε προτροπή για υψηλότερη παραγωγικότητα εκλαμβάνεται ως δεξιός αυταρχισμός. Με κάτι τέτοια φτάσαμε εδώ που φτάσαμε στη Γαλλία.
Η πολιτική αστάθεια — τέσσερις πρωθυπουργοί στη διάρκεια της προεδρίας — συμπλέκεται με τις πιστοληπτικές αξιολογήσεις της Fitch, της Moody’s και της S&P που επηρεάζουν τη χρηματοδότηση της Γαλλίας. Όμως, όποια και να είναι η αξιολόγηση, το χρέος 3,46 τρις, 114% του ΑΕΠ, προκαλεί νευρικότητα στις πηγές δανειοδότησης, οι μισές από τις οποίες δεν είναι καν γαλλικές. Όχι ότι οι Γάλλοι ασχολούνται με τις αξιολογήσεις των διεθνών οίκων και με τους υπόλοιπους κατηραμένους καπιταλιστικούς θεσμούς: οι περισσότεροι ζητούν σοσιαλισμό «τώρα!»· ένα μέρος τους ολισθαίνει στον εθνικοσοσιαλισμό — αλλά, προς το παρόν, δεν το παραδέχεται κανείς.
Η δημοτικότητα του Εμμανουέλ Μακρόν είναι εξαιρετικά χαμηλή — γύρω στο 17-23%— ήδη από τις ευρωεκλογές του Ιουνίου 2024. Τότε, ο πρόεδρος διέλυσε την Εθνοσυνέλευση και προκήρυξε πρόωρες βουλευτικές εκλογές: αν και η απόφαση έδειχνε δημοκρατικό ήθος, ήταν ταυτοχρόνως αυτοκαταστροφική· η Εθνοσυνέλευση κατακερματίστηκε και η κεντρώα παράταξη συμπιέστηκε ανάμεσα στις Συμπληγάδες. Όλο και περισσότεροι Γάλλοι άρχισαν να κατηγορούν τον Μακρόν για «μοναρχική προεδρία» («ο Δίας!»), για υπεροψία και για στήριξη των πλουσίων. Και πάλι, το αν αυτά ισχύουν στον πραγματικό κόσμο έχει δευτερεύουσα σπουδαιότητα. Αυτό που μετράει είναι οι ισχυρισμοί του πεζοδρομίου: των Κίτρινων Γιλέκων πριν από λίγα χρόνια και του «Bloquons Tout» σήμερα, ανεξαρτήτως αν τα καλέσματα για απεργιακή και καταναλωτική παράλυση της χώρας προέρχονται από τη λαϊκή δεξιά, η οποία, στο πεζοδρόμιο τουλάχιστον, συνεργάζεται με την αριστερά. Έτσι, αύριο, αναμένονται μαζικές κινητοποιήσεις από λογαριασμούς του X που τροφοδοτούν το αφήγημα ότι οι νέοι εργαζόμενοι σηκώνουν το δυσανάλογο βάρος των γέρων, ότι ο μεγάλος πλούτος δεν φορολογείται επαρκώς κι ότι η ΕΕ απομυζά γαλλικούς πόρους. Ούτε αυτά ισχύουν, αν και ίσως υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω επιβάρυνση των εισοδημάτων από κεφάλαια τα οποία φορολογούνται με ενιαίο συντελεστή 30% —κάτι που ωστόσο η γαλλική κυβέρνηση θεωρεί οριακά ενθαρρυντικό για την επιχειρηματικότητα— επαναφορά του φόρου αλληλεγγύης στις πολύ μεγάλες περιουσίες και περικοπές σε ορισμένες παροχές για τους μετανάστες. Γενικά, χρειάζεται εξοικονόμηση σε όλους τους τομείς μαζί με ενίσχυση της παραγωγικότητας και της ανάπτυξης· αλλά, για να γίνει αυτό χρειάζονται επίσης συναίνεση, συμβιβασμοί, ψυχραιμία, συλλογικές προσπάθειες, αντίληψη «κοινότητας» και εθνικού, όχι ταξικού, γενεακού ή συντεχνιακού, συμφέροντος.
Αν τελείωνε σήμερα, η προεδρία Μακρόν θα καταγραφόταν ως μεταρρυθμιστικά φιλόδοξη, με ευρωπαϊκή οραματική γραμμή τύπου Ζισκάρ ντ’Εσταίν, αλλά και ως η πρώτη που διέκοψε τη μαγική κυβερνησιμότητα της Πέμπτης Δημοκρατίας με συγκρουσιακές μεταρρυθμίσεις, συχνή χρήση του άρθρου 49.3 και παρατεταμένη μειοψηφία. Το τελικό πρόσημο θα κριθεί από την ικανότητα σταθεροποίησης των δημόσιων οικονομικών μετά τις αξιολογήσεις των επόμενων ημερών, από την αποτροπή κυβερνητικού αδιεξόδου μέχρι το 2027, κι από το αν η κυβέρνηση θα δώσει στους Γάλλους να καταλάβουν ότι μπορεί να δρομολογήσει λύσεις στην οικονομία και στη μετανάστευση χωρίς ρήξη με το κράτος δικαίου ή με τις ιδρυτικές αρχές οι ΕΕ. Οι Γάλλοι, όλοι οι Ευρωπαίοι, πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι οι «Trente Glorieuses», η περίοδος 1945–1975 της μεταπολεμικής απογείωσης, δεν μπορεί να επαναληφθεί, στο εγγύς μέλλον τουλάχιστον —εξάλλου, το Δείπνο του Τριμαλχίωνα είναι μύθος· η ζωή ήταν πάντοτε δύσκολη. Η ταχεία ανάπτυξη, η άνοδος της παραγωγικότητας, η αύξηση μισθών, η εκτίναξη της κατανάλωσης και η διεύρυνση του κοινωνικού κράτους επιβραδύνθηκαν με το πετρελαϊκό σοκ του 1973· από τότε, οι ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες προσπαθούν, αν και όχι αρκετά, να ισορροπήσουν ανάμεσα στο κράτος προνοίας και τη δημοσιονομική ευρωστία.
Θέλω να πω με όλα τούτα ότι το πρόβλημα της Γαλλίας δεν είναι δομικό όπως ήταν και παραμένει το δικό μας στην Ελλάδα. Είναι μια μεγάλη χώρα, πλούσια σε πόρους, καλά οργανωμένη, με γερές βάσεις κοινωνικού κράτους, λειτουργικούς θεσμούς (αν και διαβρωμένους από αριστερές ιδεοληψίες), πολλά άξια πολιτικά στελέχη και σχετικά ενεργή λαϊκή συμμετοχή: δεν απαιτούνται «θυσίες»· το μπλα μπλα για σφίξιμο ζωναριών και άλλα τέτοια φολκλορικά δεν ταιριάζουν στη γαλλική συγκυρία. Αυτό που απαιτείται είναι περισσότερη συμφιλιωτικότητα γύρω από ένα μεγάλο τραπέζι, κατά προτίμηση στρογγυλό χωρίς αιχμηρές γωνίες.
14°
