Με όλο βραδύτερα βήματα κατέβηκα τα σκαλάκια για το Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, για να παρακολουθήσω τη συναυλία του Φίλιππου Τσαλαχούρη ως μέρος των εορτασμών για τα εξήντα του χρόνια. Στην είσοδο, οι τοίχοι επενδυμένοι με μεγάλες πλάκες γκρι μάρμαρο και φωτογραφίες από παραστάσεις και πρόβες – κυρίως του ιδρυτή, Κάρολου Κουν.
Μπήκα στην αίθουσα με το βλέμμα στα στοιχεία του σκηνικού: ένα όρθιο πιάνο και ένα ψηλό σκαμπό. Μαύροι οι τοίχοι, μπορντό οι καρέκλες, χαμηλές όμως εξαιρετικά αναπαυτικές, σίδερο και δύο κομμάτια ύφασμα –ένα για πάτο και ένα για πλάτη–, στη λογική της «καρέκλας του σκηνοθέτη». Σκεφτόμουν τον Κουν στις πρόβες, τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Γιάννη Χρήστου να παρακολουθούν πώς δένει η μουσική που είχαν γράψει για τα έργα, τους σπουδαίους και τις σπουδαίες ηθοποιούς που μαθήτευσαν εκεί.
Πριν αρχίσει τη συναυλία, ο Φίλιππος Τσαλαχούρης μίλησε για τη σχέση του με το χώρο. Έζησε τα δεκαπέντε από τα εξήντα χρόνια του Υπογείου – σε μαθητεία και σε δουλειά. Πρώτη φορά είδε παράσταση στα δεκατρία του, δεν του έφτανε το χαρτζιλίκι του, για το εισιτήριο ζήτησε χρήματα – προφανώς από τους γονείς του. Ο τότε ταμίας, ο κύριος Χάρης, τον λυπήθηκε που τον είδε μικρό και μόνο, τον έβαλε σε καλή θέση, στο δεύτερο από τον τοίχο κάθισμα, στην πρώτη σειρά.
Μας εξοικείωσε με το κύρος του χώρου, μας είπε «από εκεί μπήκε ο Λαζάνης ως Βασιλιάς Ληρ», «εκεί στεκόταν ο Κουγιουμτζής», μας έδειξε το γραφείο που περίμεναν τον Χατζιδάκι –στην προ κινητών εποχή– να τηλεφωνήσει αν –το 1994– δεχόταν να χρησιμοποιηθεί η μουσική που είχε γράψει για τον «Πλούτο» του Αριστοφάνη το 1958. Η απάντηση ήταν: «Είναι παλιοκαιρίσια, βρείτε έναν νέο, να γράψει κάτι για τώρα».
Για να χτίσεις κάτι που θα τελειώσει σήμερα, πρέπει να χρησιμοποιήσεις υλικά που έχεις μπροστά σου. Ο Τσαλαχούρης μιλούσε στο κοινό με άνεση παρουσιαστή ντοκιμαντέρ σε ώρα υψηλής τηλεθέασης, όμως με σεμνότητα έφηβου μουσικού που βρισκόταν στο Τέχνης για οντισιόν. Κάθισε στο πιάνο, μας είπε ότι ίσως παραξενευτούμε επειδή θα ακούσουμε μερικά τραγούδια αλλιώς απ’ όπως έγιναν γνωστά. «Είτε επειδή παίχτηκαν αλλιώς στις παραστάσεις, είτε επειδή τα θυμάμαι λάθος».
Μας μιλούσε ανάμεσα στα τραγούδια – «σ’ αυτό, όσο κι αν φαίνεται απίστευτο, οι στίχοι είναι του Ελύτη», «πίσω από εκείνη την κουρτίνα παρακολουθούσε την πρεμιέρα ο Καμπανέλλης, την άνοιγε για να δει, εκείνος ψηλά, εγώ την άνοιγα πιο χαμηλά, επειδή ήμουν γονατιστός στα πόδια του».
Πέρασε πολύ γρήγορα η μία και κάτι ώρα, ο Τσαλαχούρης στο πιάνο, η φωνή του, τα λόγια του, τα μαύρα ρούχα που φορούσε, με συνόδευσαν μέχρι να βγω από τη Στοά του Βιβλίου, στην Πεσμαζόγλου. Ένιωθα τις απουσίες του Κουν και του Χατζιδάκι να γδέρνουν όλα αυτά που δεν θα γίνουν επειδή δεν είναι πια οι ίδιοι παρόντες.
Τα υλικά έχουν σήμερα αλλάξει. Ποτέ οι δημιουργοί δεν γίνεται να έχουν το ίδιο ακριβώς όραμα, καθότι έχουν άλλα βιώματα. Δεν μπορεί – κάπου, έστω ελάχιστα θα αποκλίνουν. Κι ας πηγαίνουν στα ίδια μονοπάτια, φορές για λίγο, φορές για μια ζωή.
*Το νεό βιβλίο του Γιώργου Κ. Ψάλτη "Παναγιές Ελένες" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ικάρος.
18°
