America First: Μια ιστορική αναδρομή στη φράση και στην πολιτική εφαρμογή της στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.
Στον Μαρκ Τουέιν αποδίδεται η φράση: «Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται αλλά συχνά κάνει ρίμα». Τον τελευταίο καιρό, οι ρίμες της Ιστορίας ηχούν όλο και συχνότερα. Μία από αυτές, όμως, αν και αρκούντως εκκωφαντική, τείνει να περνά απαρατήρητη. Θα μου πείτε, έχουν περάσει εκατό χρόνια και κάτι· πόσοι, άραγε, έχουν πάρει μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας (και από τις δύο όχθες του Ατλαντικού);
Πρόκειται για τη μεγάλη και μάλλον απότομη στροφή της αμερικανικής πολιτικής, που ακολούθησε τη συμμετοχή των ΗΠΑ στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο (για ενάμισι, περίπου, χρόνο, το 1917-18). Όσοι τη θυμόμαστε (ή τη διδάσκουμε), έχουμε υπόψη μας την (υπερ)προσπάθεια ενός προέδρου από το κόμμα των Δημοκρατικών, του Woodrow Wilson, να κρατήσει τη χώρα του «δεσμευμένη» (committed) σε μια πολιτική ενεργού συμμετοχής στο διεθνές γίγνεσθαι, με επίκεντρο το νέο σύστημα διεθνούς ασφάλειας που ο ίδιος είχε επαγγελθεί: την Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ). Μαθαίνουμε για την αντίθεση του ελεγχόμενου από τους Ρεπουμπλικανούς Κογκρέσου στις διακηρύξεις του Wilson υπέρ των ανοικτών αγορών και θαλασσών· την καταψήφιση από το ίδιο Κογκρέσο της Συνθήκης Ειρήνης του 1919 και μαζί της συμμετοχής των ΗΠΑ στην ΚτΕ· την απόρριψη της αμοιβαίας διαγραφής δανείων/χρεών που είχε κληροδοτήσει ο Πόλεμος· την εμμονή οι ΗΠΑ να «πάρουν πίσω τα λεφτά τους», με τόκο, από τους πρώην Συμμάχους τους.
Το ρεύμα αυτό στοιχίθηκε γύρω από το σύνθημα «Πρώτα η Αμερική» (America First). Η σχετική ατζέντα είχε τρεις κύριους άξονες:
(α) τον απομονωτισμό, δηλαδή, την αποχή από την ανάμιξη σε διαμάχες σε μέρη μακρινά που δεν έθιγαν ζωτικά αμερικανικά συμφέροντα (εξαιρουμένου του Δυτικού Ημισφαιρίου και του Ειρηνικού)
(β) τον προστατευτισμό ή οικονομικό εθνικισμό, που έδινε προτεραιότητα στην προστασία της βιομηχανίας, της γεωργίας και της εργασίας στις ΗΠΑ, με βάση το σύνθημα "the business of America is business" και
(γ) την αμυντική/ξενοφοβική εσωστρέφεια που απέρριπτε τον φιλελεύθερο διεθνισμό τύπου Wilson και έκλεινε την πόρτα σε νέα μεταναστευτικά ρεύματα
Αν νομίζετε ότι οι αναλογίες με την επικαιρότητα σταματούν εδώ, έχει και συνέχεια. Ο Wilson υποχρεώθηκε να αποσυρθεί από τις προεδρικές του 1920 για λόγους υγείας (δεν υπήρχε τότε κώλυμα τρίτης θητείας). Ο υποψήφιος των Δημοκρατικών ηττήθηκε από τον Warren Harding, πρώην κυβερνήτη της πολιτείας Οχάιο. Με το καλημέρα, ο Harding αύξησε τους δασμούς στα εισαγόμενα προϊόντα σε ιστορικά υψηλά επίπεδα και εξασφάλισε την έγκριση του Κογκρέσου ώστε να αυξομειώνει τους δασμούς κατά 50%, προκειμένου να απαντά στις εμπορικές πολιτικές τρίτων χωρών. Στόχος του ήταν να προστατεύσει τους Αμερικανούς αγρότες και βιομηχάνους από τον διεθνή ανταγωνισμό, ιδίως από τις ευρωπαϊκές οικονομίες που προσδοκούσαν να ανακάμψουν από τη δοκιμασία του Πολέμου.
Τα όποια οφέλη της οικονομικής πολιτικής του Harding αποδείχτηκαν προσωρινά. Παρά το πολύ μεγάλο μέγεθος της εσωτερικής αγοράς των ΗΠΑ, η προοπτική αέναης κερδοφορίας των αμερικανικών επιχειρήσεων συνδεόταν με την πρόσβαση σε ξένες αγορές. Και αυτές έκλεισαν, όταν οι τρίτες χώρες επέβαλαν ανταποδοτικούς δασμούς. Στον πρωτογενή τομέα, η σταθεροποίηση των τιμών για τα αμερικανικά αγροτικά προϊόντα αποδείχτηκε πρόσκαιρη, εξαιτίας της αδυναμίας να διατεθούν τα πλεονάσματα που είχε πυροδοτήσει ο Πόλεμος. Στον δευτερογενή τομέα, η προστασία από ξένες εισαγωγές μείωσε τον ανταγωνισμό και κράτησε ψηλά τις τιμές καταναλωτή. Το πλήγμα ήταν ανεπανόρθωτο τόσο για τους Αμερικανούς εισαγωγείς όσο και για τους αγρότες που είχαν ανάγκη εισαγόμενα είδη.
Η κρίση και η ύφεση γέννησαν ανεργία και απελπισία, που υπονόμευσαν τη δημοκρατία και έφεραν στην εξουσία επικίνδυνους τυχοδιώκτες
To «cut a long story short», η οικονομική ατζέντα του America First, υπέσκαψε τα θεμέλια της παγκόσμιας οικονομίας, συμπεριλαμβανομένης της αμερικανικής. Οι συνέπειες για τα κράτη και τις κοινωνίες είναι γνωστές: Η κρίση και η ύφεση γέννησαν ανεργία και απελπισία, που υπονόμευσαν τη δημοκρατία και έφεραν στην εξουσία επικίνδυνους τυχοδιώκτες, ιδίως στη Γερμανία και την Ιαπωνία. Τα καθεστώτα τους, όπως και της Ιταλίας, διέκριναν στην κατάκτηση νέων εδαφών ένα μέσο απαλλαγής από τις συνέπειες της κρίσης και της ύφεσης. Σύντομα, οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες υποχρεώθηκαν να ενδιαφερθούν εκ νέου (και με δυσμενέστερους όρους) για την παγκόσμια ασφάλεια, όταν αποδείχτηκε περίτρανα ότι οι «όμορφοι ωκεανοί» που τις περιβάλλουν δεν παρείχαν αδιαπέραστο τείχος προστασίας.
Ο Harding παρέμεινε στην προεδρία μόνο 29 μήνες. Αρρώστησε και πέθανε κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στην Αλάσκα. Οι συνέπειες της πολιτικής του ατζέντας, μαζί με τα σκάνδαλα που αποκαλύφθηκαν μετά τον θάνατό του, συνέβαλαν στη σχετική ιστορική του αφάνεια. Σήμερα, όντας αντιμέτωποι με μιμητές (ή κακέκτυπα;) του America First ρεύματος, που τον έφερε στην εξουσία, δεν βλάπτει να αφουγκραζόμαστε τις ρίμες της παλιάς αυτής ιστορίας.
11°
