Την ώρα που ο Ετεοκλής παλεύει με τον αδερφό του, Πολυνείκη, ο Τσεζάρις Γκραουζίνις βλέπει μια εικόνα που κάτι του θυμίζει. «Όλοι μας –όχι μόνο οι Έλληνες αλλά όλοι όσοι μένουμε στην Ευρώπη– ζούμε με την αίσθηση πως κάποιοι εξαιρετικά απειλητικοί εχθροί στέκονται έξω από τα εύθραυστα τείχη της συνηθισμένης, μίζερης αλλά βολικής –ακόμη– ζωής μας».
Έτσι ξεκινά στο 2017 η διαδρομή των «Επτά επί Θήβας», μίας από τις λιγότερο παιγμένες και γνωστές, ίσως, αρχαίες τραγωδίες, που μετά από ένα μακρύ ελληνικό καλοκαίρι στην ηπειρωτική Ελλάδα, περνά τον Σεπτέμβριο στην Αθήνα. Η παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας, πριν επιστρέψει στο Βασιλικό Θέατρο Θεσσαλονίκης, κάνει στάση στην πρωτεύουσα με στόχο να κερδίσει την καρδιά του κοινού ως η ιδιαίτερα συμβολική πολιτική τραγωδία του Αισχύλου.
«Χρειαζόμαστε μια τραγωδία, προκειμένου να ανακαλύψουμε ξανά ότι είμαστε άνθρωποι και ότι μας ενώνει η κοινή ανθρώπινη μοίρα και […] είναι ανάγκη να παραμείνουμε άνθρωποι, παρά το φόβο, την ανασφάλεια, την απελπισία» αναφέρει χαρακτηριστικά ο σκηνοθέτης στο σημείωμα της παράστασης και στη συνέντευξή του εξηγεί αβίαστα γιατί επέλεξε το έργο, πώς προσεγγίζει τις κριτικές και τι περιμένει να συναντήσει στην Ελλάδα μετά τη φετινή του επιτυχία.
Από το σημείωμά σας προκύπτει μία πολιτική αναλογία της υπόθεσης του έργου με την ελληνική πραγματικότητα. Το επιλέξατε επειδή μπορεί να μιλήσει στο σύγχρονο Έλληνα;
Θα έλεγα πως ναι, αλλά πιστεύω βαθιά ότι για να γίνει η τέχνη πολιτική, δεν πρέπει να επιτελεί μόνο πολιτικό έργο. Η τέχνη που εξυπηρετεί αποκλειστικά πολιτικούς σκοπούς δεν αποτελεί τέχνη με πολιτικό περιεχόμενο, αλλά προπαγάνδα. Επομένως σε αυτή την αρχαία ελληνική τραγωδία δεν βλέπω μόνο κάποιες αντανακλάσεις πολιτικής στιγμής. Είδα φυσικά και κάποια τέτοια στοιχεία, αλλά είδα επίσης αντανακλάσεις της ελληνικής ιστορίας και όχι της παλαιάς, αλλά της σύγχρονης. Αυτό είναι και το πιο σημαντικό όταν κάνει κανείς μια παράσταση αρχαίας τραγωδίας, να ερευνά τα αιώνια ερωτήματα της ζωής. Να προσπαθεί να δεις τις διαμάχες, τις καταστροφές της ανθρώπινης ζωής, τον διαρκή παραλογισμό της ύπαρξής μας… Αν κανείς θέλει να αρθρώσει κάτι νέο, να δημιουργήσει κάτι μοντέρνο ή πολιτικά προκλητικό θεωρώ ότι υπάρχουν άλλα μέσα για να εκφραστεί και δεν θα πρέπει να επιλέξει την αρχαία τραγωδία.
Μπορούν τα κλασικά αυτά κείμενα να μιλήσουν και στην καρδιά όλων των λαών;
Η ανθρώπινη μοίρα μας ακολουθεί όλους και κανείς δεν γλιτώνει. Οι άνθρωποι έχουν παντού τη μοίρα τους, όχι μόνο στην Ελλάδα. Μέσω της τραγωδίας μπορείς να ανακαλύψεις μία πολύ δυνατή, υπερφυσική διάσταση της ανθρώπινης ζωής, ένα μεταφυσικό επίπεδο και αυτή θεωρώ ότι είναι η δύναμη της αρχαίας τραγωδίας.
Με ποιον τρόπο δουλέψατε το κείμενο και πώς την προσεγγίσατε; Επιχειρήσατε μία κλασική ή μοντέρνα οπτική;
Δεν μπορώ να απαντήσω αυτή την ερώτηση, γιατί νομίζω ότι αφορά περισσότερο τους κριτικούς. Έχω διαβάσει πολλές αντικρουόμενες απόψεις ως τώρα, όπως ότι σκηνοθέτησα μία μοντέρνα παράσταση από την οποία έλειπε ο μοντερνισμός, κάτι που εγώ εξέλαβα ως κομπλιμέντο. Διάβασα επίσης ότι κάποιοι δεν βρήκαν τη σκηνοθεσία όσο κλασική θα έπρεπε και άλλοι έγραψαν ότι δεν παρέκλινα καθόλου από τις κλασικές παραδόσεις. Επομένως είμαι τελείως μπερδεμένος όσον αφορά αυτό το δίπολο μοντέρνο-κλασικό και δε θα ήθελα να σχολιάσω ο ίδιος τη δουλειά μου. Από την άλλη θεωρώ ότι και οι κριτικοί θεάτρου είναι το ίδιο μπερδεμένοι και μου αρέσει αυτή η ποικιλία απόψεων. Εγώ σκηνοθέτησα με βάση αυτό που είχα στο μυαλό μου και με κύριο στόχο να είμαι ειλικρινής στη δουλειά μου μέχρι το τέλος.
Ποια ήταν η μέχρι τώρα ανταπόκριση του κοινού και τι θα λέγατε σε όσους δεν έχουν δει ακόμα την παράσταση;
Η συμβουλή που θα έδινα σε όσους έρθουν να δουν την παράσταση είναι να απαλλαγούν από κάθε προσδοκία και ιδέα για το τι θα έπρεπε να δουν ή τι θα περίμεναν να δουν. Όταν πηγαίνεις να παρακολουθήσεις ένα έργο με κάποιες προκατασκευασμένες εντυπώσεις και προσδοκίες για το τι πρόκειται να δεις, αυτό είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να μη δεις μία θεατρική παράσταση. Είναι σα να φοράς παρωπίδες και σήμερα που το θέατρο διαμορφώνεται σε υπερβολικό βαθμό από τις δημόσιες σχέσεις, το κοινό δέχεται –μετά λύπης μου– μεγάλη πλύση εγκεφάλου για το τι θα δει σε ένα έργο. Αυτό το καθεστώς «κλέβει» την ευκαιρία από το θεατή να σκεφτεί με το δικό του μυαλό, να δει με τα δικά του μάτια και να νιώσει με τη δική του καρδιά. Για μένα αυτό είναι το πιο σημαντικό κι έτσι τα έργα μου απευθύνονται στον απροετοίμαστο θεατή που δεν φοβάται να αναπτύξει τη δική του ιδιωτική σχέση με αυτό που βλέπει, χωρίς να χρειάζεται να διαβάσει εκατό βιβλία προκειμένου να απολαύσει μία παράσταση. Απευθύνομαι σε όλους, γιατί είναι ζήτημα της προσωπικής μου υπερηφάνειας να κάνω τέχνη που ελκύει όλα τα είδη κοινού, από τους λιγότερο μυημένους και μορφωμένους, μέχρι πολύ έμπειρους ανθρώπους, μικρούς και μεγάλους.
Όσον αφορά την ανταπόκριση του κοινού, συνήθως όλοι χειροκροτούν όρθιοι στο τέλος της παράστασης. Πολλές φορές όμως τυχαίνει να «καταριέται» κανείς μία πολύ πετυχημένη δουλειά προκειμένου να αρθρώσει κάτι διαφορετικό. Κάποιες φορές είναι αστείο, αλλά παράλληλα απολύτως δεκτό, να δέχεσαι θυμωμένα σχόλια. Το πιο αστείο-θυμωμένο σχόλιο που έχω δεχτεί για το «Επτά επί Θήβας» δημοσιεύτηκε σε μία μεγάλη εφημερίδα και όταν το διάβασα μαζί με τον Δημήτρη Θεοχάρη, τον συνθέτη της μουσική της παράστασης, γελούσαμε σαν τρελοί. Η κριτική ανέφερε ότι είχαμε χρησιμοποιήσει μία μείξη όλων των πιθανών μουσικών ειδών, από τζαζ, όπερα μέχρι αμερικανική country. (σ.σ. γελά αυθόρμητα τη στιγμή που θυμάται το σχόλιο). Θεωρώ ότι αυτός ο άνθρωπος δεν είδε την παράσταση, ίσως είδε ένα άλλο έργο.
Τι σας δυσκόλεψε περισσότερο;
Είναι δύσκολο ακόμα και να ορίσω τι με δυσκόλεψε. Στην αρχή το ένα φαινόταν πιο δύσκολο από το άλλο, αλλά το πιο σημαντικό για μένα ήταν να δημιουργήσω ομαδικότητα. Απεχθάνομαι να βλέπω στις τραγωδίες πρωταγωνιστές που δεν ενδιαφέρονται καθόλου για τον Χορό, ναρκισσιστές κι εγωιστές που ενδιαφέρονται μόνο για το ρόλο τους και δεν ξέρουν καν τους ηθοποιούς που συμμετέχουν στο Χορό. Προσπαθώ να πηγαίνω κόντρα σε αυτή την κακή παράδοση, δίνοντας δημιουργικά στοιχεία σε κάθε μέλος του Χορού και έχοντας πρωταγωνιστές που προέρχονται από την ίδια «ομάδα αίματος» με τον υπόλοιπο θίασο, ώστε κανείς να μη θεωρείται πιο σημαντικός από τους υπόλοιπους
Μελλοντικά σχέδια για τη χρονιά; Προσωπικοί και επαγγελματικοί στόχοι;
Θα ψάξω για δουλειά! Θέλω να βρω δουλειά γιατί θεωρώ ότι μετά από την επιτυχία του φετινού καλοκαιριού όλο και περισσότερες πόρτες θα κλείσουν για μένα στην Ελλάδα. Είναι παράδοξο, αλλά είναι η αλήθεια. Επομένως ο μόνος στόχος μου είναι να βρω δουλειά, γιατί μάλλον θα είναι δύσκολο.
