Ο συντονιστής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα μιλάει αποκλειστικά για τα όσα είδε στην κατεστραμμένη Ντέρνα

Με τη Ντέρνα της Λιβύης μάς ενώνουν πολλά: υπήρξε από τα ελληνιστικά χρόνια αποικία με το όνομα Δάρνη ή Δάρνις. Σε αντίθεση με την υπόλοιπη Λιβύη, το τοπίο εκεί είναι μεσογειακό, συνδυάζοντας θάλασσα και βουνό, πράσινο και ξηρά τοπία. Και φυσικά, η κακοκαιρία Daniel άφησε βαθιές πληγές στη Θεσσαλία, πνίγοντας χωριά και καλλιεργήσιμες εκτάσεις, ενώ «έσβησε» σε μια νύχτα την πανάρχαια πόλη της Λιβύης και μεγάλο μέρος του πληθυσμού της.

Το κακό που βρήκε τη Ντέρνα έχει, όμως, ομοιότητα και μια άλλη θεομηνία που έπληξε την Ελλάδα: την «Ευρυδίκη» η οποία προκάλεσε τις φονικές πλημμύρες στη Μάνδρα. Όπως οι άνθρωποι πνίγηκαν μετά τα μεσάνυχτα της 15ης Νοεμβρίου 2017 στη Δυτική Αττική, έτσι και στη Λιβύη ήταν τα ξημερώματα της 11ης Σεπτεμβρίου, την ώρα που η πόλη κοιμόταν, όταν έσπασαν τα δύο φράγματα που είχαν φτιαχτεί για να συγκρατούν τον συνήθως ξεραμένο ποταμό Ουάντι Ντέρνα (Wadi Derna).

Βέβαια, δεν μπορούμε να μιλάμε πια για πόλη, αλλά για δύο πόλεις-φαντάσματα, καθώς ο Daniel «έσκισε» κυριολεκτικά στα δύο το κέντρο της Ντέρνα, χωρίζοντάς την σε ανατολικό και δυτικό τμήμα με «σύνορο» το ποτάμι.

Σχεδόν ένα μήνα μετά, η Ντέρνα προσπαθεί να βρει ξανά τους ρυθμούς της: τα σχολεία άνοιξαν σε κάποιες περιοχές στις 2 Οκτωβρίου, ενώ την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου κατασκευάστηκε γέφυρα που ενώνει ξανά τα δύο μέρη της πόλης. Επίσημος απολογισμός για τους νεκρούς ακόμη δεν υπάρχει, αλλά υπολογίζονται σε πάνω από 10.000, ενώ σύμφωνα με την Unicef πάνω από 16.000 παιδιά έχουν εκτοπιστεί λόγω των πλημμυρών στην ανατολική Λιβύη.

Αϋπνίες, αυτοκτονικές σκέψεις, φοβούνταν ακόμη και να πιούν νερό

Ο Μισέλ Ολιβιέ Λασαριτέ (Michel Olivier Lacharité), επικεφαλής των επιχειρήσεων έκτακτων αναγκών στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα Γαλλίας και συντονιστής επείγουσας παρέμβασης των ΓΧΣ στη Λιβύη, ήταν από τους πρώτους που έφτασαν στην πόλη, μαζί με μια περίπου 30μελή ομάδα των ΓΧΣ, στις 14 Σεπτεμβρίου. Έχοντας μόλις επιστρέψει από τη Λιβύη, περιγράφει στην ATHENS VOICE όλα όσα είδε τις 12 μέρες που βρισκόταν εκεί.

Όπως αναφέρει, δεν υπήρχε άνθρωπος στη Ντέρνα που να μην έχασε κάποιον συγγενή, φίλο, γείτονα ή αγαπημένο πρόσωπο. Λόγω του ότι η πλημμύρα συνέβη τόσο απρόσμενα μέσα στη νύχτα, πολλοί άνθρωποι απλά βρήκαν άμεσο θάνατο, ενώ όσοι επιβίωσαν δεν ταλαιπωρούνται τόσο από σωματικά τραύματα, αλλά από ψυχικά.

«Παρατηρήσαμε ότι υπήρχε κόσμος που είχε αϋπνίες την ώρα που έγιναν οι πλημμύρες. Πολλοί είχαν αυτοκτονικές σκέψεις, ενώ άλλοι ένιωθαν στρες όταν έβρεχε. Ένα παιδί αρνιόταν να πιει νερό», περιγράφει χαρακτηριστικά.

Το έργο των ΓΧΣ ήταν κυρίως να στηρίξει ψυχολογικά όλους αυτούς τους ανθρώπους. Οργανώθηκαν ομαδικές συνεδρίες, ειδικά για τους άστεγους που ζούσαν σε σχολεία που είχαν μετατραπεί σε καταφύγια. Αρκετοί που είχαν χάσει τα σπίτια τους απλά εγκατέλειψαν τη Ντέρνα και πήγαν σε συγγενείς τους σε άλλες πόλεις της Λιβύης.

Ψυχολογική στήριξη χρειάστηκαν ακόμη και οι εθελοντές -Λίβυοι και από διεθνείς ομάδες- οι οποίοι δραστηριοποιούνταν στην πόλη. Και αυτοί έχασαν φίλους στη φονική πλημμύρα ή αν δεν ήταν ντόπιοι, ήταν αντιμέτωποι με μια δυστοπική πραγματικότητα: πτώματα στους δρόμους, λυπητερές ιστορίες από τους ανθρώπους που φρόντιζαν.

Tέλος, συστάθηκαν και κινητές κλινικές με ψυχολόγους από τους ΓΧΣ. Εκτός των άλλων, οι αποστολές από την Τουρκία, τη Ρωσία και τη Γαλλία είχαν δημιουργήσει νοσοκομεία πεδίου, καθώς μπορεί τα νοσοκομεία της Ντέρνα να μην υπέστησαν υλικές ζημιές, αλλά είχαν χάσει σημαντικό μέρος του προσωπικού τους από τις πλημμύρες.

Ανησυχία για τις ασθένειες τον χειμώνα

Όπως και στην Ελλάδα, ο «εφιάλτης» δεν σταματάει με τις πλημμύρες, καθώς μετά υπάρχει ο κίνδυνος από τις ασθένειες από τα στάσιμα νερά. Σύμφωνα με τον κ. Λασαριτέ, τα προβλήματα από γαστροεντερικές και αναπνευστικές παθήσεις στη Ντέρνα κυμάνθηκαν σε λογικό πλαίσιο, αν και υπάρχει ανησυχία για τον χειμώνα όταν θα μπουν στο «παιχνίδι» η γρίπη και ο κορωνοϊός (για τον δεύτερο επισημαίνεται ότι η Λιβύη είναι μια από τις χώρες με όχι ικανοποιητική εμβολιαστική κάλυψη).

Κυρίως τα παιδιά είχαν να αντιμετωπίσουν γαστροεντερικά προβλήματα και ιώσεις, όπως επίσης και κάποια κρούσματα εποχικής ελονοσίας και ιλαράς. Όπως έγινε και στη Θεσσαλία, υπήρχε ανησυχία για κρούσματα χολέρας, αν και τελικά δεν επιβεβαιώθηκαν οι φόβοι αυτοί.

Τέλος, λόγω άγνοιας, «οι ντόπιοι ανησυχούσαν για ασθένειες από τα πτώματα, αλλά κάτι τέτοιο δεν ισχύει, μόνο σε περίπτωση επιδημίας μπορείς να κολλήσεις», σύμφωνα με τον κ. Λασαριτέ.

Ανατολική και δυτική Λιβύη σε σύγκρουση για τη Ντέρνα

Όσο για την κατάσταση στην πόλη, οι φωτογραφίες την περιγράφουν καλύτερα από τις λέξεις. Τις δύο πρώτες μέρες η Ντέρνα είχε μείνει χωρίς διαδίκτυο. Πλέον, τα προβλήματα με τις τηλεπικοινωνίες και το ρεύμα έχουν αποκατασταθεί στο μεγαλύτερο μέρος της.

«Πονοκέφαλος» αποτελεί ακόμη το ζήτημα με το νερό, καθώς στη Ντέρνα υπήρχαν διαφορετικά δίκτυα από διάφορες πηγές υδροδότησης. Σημειώνεται, πάντως, ότι και πριν την κακοκαιρία, οι ντόπιοι προτιμούσαν να πίνουν εμφιαλωμένο νερό, ενώ χρησιμοποιούσαν αυτό της βρύσης για μαγείρεμα και για πλύσιμο.

Χάρη στις δωρεές από όλο τον κόσμο, η πόλη δεν έχει ελλείψεις σε φάρμακα, τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης. Υπάρχει, όμως, πρόβλημα με τον συντονισμό μεταξύ των διαφορετικών ομάδων που βρίσκονται εκεί για τη σωστή διάθεσή τους.

Σε αυτό έρχονται να προστεθούν και τα «απόνερα» από τον εμφύλιο, καθώς οι κυβερνήσεις της ανατολικής και της δυτικής Λιβύης αδυνατούν να τα βρουν ακόμη και για τον επίσημο αριθμό των νεκρών, πόσο μάλλον για τον συντονισμό της ανθρωπιστικής βοήθειας. Σημειώνεται ότι αναβλήθηκε η μεταξύ τους σύνοδος για την ανακατασκευή της Ντέρνα η οποία είχε οριστεί για τις 10 Οκτωβρίου.

Οι πολλαπλές κρίσεις στη Λιβύη

Τα γρήγορα αντανακλαστικά των ΓΧΣ οφείλονται στο γεγονός ότι είχαν ήδη εγκατεστημένες ομάδες εκεί, καθώς η μία κρίση διαδέχεται την άλλη στην πολύπαθη Λιβύη.

Από το 2015 έως το 2018 δραστηριοποιούνταν στη χώρα λόγω του εμφυλίου, τις συνέπειες του οποίου ακόμα βιώνουν οι κάτοικοι. Αυτή την περίοδο, υπάρχουν ομάδες των ΓΧΣ στην Τρίπολη και άλλες δύο πόλεις λόγω του μεταναστευτικού, καθώς η χώρα αποτελεί «κόμβο» για τη μετακίνηση ανθρώπων από τη Βόρεια Αφρική προς την Ευρώπη.

Τέλος, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν ριχτεί και στη «μάχη» κατά της φυματίωσης στη Λιβύη, καθώς υπάρχει τεράστιο πρόβλημα λόγω έλλειψης φαρμάκων και πρόσβασης στην κατάλληλη θεραπεία και σε εμβόλια.