Σαν σήμερα, 5 Δεκεμβρίου 2013, πέθανε ο Νέλσον Μαντέλα - Ο αγώνας κατά του απαρτχάιντ, η προεδρία, ο ακτιβισμός και τα προβλήματα υγείας
Σαν σήμερα, 5 Δεκεμβρίου 2013, ο Νέλσον Μαντέλα έφυγε από την ζωή. Ο Μαντέλα υπήρξε περισσότερο ένας πρακτικός πολιτικός και όχι ένας πνευματικός λόγιος ή ένας θεωρητικός της πολιτικής. Ο Μαντέλα όριζε τον εαυτό του τόσο ως σοσιαλιστή όσο και ως Αφρικανό εθνικιστή, ιδεολογική θέση την οποία διατηρούσε ήδη από την ένταξή του στην ANC. Θεωρούνταν ευρέως ως ένας χαρισματικός ηγέτης, όπως περιγράφεται από τη βιογράφο Mary Benson: «ένας γεννημένος ηγέτης των μαζών που μαγνήτιζε τα πλήθη».
Η πολιτική του εξέλιξη επηρεάστηκε έντονα από τη νομική εκπαίδευση και πρακτική του, κυρίως από την ελπίδα να πετύχει μια αλλαγή όχι μέσω της βίας αλλά μέσω μιας «νομικής επανάστασης». Έθεσε στόχο τα σύμβολα της υπεροχής και της ρατσιστικής καταπίεσης των λευκών και όχι τους λευκούς ανθρώπους ως άτομα. Ο Μαντέλα υποστήριξε τη δημιουργία μιας αταξικής κοινωνίας, με τον Sampson να τον χαρακτηρίζει ως τον «ανοιχτά αντίθετο στον καπιταλισμό, στην ιδιωτική ιδιοκτησία της γης και στη δύναμη του ύψιστου χρήματος». Ο Μαντέλα επηρεάστηκε από τον μαρξισμό ενώ κατά τη διάρκεια της επανάστασης υποστήριξε τον σοσιαλισμό. Ο Χάρτης της Ελευθερίας του 1955, στη δημιουργία του οποίου συνέβαλε και ο Μαντέλα, ζήτησε την εθνικοποίηση των τραπεζών, των ορυχείων χρυσού και της γης ώστε να διασφαλιστεί η ισότιμη κατανομή του πλούτου.
Η φήμη του Μαντέλα διεθνώς αναδείχθηκε κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του τη δεκαετία του 1980, όταν έγινε ο διασημότερος κρατούμενος του κόσμου. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο Μαντέλα κέρδισε διεθνή αναγνώριση για τον ακτιβισμό του και τη νίκη του απαρτχάιντ αλλά και την προώθηση της φυλετικής συμφιλίωσης, που θεωρείται «μια ηθική αρχή» με μεγάλη «ανησυχία για την αλήθεια».
Ποιος ήταν ο Νέλσον Μαντέλα
Ο Μαντέλα γεννήθηκε στις 18 Ιουλίου 1918 στο χωριό Μβέζο, της περιοχής Τράνσκεϊ, τότε μέρος της επαρχίας Κέιπ Τάουν της Νότιας Αφρικής. Του δόθηκε το όνομα Rolihlahla, μια λέξη της γλώσσας Xhosa που σημαίνει "ταραχοποιός", ενώ κάποια χρόνια αργότερα έγινε γνωστός με το όνομα Madiba.
Ο πατέρας του ήταν τοπικός άρχοντας και σύμβουλος του μονάρχη. Διορίστηκε στη θέση αυτή το 1915, μετά την παραίτηση του προκατόχου του ο οποίος κατηγορήθηκε για διαφθορά από έναν λευκό δικαστή της κυβέρνησης της χώρας. Το 1926 ο πατέρας του κατηγορήθηκε και αυτός για διαφθορά, ωστόσο ο Μαντέλα ανέφερε ότι ο πατέρας του έχασε τη δουλειά του επειδή κλήθηκε να αντιμετωπίσει τις παράλογες απαιτήσεις του μονάρχη.
Ο Μαντέλα μεγάλωσε μαζί με δυο αδερφές και την οικογένεια της μητέρας του στο χωριό Qunu, όπου έβοσκε κοπάδια με βοωειδή και περνούσε αρκετό χρόνο με άλλα αγόρια. Και οι δυο γονείς του ήταν αναλφάβητοι αλλά, ως αφοσιωμένη χριστιανή, η μητέρα του τον έστειλε σε μια τοπική θρησκευτική σχολή όταν ήταν περίπου 7 ετών. Ασπάστηκε τον μεθοδισμό και έλαβε το αγγλικό και χριστιανικό όνομα "Νέλσον" από την δασκάλα του, κ.Μτιγκέιν.
Οι σπουδές και η επιστροφή στο Γιοχάνεσμπουργκ
Στοχεύοντας να αποκτήσει τις γνώσεις και δεξιότητες που απαιτούνταν για να γίνει σύμβουλος της βασιλικής οικογένειας των Thembu, το 1933 ο Μαντέλα ξεκίνησε τη φοίτησή του στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο Clarkebury Methodist, ένα δυτικού τύπου γυμνάσιο το οποίο αποτελούσε το μεγαλύτερο σχολείο υποδοχής μαύρων Αφρικανών στο Thembuland.
Ολοκλήρωσε τις σπουδές μέσα σε δυο χρόνια και το 1937 μετακόμισε στο Healdtown, όπου φοίτησε στο κολέγιο Fort Beaufort, στο οποίο σπούδαζαν τα περισσότερα βασιλικά μέλη του Thembu. Ο διευθυντής του κολεγίου έδωσε έμφαση στην υπεροχή του αγγλικού πολιτισμού και αγγλικής διακυβέρνησης, ωστόσο ο Μαντέλα άρχισε να ενδιαφέρεται για τον αφρικανικό πολιτισμό.
Το 1939 ο Μαντέλα ξεκίνησε τις προπτυχιακές σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Fort Hare, ενός ελίτ ιδρύματος στο ανατολικό Κέιπ Τάουν, με περίπου 150 φοιτητές. Εκεί σπούδασε αγγλικά, ανθρωπολογία, δημόσια διοίκηση, πολιτική και τη ρωμαϊκή ολλανδική νομοθεσία κατά το πρώτο έτος σπουδών, με μια επιθυμία να γίνει είτε διερμηνέας είτε υπάλληλος στο τμήμα Ιθαγενών Υποθέσεων. Στο τέλος του πρώτου έτους των σπουδών του συμμετείχε στο μποϊκοτάζ του Φοιτητικού Συλλόγου ενάντια στην ποιότητα των τροφίμων, εξαιτίας του οποίου αποβλήθηκε από το πανεπιστήμιο. Δεν επέστρεψε ποτέ για να ολοκληρώσει τις σπουδές του και να λάβει το πτυχίο του.
Εν τέλει, επέστρεψε στο Γιοχάνεσμπουργκ το 1941, όπου βρήκε δουλειά ως νυχτοφύλακας στα ορυχεία Crown Mines. Εκεί, απέκτησε τις πρώτες γνώσεις πάνω στον καπιταλισμό της Νότιας Αφρικής, ωστόσο απολύθηκε όταν ο υπεύθυνος των ορυχείων ανακάλυψε ότι το είχε σκάσει από την οικογένεια του. Κατόπιν, γνωρίστηκε με τον κτηματομεσίτη και ακτιβιστή της ANC Walter Sisulu. Ο τελευταίος έκανε τον Μαντέλα γραμματέα στο δικηγορικό γραφείο Witkin, Sidelsky και Eidelman.
Το Απαρτχάιντ, η προεδρία και το Νόμπελ
Δικηγόρος στο Γιοχάνεσμπουργκ, έγινε μέλος του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου ANC (African National Congress) το 1944. Πήγε στο Γιοχάνεσμπουργκ επειδή οι γονείς του ήθελαν να τον παντρέψουν χωρίς να το θέλει αυτός. Για 20 χρόνια τέθηκε επικεφαλής στη μεγάλη εκστρατεία κατά της ρατσιστικής πολιτικής της κυβέρνησης της Νότιας Αφρικής.
Ήταν ο πρώτος έγχρωμος, δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της Νότιας Αφρικής. Πριν εκλεγεί πρόεδρος, ήταν από τους επικεφαλής του κινήματος κατά του Απαρτχάιντ και ενεργό μέλος του ANC. Φυλακίστηκε για 27 χρόνια από το καθεστώς των λευκών. Ο Νέλσον Μαντέλα αποφυλακίστηκε το Φεβρουάριο του 1990, αφού ο πρόεδρος Φρεντερίκ ντε Κλερκ αναγνώρισε το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο και ανέστειλε τις εκτελέσεις. Ο Νέλσον Μαντέλα αμέσως παρότρυνε τις ξένες δυνάμεις να μην ελαττώσουν την πίεση που ασκούσαν στη νοτιοαφρικανική κυβέρνηση για συνταγματική μεταρρύθμιση. Η απελευθέρωσή του το 1990 σημάδεψε την απαρχή θεμελιακών αλλαγών στο Νοτιοαφρικανικό κράτος, που οδήγησαν στην πτώση του ρατσιστικού του καθεστώτος. Το 1993 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Ειρήνης που το μοιράστηκε με τον τότε πρόεδρο Φρεντερίκ Ντε Κλερκ. Το 1994 έγινε ο πρώτος πρόεδρος της Νότιας Αφρικής σε εκλογές που επιτράπηκε να ψηφίσουν λευκοί και μαύροι.
Έχασε τον γιο του από AIDS και τον άλλο σε τροχαίο δυστύχημα, το 1969 (σε τροχαίο έχασε και τη δισέγγονή του, το 2010). Από τότε ο Νέλσον Μαντέλα έγινε εξαιρετικά δραστήριος κατά του AIDS.
Η απόσυρση, ο ακτιβισμός και ο θάνατος
Αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική δράση τον Ιούνιο του 1999 και σκόπευε να διάγει μια ήσυχη οικογενειακή ζωή, μοιρασμένη μεταξύ του Γιοχάνεσμπουργκ και του Qunu. Ο Μαντέλα αντιμετώπισε μια δύσκολη απομόνωση και επέστρεψε στην πολυσύχναστη δημόσια ζωή του, η οποία περιλάμβανε ένα καθημερινό πρόγραμμα καθηκόντων και συναντήσεις με παγκόσμιους ηγέτες και διασημότητες. Όταν ήταν στο Γιοχάνεσμπουργκ, εργαζόταν στο Ίδρυμα Νέλσον Μαντέλα, το οποίο ιδρύθηκε το 1999 και το οποίο επικεντρωνόταν στην αγροτική ανάπτυξη και στην καταπολέμηση του HIV / AIDS. Παρόλο που κατηγορήθηκε έντονα ότι δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει τον HIV / AIDS κατά τη διάρκεια της προεδρείας του, αφιέρωσε μεγάλο μέρος από τον χρόνο του πάνω στο θέμα μετά τη συνταξιοδότησή του χαρακτηρίζοντάς τον ως έναν "πόλεμο" που σκότωσε περισσότερους από ό,τι "οι προηγούμενοι πόλεμοι".
Στο μεταξύ, ο Μαντέλα θεραπεύτηκε με επιτυχία από τον καρκίνο του προστάτη τον Ιούλιο του 2001. Το 2002, ο Μαντέλα εγκαινίασε την Ετήσια Διάλεξη Νέλσον Μαντέλα και το 2003 ιδρύθηκε το Ίδρυμα Mandela Rhodes Foundation στο Rhodes House στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, το οποίο θα παρείχε υποτροφίες για μεταπτυχιακές σπουδές σε αφρικανούς φοιτητές.
Τον Ιούνιο του 2004, σε ηλικία 85 ετών και με εξασθενημένη υγεία, ο Μαντέλα ανακοίνωσε ότι αποσύρεται επίσημα και αποχωρεί από τη δημόσια ζωή, αναφέροντας : «Μη μου τηλεφωνείτε, θα σας τηλεφωνήσω εγώ». Ο Μαντέλα διατήρησε κάποια συμμετοχή στις διεθνείς υποθέσεις. Τα 90α γενέθλια του Μαντέλα εορτάστηκαν σε όλη τη χώρα στις 18 Ιουλίου 2008 και συνέπεσαν με τους εορτασμούς που πραγματοποιήθηκαν στο Qunu και με μια συναυλία προς τιμήν του στο Hyde Park του Λονδίνου. Σε μια ομιλία που σηματοδότησε τους εορτασμούς, ο Μαντέλα προσκάλεσε τους πλούσιους να βοηθήσουν τους φτωχούς όλου του κόσμου.
Τον Φεβρουάριο του 2011, ο Μαντέλα νοσηλεύτηκε για σύντομο χρονικό διάστημα στο νοσοκομείο της Πρετόρια με λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος, προσελκύοντας τη διεθνή προσοχή, πριν νοσηλευτεί για δεύτερη φορά με λοίμωξη στους πνεύμονες και με αφαίρεση ενός χολόλιθου τον Δεκέμβριο του 2012. Μετά από επιτυχημένο χειρουργείο στις αρχές Μαρτίου του 2013, η λοίμωξη στον πνεύμονα επανεμφανίστηκε και νοσηλεύτηκε ξανά για σύντομο χρονικό διάστημα στην Πρετόρια. Τον Ιούνιο του 2013, η λοίμωξη στους πνεύμονές του επιδεινώθηκε και εισήχθη ξανά στο νοσοκομείο της Πρετόρια σε σοβαρή κατάσταση.
Τον Σεπτέμβριο του 2013, ο Μαντέλα πήρε εξιτήριο από το νοσοκομείο, αν και η κατάσταση της υγείας του παρέμενε ασταθής.
Έχοντας υποφέρει από μια παρατεταμένη αναπνευστική λοίμωξη, ο Μαντέλα πέθανε τελικά στις 5 Δεκεμβρίου 2013, σε ηλικία 95 ετών, γύρω στις 20:50 τοπική ώρα, στο σπίτι του στο Χάουτον, έχοντας την οικογένειά του στο πλευρό του.
Ο Μαντέλα παντρεύτηκε τρεις φορές, ήταν ο πατέρας έξι παιδιών, είχε δεκαεπτά εγγόνια και τουλάχιστον δεκαεπτά δισέγγονα. Ο πρώτος γάμος του ήταν με την Evelyn Ntoko Mase τον Οκτώβριο του 1944, με την οποία πήραν διαζύγιο τον Μάρτιο του 1958 εξαιτίας της συνεχούς απουσίας του, της αφοσίωσής του στις επαναστατικές ταραχές στις οποίες συμμετείχε και στο γεγονός ότι ήταν μάρτυρας του Ιεχωβά, μιας θρησκείας που απαιτεί πολιτική ουδετερότητα. Η δεύτερη σύζυγός του ήταν η κοινωνική λειτουργός Winnie Madikizela-Mandela, την οποία παντρεύτηκε τον Ιούνιο του 1958 και από την οποία πήρε διαζύγιο τον Μάρτιο του 1996. Ο Μαντέλα παντρεύτηκε την τρίτη σύζυγό του, Graça Machel, στα 80ά γενέθλιά του τον Ιούλιο του 1998.
Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Μαντέλα έλαβε πάνω από 250 μετάλια, βραβεία, τιμητικά πτυχία και ιθαγένεια σε πόλεις προς αναγνώριση των πολιτικών επιτευγμάτων του. Μεταξύ των βραβείων που έλαβε ήταν το Νόμπελ Ειρήνης, το Βραβείο Ειρήνης Λένιν της Σοβιετικής Ένωσης, το Αμερικανικό Προεδρικό Μετάλιο Ελευθερίας και το Διεθνές Βραβείο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα αλ-Καντάφι.
Τι άλλο συνέβη σαν σήμερα, 5 Δεκεμβρίου
Γεγονότα
1360: Κυκλοφορεί για πρώτη φορά στη Γαλλία νόμισμα με την ονομασία φράγκο. Θα παραμείνει στην κυκλοφορία μέχρι την είσοδο του ευρώ το 2002.
1484: Ο Πάπας Ιννοκέντιος Η΄ εκδίδει παπική Βούλα που ιδρύει την Ιερά Εξέταση και καταδικάζει χιλιάδες ανθρώπους στην πυρά με την κατηγορία της μαγείας.
1492: Ο Χριστόφορος Κολόμβος ανακαλύπτει ένα μεγάλο νησί της Καραϊβικής, το οποίο ονομάζει Ισπανιόλα. Στο νησί σήμερα υπάρχουν δύο κράτη, η Δομινικανή Δημοκρατία και η Αϊτή.
1766: Ο οίκος δημοπρασιών Κρίστις πραγματοποιεί τον πρώτο του πλειστηριασμό.
1792: Ο Τζορτζ Ουάσινγκτον επανεκλέγεται πρόεδρος των ΗΠΑ.
1804: Ο Τόμας Τζέφερσον επανεκλέγεται πρόεδρος των ΗΠΑ.
1831: Αρχίζει η Ε' Εθνοσυνέλευση στο Άργος για να ψηφίσει νέο Σύνταγμα, μετά τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια.
1933: Καταργείται η ποτοαπαγόρευση στις ΗΠΑ
1945: Πέντε βομβαρδιστικά του αμερικάνικου ναυτικού που συμμετέχουν σε άσκηση με πλήρωμα 14 ανδρών εξαφανίζονται μυστηριωδώς. Πιστεύεται ότι εξαφανίστηκαν στο Τρίγωνο των Βερμούδων. Η ομάδα αυτή των αεροπλάνων θα μείνει στην ιστορία ως το Χαμένο Σμήνος.
1950: Σκάνδαλο στη Μονή Κερατέας έρχεται στο φως της δημοσιότητας, όταν κατά την επέμβαση αστυνομικών και εισαγγελέα απελευθερώνονται πολλές πλούσιες ηλικιωμένες γυναίκες, που κρατούνταν σε άσχημες συνθήκες μαζί με 36 αγόρια και κορίτσια. Η μονή επιδίωκε την οικειοποίηση ξένων περιουσιών.
1955: Ξεκινά το μποϋκοτάρισμα στα λεωφορεία του Μοντγκόμερι, εν μέρει σχεδιασμένο από τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ως διαμαρτυρία κατά των φυλετικών διακρίσεων. Αφορμή αποτέλεσε η σύλληψη της Ρόζα Πάρκς, γραμματέα του NAACP, όταν αρνήθηκε να παραχωρήσει τη θέση της μέσα στο λεωφορείο σ' έναν λευκό.
1969: Πραγματοποιείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα εμφύτευση συσκευής βηματοδότη στην καρδιά ασθενούς.
2001: Ο πρόεδρος της Κύπρου, Γλαύκος Κληρίδης, ανταποκρινόμενος σε πρόσκληση του ηγέτη των Τουρκοκυπρίων, Ραούφ Ντενκτάς, παραβρίσκεται σε δείπνο στο σπίτι του τελευταίου, στην αυτοαποκαλούμενη Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου. Ο Κληρίδης περνά από το οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας στην κατεχόμενη Λευκωσία για πρώτη φορά από το 1974.
2003: Τουλάχιστον 46 άτομα χάνουν τη ζωή τους και 160 τραυματίζονται από επίθεση αυτοκτονίας που πραγματοποιούν Τσετσένοι αυτονομιστές σε τρένο στη νότια Ρωσία, το οποίο είναι γεμάτο εργαζομένους που πηγαίνουν στη δουλειά τους.
2008: Δικαστήριο στο Λας Βέγκας καταδικάζει τον O.J. Simpson σε 33 χρόνια φυλάκιση για ένοπλη ληστεία σε δωμάτιο ξενοδοχείου.
Γεννήσεις
1890: Φριτς Λανγκ, Aυστριακός σκηνοθέτης.
1901: Γουόλτ Ντίσνεϊ, Aμερικανός καρτουνίστας, δημιουργός του Μίκυ Μάους.
1926: Κλοντ Μονέ, Γάλλος ζωγράφος του ιμπρεσιονισμού.
2013: Νέλσον Μαντέλα, φεύγει από τη ζωή ο εμβληματικός πρώτος μαύρος πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής, σύμβολο των αγώνων για την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων, αγωνιστής της ελευθερίας και της ειρήνης.
