Σοφοκλή Ηλέκτρα, γράφει με μαύρα γράμματα στο πρόγραμμα, το Ηλέκτρα να αντανακλάται ανεστραμμένο σε off white. Ένα λογόγραμμα βασισμένο στη γραμμική Β’ που συμβολίζει τη γυναίκα. Κόκκινες γραμμές σε μαύρο φόντο, σα μουτζούρα, στο οπισθόφυλλο. Το κόκκινο του αίματος, οι γραμμές-δεσμά το μαύρο σκηνικό του φονικού που έχει γίνει από συγγενικά χέρια, το ταμπού της μητροκτονίας. Ό,τι θέλω διαβάζω, έχω ενθουσιαστεί με την παράσταση.
«Φως. Άσπρο. Κι ο Αέρας που φυσά πάνω σ’ όλη την Γη. Φως. Τι ατέλειωτα τραγούδια θρήνου άκουσες από μένα. Τι πληγές, που ματώνουν ακόμα έφεξες πάνω στο στέρνο μου. Που το χτυπώ και το χτυπώ ώσπου να στραγγιστεί εντελώς όλο το μαύρο σκοτάδι της νύχτας».
Δεν είναι για όλους η Ηλέκτρα και την ίδια στιγμή είναι για όλους, από τον πιο μικρό μέχρι τον πιο μεγάλο. Το φάντασμα του συζύγου που έχει προδώσει κόρη και γυναίκα. Η σύζυγος που δολοφονεί για να εκδικηθεί και να τιμωρήσει. Η κόρη, ορφανή από πατέρα και από δική της επιλογή από τη ζωντανή της μητέρα. Το χέρι της αδερφής που οπλίζει το χέρι του αδερφού για εκδίκηση. Δύο πρόσωπα τόσο αρχετυπικά που δεν θα μπορούσαν να ζουν ανάμεσά μας. Κι ο χορός, η φωνή της λογικής, η φωνή ενός συλλογικού ασυνείδητου που κάτι παραπάνω ξέρει από τα δεινά των ανθρώπων, από τα δεινά τα δικά μας, παρατηρεί και προσπαθεί να δώσει το μέτρο. Κάτι τέτοιο ήθελε να δείξει και ο Δημήτρης Ξανθόπουλος που υπογράφει τη σκηνοθεσία σε αυτό το ανέβασμα της Ηλέκτρας από την Εταιρία Θεάτρου Λόγος.
«Τα πρόσωπα του δράματος είναι πρόσωπα του δράματος, «τα έλκει το δράμα που ζουν», έχει γράψει ο Χειμωνάς στον πρόλογο της μετάφρασης του Άμλετ. Ο χορός είναι αυτός που λειτουργεί σαν επόπτης, έχει μια απόσταση από τα τρομερά που συμβαίνουν». Ο χορός (η Στέλλα Βογιατζάκη και η Νάνσυ Σιδέρη) ήταν τρομερός σε αυτή την παράσταση που είδα το βράδυ του περασμένου Σαββάτου, ό,τι πιο ωραίο έχω δει σε τραγωδία τα τελευταία δύο χρόνια. Αναρωτήθηκα πως προέκυψε αυτός ο χορός των δύο γυναικών με τα φορέματα που πάντρευαν την ελληνική παράδοση με μια απροσδιόριστη ανάμνηση από Άπω ανατολή και το στεφάνι από λουλούδια στα μαλλιά. «Όσο δουλεύεις ένα έργο προκύπτουν πράγματα, δεν ξεκινώ με μια fix εικόνα», μου λέει ο Ξανθόπουλος στον οποίο απευθύνω εναλλάξ ερωτήσεις και εγκωμιαστικά σχόλια.
Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Ξανθόπουλος
«Ο χορός έπρεπε να διαφέρει από τα υπόλοιπα πρόσωπα». Και διαφέρει. Κελαηδάει, περιφέρεται πάνω στους κοθόρνους του τρυφερός και λίγο αυστηρός, οικείος και απόκοσμος την ίδια στιγμή. Ή έτσι μου φάνηκε. Σε κάθε περίπτωση με ανάγκασε να μην παίρνω τα μάτια μου από πάνω του σε όλη τη διάρκεια της παράστασης, να τεντώνω τα αυτιά μου σε κάθε τους λέξη και «τραγούδι». Και πως αλλιώς; Έργο σταθμός της αρχαίας ελληνικής δραματουργίας η Ηλέκτρα, θηρίο για κάθε σκηνοθέτη και ηθοποιό που δοκιμάζουν να αναμετρηθούν μαζί του.
«Τι να πει κανείς για την Ηλέκτρα; Αν πας να πεις ότι το έργο είναι αντιεξουσιαστικό, είναι σαν να το μικραίνεις. Είναι συμπυκνωμένη φιλοσοφία, πραγματεύεται πράγματα που φορούν τους ανθρώπους από καταβολής κόσμου, μας αφορούσαν το 2000 όταν ζούσαμε στη φούσκα της ευμάρειας, μας αφορούν σήμερα στις ημέρες των ισχνών αγελάδων και της κρίσης. Είναι έργο που βρίσκεται στη ρίζα χιλιάδων άλλων έργων στο θέατρο, τη ζωγραφική, τη μουσική, είναι έργο που έχει “δανείσει” σύνδρομα στην ψυχανάλυση… Στέκομαι στα λόγια της Κλυταιμνήστρας: “Δία, τι όνομα έχουν αυτά; Καλό ή κακό; Ή κακό που είναι όφελος;” “Λύπη παράξενη να σώζω τη ζωή μου πενθώντας”, λέει η Κλυταιμνήστρα. Σαν δοκίμιο περί καλού και κακού δεν είναι αυτό;»
Εσύ, Δημήτρη, τι ήθελες να κάνεις, ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση όταν άρχισες να στήνεις την παράσταση και μάλιστα σε κλειστό χώρο, κάτι που δεν έχουμε συνηθίσει στην Ελλάδα;
«Δεν μιλώ σαν ειδικός, αλλά το είδος έχει συγκεκριμένες απαιτήσεις. Οφείλεις να κρατήσεις το τραγικό μέγεθος χωρίς να κάνεις την παράσταση καρτ ποστάλ. Τα κοστούμια δεν ήθελαν να παραπέμπουν σε κάτι, ούτε το σκηνικό, ήθελα να είναι όλα άχρονα. Ήθελα να κάνω μια παράσταση που να μην είναι η εικόνα ενός πράγματος με μια συγκεκριμένη εκφορά λόγου και κινησιολογίας, αλλά να επικοινωνεί με το σήμερα χωρίς να είναι ούτε πολύ στυλιζαρισμένο, αλλά ούτε και «χύμα». Ήθελα το κοινό να αναγνωρίζει τις όχι μόνο τα αρχέτυπα του έργου, αλλά να βλέπει μια αλήθεια, μια πραγματικότητα».
Μου έχει κολλήσει μία φράση από την παράσταση. Ο Δημήτρης, που αν και υποδύεται τον (βουβό σε όλη την παράσταση) Πυλάδη, ξέρει όλο το έργο απέξω, μου τη θυμίζει επακριβώς: «Λόγος μικρός, ανύψωσε και σώριασε ανθρώπους».
18°
